Зыгмунт Чаховіч

Сурвілішкі, цяпер Пастаўскі раён, Віцебская вобласьць, Беларусь — 1907; маёнтак Малыя Бясяды, цяпер Лагойскі раён, Менская вобласьць, Беларусь) — адзін з кіраўнікоў паўстаньня 1863—1864 гадоў. Радавод вёў з XVI стагодзьдзя, з часоў Жыгімонта III.

Зыгмунт Чаховіч
Сябра Літоўскага правінцыйнага камітэту
1862 — 1863
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся:	19 жніўня 1831(1831-08-19) вёска Сурвілішкі, Дзісенскі павет, Літоўска-Віленская губэрня, Расейская імпэрыя
Памёр:	15 (28) кастрычніка 1907 (76 гадоў) маёнтак Малыя Бясяды, Вялейскі павет, Віленская губэрня, Расейская імпэрыя
Сужэнец:	Анэля з Арамовічаў[d]
Дзеці:	Мечыслаў Чаховіч[d] і Вітольд Чаховіч[d]
Бацька:	Бэрнард Чаховіч
Маці:	Юзэфа зь Мірскіх
Род:	Чаховічы
Адукацыя:	Віленскі шляхецкі інстытут (1851)
Зыгмунт Чаховіч у Вікісховішчы

Нарадзіўся ў сям’і завілейскага падкаморага, удзельніка паўстаньня 1830—1831 гадоў Бэрнарда Чаховіча і Юзэфы зь Сьвятаполк-Мірскіх(be). У 1851 годзе скончыў Віленскі шляхецкі інстытут, вучыўся ў Пецярбурскім унівэрсытэце.

У 1862—1863 гадах чалец Літоўскага правінцыйнага камітэту, пасьля яго ліквідацыі экспэдытар (загадваў кансьпіратыўнымі сувязямі з ваяводзтвамі) у Аддзеле кіраўніцтва правінцыямі Літвы і Выканаўчым аддзеле Літвы. Паплечнік Каліноўскага па падрыхтоўцы і кіраўніцтве паўстаньнем. Пры гэтым не даваў веры кірункам і праграмам: «Мы ў маленькай лодачцы пасярод вялікай буры, розныя элемэнты ня прыйдуць да згоды».

Арыштаваны 31 ліпеня 1863 году. Асуджаны на 12 гадоў Нерчынскай катаргі (Забайкальская вобласьць). У 1875 г. адабраныя пасьля арышту маёнткі Крашаны і Мацкоўцы (цяпер вёска Мацковічы, Пастаўскі раён) прадалі за даўгі.

Каля 1880 г. вярнуўся ў Беларусь, жыў у маёнтку Малыя Бясяды (Вялейскі павет, Віленская губэрня) напаўлегальна без урадавага дазволу. Быў знаёмы з маладым Янкам Купалам, сям’я якога ў 1895—1904 гадох пражывала непадалёк у фальварку Селішча. У доме Чаховіча Янка Купала ўпершыню пазнаёміўся зь нелегальнай літаратурай, карыстаўся яго бібліятэкай і гутарыў зь ім пра паўстаньне 1863—1864 гадоў. Пра іх сустрэчы паэт неаднойчы ўспамінаў у аўтабіяграфіях. Моцна паўплываў на сьветапогляд будучага беларускага клясыка.

Уладзімер Караткевіч апісаў яго ўплыў на ўтварэньне сьветапогляду Янкі Купалы ў п’есе «Калыска чатырох чараўніцаў».

• Маракоў Л.У. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі, 1794—1991. Энц. даведнік. У 10 т. Т. 3. Кн. 2. — Мн:, 2003. ISBN 985-6374-04-9.
• Marek J. Minakowski, Ci wielcy Polacy to nasza rodzina, wyd. 3, Dr Minakowski Publikacje Elektroniczne, Kraków 2008, ISBN 83-918058-5-9  (пол.).
• Oleg Łatyszonek, Eugeniusz Mironowicz, Historia Białorusi od połowy XVIII do XX w., Rozdział IV. Powstanie styczniowe, Białystok 2002, ss. 94-95.  (пол.)