Paleontoleg
Paleontoleg (hefyd Palaeontoleg) yw'r astudiaeth wyddonol o organebau ac anifeiliaid hynafol sydd wedi darfod o'r tir trwy astudio eu holion ffosil mewn creigiau.
Astudir eu tacsonomeg, anatomeg a'u ecoleg, ynghyd â'u esblygiad dros amser.
Defnyddir ffosiliau i sefydlu'r berthynas stratigraffig rhwng gwahanol haenau o greigiau yn ogystal; gelwir y gangen hon o'r wyddor yn biostratiffeg. Gelwir yr astudiaeth o ffosilau organebau meicrosgopig yn meicrobaleontoleg a'r ffosilau eu hunain yn feicroffosilau.
Cefndir
Mae paleontoleg fel gwyddor yn dyddio o'r 18g. Mae paleontoleg fodern yn ceisio gosod bywyd cynhanesyddol yn ei gyd-destunau trwy astudio sut mae newidiadau tymor-hir yn naearyddiaeth y byd (paleoddaearyddiaeth) a hinsawdd (paleohinsawdd) wedi effeithio ar esblygiad bywyd, sut mae ecosystemau wedi ymateb i hynny a sut mae'r addasu hynny wedi newid ac addasu patrymau bioamrywiaeth heddiw yn eu tro. Felly mae paleontoleg yn wyddor sy'n cynnwys gwyddorau eraill fel daeareg, botaneg, bioleg, sŵoleg ac ecoleg, sy'n ddigyblaethau sy'n ymwneud a'r amrywiol fodau byw a sut maent yn rhyngweithio ac yn effeithio ar ei gilydd.
Mae is-raniadau mawr paleontoleg yn cynnwys paleosŵoleg (anifeiliaid), paleobotaneg (planhigion) a microbaleontoleg (microfossilau). Gallai paleosŵolegwyr arbenigio mewn paleontoleg anifeilaid heb asgwrn cefn, neu gyda asgwrn cefn, gan gynnwys hominidau ffosil (paleoanthropoleg). Mae micropaleontolegwyr yn astudio ffosilau microscopig.
Mae meysydd arbennigol eraill sy'n datblygu heddiw yn cynnwys paleobioleg, paleoecoleg, ichnoleg (astudio olion a ffeuau anifeiliaid) a taphonomeg (astudio beth sy'n digwydd i organebau ar ôl iddynt farw). Astudir yn ogystal haenau creigiau a'u oedran daearegol ac esblygiad bodau byw.
Mae paleontoleg yn defnyddio'r system categoreiddio ar gyfer organebau byw a ddyfeisiwyd yn y 18g gan y biolegydd o Sweden Carolus Linnaeus.
Yn nhermau economeg, mae paleontoleg yn defnyddio tystiolaeth ffosilau i brofi oed a natur creigiau (yn arbennig creigiau gwaddod) ac felly'n darganfod gwybodaeth sy'n hanfodol i'r diwydiant mwyngloddio ac yn arbennig i'r diwydiant petroliwm.
Gweler hefyd
Cyfeiriadau
Dolenni allanol
This article uses material from the Wikipedia Cymraeg article Paleontoleg, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Rhoddir testun y dudalen ar gael ar delerau'r drwydded CC BY-SA 4.0, heblaw ei fod wedi nodi'n wahanol. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Cymraeg (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.