Dyddio Radiocarbon

Mae ¹⁴C yn isotop ymbelydrol.

Datblygwyd y dull hwn o ddyddio gan Willard Libby yn niwedd y 1940au a daeth yn ddull safonol o fewn dim. Enillodd Liby Wobr Cemeg Nobel am ei waith, yn 1960. Mae dyddio radiocarbon wedi'i seilio ar y ffaith fod radiocarbod yn cael ei greu yn yr atmosffer yn barhaus drwy ryngweithiad tonnau cosmig a nitrogen. Mae canlyniad yr adweithiad, sef radiocarbon, yn uno gydag ocsigen o'r aer i greu carbon deuocsid ymbelydrol, sydd yn ei dro'n cael ei dynnu i fewn i blanhigion drwy'r broses o ffotosynthesis. Yna, bwyteir y planhigion gan anifeiliaid a throsglwyddir y ¹⁴C i'w cyrff. Pan fo'r planhigyn neu'r anifail yn marw, mae'n peidio cyfnewid y carbon gyda'r amgylchedd, ac o'r pwynt hwn ymlaen, mae'r swm o ¹⁴C sydd ynddo'n lleihau, gan fod y ¹⁴C yn lleihau, fel pob ymbelydredd arall. Mae mesur faint o ¹⁴C sydd mewn sampl o blanhigyn neu anifail marw e.e. darn o bren neu asgwrn yn rhoi i ni wybodaeth a ddefnyddir i benderfynu pa bryd y bu'r planhigyn neu anifail farw. Po hynaf fo'r sampl, y lleiaf yw'r ¹⁴C, a gan fod Hanner oes ¹⁴C oddeutu 5,730 blwyddyn, yna mae'r dull hwn yn effeithiol i blanhigion sy'n iau na 50,000 o flynyddoedd oed.

• Archaeoleg
• Paleontoleg
• Paleoanthropoleg