کیمیای ئەندامی لقێکە لە لقەکانی زانستی کیمیا کە باس لە پێکھاتە و کارلێک و تایبەتمەندییەکانی ئاوێتە ئەندامییەکان دەکات.
ئەم وتارە بەزۆری یان بەتەواوی پشت بە تەنیا یەک سەرچاوە دەبەستێت. (فێربە کەی و چۆن ئەم داڕێژەیە لابەریت) |
ئاوێتە ئەندامییەکان بە شێوەیەکی بنەڕەتی پێناس دەکرێت بەو ئاوێتانەی کە توخمی کاربۆن و ھایدرۆجینیان تێدایە، ھەروەھا دەگونجێتیش کە جگە لەو دوو توخمە، توخمی جۆراوجۆری تر وەک؛ ئۆکسجین، نایترۆجین، فۆسفۆڕ، گۆگرد و ھتد بەشداربن لە پێکھاتنە جیاوازەکانی ئاوێتە ئەندامییەکان.
ئەم جۆرەی کیمیا، بەپێی فرمانی چالاک یاخود کۆمەڵەی چالاکەوە (Functional Group) دەکرێتە چەند جۆرێک:
ئەڵقەیییەکان (Cyclics):
بریتییە لەو جۆرە ئاوێتە ئەندامییانەی کە بەشێوەی بازنەیی ڕیزبوون و بۆندیان دروست کردووە، ڕیزبوونەکەیان بەم جۆرەیە (CnHn2) کاتێک n= ژمارەی ھەریەک لە کاربۆن و ھایدرۆجینی بەشدار لە دروستکردنی ئاوێتە ئەندامییەکەدا.
نا ئەڵقەیییەکان (Non-cyclics):
ئەو ئاوێتانەن کە بەشێوەی زنجیرە پێکەوە بەستراون، چەندەھا جۆری ھەیە بەپێی کۆمەڵەکەی، ئەگەر تەنھا کاربۆن و ھایدرۆجین ھەبوو، ئەوا سێ جۆری جیاواز دروستدەکات بەپێی بۆندەکانی:
ھەریەک لەم جۆرە، دەکرێت توخمی تری بۆ زیادبکرێت (لەگەڵ ھایدرۆجین و ئۆکسجین) و جۆرێکی جیاواز دروست بکات:
کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە کیمیای ئەندامی تێدایە. |
This article uses material from the Wikipedia Soranî / کوردی article کیمیای ئەندامی, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). ناوەرۆک لەبەردەستە لەژێر CC BY-SA 4.0دا، مەگەر پێچەوانەی وترابێ. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Soranî / کوردی (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.