बिहार

बिहारओ ऐतिहासिक नाउँ मगध हो। बिहारऐ राजधानी पटनाआ ऐतिहासिक नाउँ पाटलिपुत्र हो।

प्राचीन काल

भौती प्राचीन कालमी मगध साम्राज्य भारतवर्षओ सबहै शक्तिशाली साम्राज्यअनमी गणीन्थ्यो। याँ बठेइ मौर्य वङ्श, गुप्त वङ्श तथा अौर भौत राजवङ्शअनले देशआ भौत जसा क्षेत्रअनमी राज अर्‍‍यो। मौर्य वंशआ शासक सम्राट अशोकओ साम्राज्य पश्चिममी अफगानिस्तान सम्म फैलियाऽ थ्यो। मौर्य वंशओ शासन ३२५ ईसा पूर्वबठेइ १८५ ईसा पूर्वसम्म चल्याऽथ्यो। छटवाँ रे सातवाँ इसापूर्व तिर याँ बौद्ध तथा जैन धर्मअनओ उद्भव भयो। अशोकले बौद्ध धर्मआ प्रचारमी महत्वपूर्ण भूमिका खेल्याऽथ्या रे उनले आफुना चेला महेन्द्रलाई बौद्ध धर्मआ प्रसार खिलाइ श्रीलंका पठायो। उनले आफुना चेला महेन्द्रलाई पाटलिपुत्र (वर्तमान पटना)आ यक घाटबठेइ विदा अर्‍याऽथ्यो, जै घाटलाई आज लै महेन्द्रू घाट भणीँन्छ। पछा बौद्ध धर्म चीन पुइ इसै बटा होइबर जापानसम्म पुग्यो।

मध्यकाल

बारवाँ शताब्दीमी बख्तियार खिलले बिहारमी आधिपत्य जमायापछा मगध देशओ प्रशासनिक राजधानी नायिरयो। जैबेला शेरशाह सूरीले, सोह्रौं शताब्दीमी दिल्लीया मुगल बाहशाह हुमायूँलाई हराइबर दिल्लीयो सत्ता कब्जा अर्यो तैपछा बिहारओ नाउँ दोसर्‍याँ प्रकाशमी आयो तर यो भौत दिनसम्म नाइर्‍यो। अकबरले बिहार कब्जा अरीबर बिहारलाई बङ्गालमी विलय अरायो। तैपछा बिहारओ सत्ता बङ्गालआ नबाबअनआ हातमी गयो।

आधुनिक काल

सन् १८५७ मी सिपाही विद्रोहमी बिहारआ बाबु कुँवर सिंहले महत्वपूर्ण भूमिका खेलिराइथ्यो। १८५२ मी बङ्गाल विभाजनआ कारण येई राज्यओ नाउँ बिहार बन्यो। सन् १९३५ मी उडीसालाई येईबाट अलग अरियो । स्वतन्त्रता सङग्रामआ बेला बिहारआ चम्पारणआ विद्रोहलाई अङ्ग्रेजअनआ बिरुद्ध बिद्रोह फैलौन्या बिद्रोहअनमी प्रमुख माणीँन्छ। देश स्वतन्त्र भयापछा बिहारओ अाँजि यक अर्खो विभाजन सन् २००० मी भयो, जईको फलस्वरूप झारखण्ड राज्य बन्यो। भारत छाणऽ आन्दोलनमी लै बिहारओ ठुलोइ भूमिका थ्यो।

 

यो लेख ऐल ठुटो रे नानो अवस्थामी छ । तम यै विषयमी केही जाणन्छौ भण्या यहाँ क्लिक गरीबरे यै लेखलाई ठुलो बनाउन सकन्छौ।