Уладзі́мер Мікала́евіч Дубо́ўка (15 ліпеня 1901, в.
Агароднікі, Вілейскі павет, Віленская губэрня (цяпер Пастаўскі раён, Віцебская вобласьць) — 20 сакавіка 1976, Масква) — беларускі паэт, празаік, мовазнавец, перакладнік, літаратурны крытык.
Уладзімер Дубоўка | |
Уладзімер Дубоўка, 1920-я | |
Асабістыя зьвесткі | |
---|---|
Псэўданімы | Ганна Аршыца; У.Гайдукевіч; У.Гайдуковіч; Ул.Гайдуковіч; Уладзімір Гайдуковіч; Б-сь Дубоўка; Бладысь Дубоўка; Уладзік Павадыр; Тупяец; В.Туянец; У.Д-ка; У.Д-на |
Нарадзіўся | 2 (15) ліпеня 1901 в. Агароднікі, Вілейскі павет, Віленская губэрня (цяпер Пастаўскі раён, Віцебская вобласьць) |
Памёр | 20 сакавіка 1976 (74 гады) Масква |
Жонка | Марыя Пятроўна Кляўс |
Дзеці | Альгерд Дубоўка (1928—1941) |
Літаратурная дзейнасьць | |
Род дзейнасьці | паэт, празаік, мовазнавец, перакладнік, крытык |
Гады творчасьці | 1) 1921—1930; 2) 1958—1976 |
Мова | беларуская мова |
Дэбют | «Сонца Беларусі» // Савецкая Беларусь, 28 траўня 1921 |
Прэміі | Літаратурная прэмія імя Янкі Купалы (1962) |
Подпіс | |
Творы на сайце Knihi.com | |
Нарадзіўся ў сям’і рабочага. У 1905—1912 вучыўся ў Манькавіцкай пачатковай школе. У 1912 паступіў у Мядзельскую вучэльню. У кастрычніку 1914 паступіў у Нова-Вялейскую настаўніцкую сэмінарыю, якая ў сувязі з вайной была пераведзеная ў Невель. У лютым 1918 завяршыў сэмінарскую вучобу і пераехаў у Маскву, куды яшчэ ў 1915 перабралася яго сям’я. Па заканчэньні ў 1918 годзе Нова-Вялейскай настаўніцкай сэмінарыі У. Дубоўка быў прыняты студэнтам гісторыка-філялягічнага факультэта Маскоўскага ўнівэрсытэту, але пасьля двух месяцаў вучобы быў вымушаны, каб дапамагчы бацькам, паехаць працаваць настаўнікам на Тульшчыну.
У 1920 праходзіў службу ў асобнай тэлеграфна-будаўнічай роце Чырвонай Арміі. У 1921 па дэмабілізацыі працуе ў Народным камісарыяце асьветы РСФСР мэтадыстам і інструктарам беларускіх школ і вучыцца ў Вышэйшым літаратурна-мастацкім інстытуце імя В. Брусава. У 1920-я г. — адзін зь вядучых беларускіх паэтаў незалежніцкай арыентацыі. У 1922—1925 рэдактар беларускага выданьня «Весьніка ЦВК, СНК і СПА Саюза ССР», адначасова адказны сакратар прадстаўніцтва БССР пры Ўрадзе СССР. Быў асабіста знаёмы з У. Маякоўскім і С. Ясеніным, сумесна ўдзельнічаў зь імі на асобных літаратурных сустрэчах і прыёмах.
У 1924 упершыню наведвае Менск, затым едзе ў Харкаў, дзе знаёміцца з украінскім паэтам Ул. Сасюрам і інш. Таксама працуе рэдактарам літаратурнай старонкі на беларускай мове ў газэце «Гудок». У 1926—1930 рэдактар «Збору законаў і загадаў Рабоча-Сялянскага ўраду Саюза ССР». Нягледзячы на тое, што пастаянна жыў у Маскве, браў актыўны ўдзел у беларускім літаратурным руху — сябар літаратурных аб’яднаньняў «Маладняк», «Узвышша». Першы рэдактар часопіса «Беларускі піянэр». Каб пазьбегнуць цэнзуры, некаторыя вершы друкаваў у заходнебеларускім часопісе «Беларуская культура»
У 1927 ажаніўся з Марыяй Пятроўнай Кляўс. У наступным годзе нарадзіўся сын Альгерд.
За верш «За ўсе краі, за ўсе народы сьвету» 20 ліпеня 1930 арыштаваны АДПУ СССР у Крамлі па справе «Саюзу вызваленьня Беларусі». У 1931 знаходзіцца ў зьняволеньні ў менскай турме; 10 красавіка асуджаны на пяць гадоў высылкі ў Яранск, куды прыяжджае з малалетнім Альгердам і Марыя Пятроўна. Працуе ў Яранскім раённым спажывецкім саюзе на пасадзе сакратара. Прымусова пераяжджае ў вёску Шэшурга, а пазьней — у Чабаксары.
У ліпені 1935 тэрмін высылкі падоўжаны на 2 гады. 3 чэрвеня 1937 году Галоўная ўправа ў справах літаратуры і выдавецтваў Беларускай ССР (Галоўліт БССР) выдала Загад № 33 «Сьпіс літаратуры, якая падлягае канфіскацыі зь бібліятэк грамадзкага карыстаньня, навучальных установаў і кнігагандлю». Паводле Загаду, «усе кнігі» Уладзімера Дубоўкі прадугледжвалася «спальваць». У 1937 годзе паўторна арыштаваны і асуджаны на 10 гадоў пазбаўленьня волі, пасьля чаго жонка з сынам вяртаецца ў Маскву, а потым — у Талдом, дзе працуе рахункаводам. Тут у 1941 гіне транаццацігадовы сын Альгерд. Пакараньне адбываў у Кіраўскай вобласьці, Чувашыі, на Далёкім Усходзе. У зьняволеньні літаратурнай працай не займаўся.
У 1947 па заканчэньні тэрміну зьняволеньня паэт апынаецца ў г. Зугдзідзі (Грузія), дзе працуе рахункаводам у канторы чайнага саўгаса Наразені. Туды ж пераяжджае і Марыя Пятроўна. 16 лютага 1949 арыштоўваецца ў трэці раз. Асобай нарадай МДБ СССР у красавіку 1949 асуджаны на 25 гадоў зьняволеньня. Адбывае пакараньне спачатку ў тбіліскай турме, потым этапаваны ў Краснаярскі край. Працуе сталяром у Почэце Абанскага раёну.
Канчаткова рэабілітаваны 15 лістапада 1957. Сябар Саюзу пісьменьнікаў БССР з 1958. У 1959 наведаў Кіеў і падарожнічае па Палесьсі. Ляўрэат Літаратурнай прэміі імя Янкі Купалы (1962) за кнігу паэзіі «Палеская рапсодыя».
Памёр 20 сакавіка 1976 у Маскве.
Паэтычная творчасьць Уладзімера Дубоўкі падзяляецца на два пэрыяды: 1921—1930 гг. і 1958—1976 гг., зь якіх першы быў асабліва плённым. На фармаваньне напрамкаў мастацкага пошуку У. Дубоўкі моцна паўплывалі клясыкі беларускай літаратуры Янка Купала, Якуб Колас і Максім Багдановіч.
Творчасьць паэта 1920-х гг. вылучаецца навізной і арыгінальнасьцю выкарыстаньня паэтычных сродкаў выразнасьці і прыёмаў вэрсыфікацыі. Пачаткам літаратурнай творчасьці лічыцца 1921 год, калі ў газэце «Савецкая Беларусь» быў надрукаваны яго верш «Сонца Беларусі». У хуткім часе выходзяць зборнікі «Строма» (1923), «Там, дзе кіпарысы» (1925), «Трысьцё» (1925), «Credo» (1926) і «Наля» (1927), галоўнаю тэмаю якіх становіцца ідэя адраджэньня краіны, заклік да высакароднай чыннасьці дзеля краю і народа.
У пэрыяд знаходжаньня паэта ў Маскве быў напісаны паэмавы трыпціх — «Кругі» (1927), «І пурпуровых ветразей узьвівы…» (1929) і «Штурмуйце будучыні аванпосты!» (1929, выйшла ў 1965). У паэмах ставіцца праблема захаваньня духоўнай спадчыны народа — скарбу, назапашанага на працягу доўгіх стагодзьдзяў. У апошняй паэме У. Дубоўка выступіў супраць гвалотоўнай калектывізацы, адстойваў права свабоднага выбару пры арганізацыі новых формаў гаспадараньня.
У 1930 Уладзімер Дубоўка быў арыштаваны і абвінавачаны па справе «Саюза вызваленьня Беларусі». Непасрэднай прычынай арышту стала публікацыя верша «За ўсе краі, за ўсе народы сьвету…», надрукаванага ў часопісе «Беларуская культура» (№ 1, 1927, Вільня) пад псэўданімам Янка Крывічанін. Гэтым псэўданімам паэт больш не карыстаўся. На гэтым этапе жыцьця закачваецца першы пэрыяд у творчасьці Ўладзімера Дубоўкі.
У сваіх паэтычных творах, як прадстаўнік маладой плеяды творцаў, Уладзімер Дубоўка імкнуўся спасьцігнуць духоўны сэнс рэвалюцыі і зьменаў, якія адбываліся ў жыцці. Як адзначае В. Максімовіч, мастацкая канва твораў паэта, якая трымаецца на ўмоўна-асацыятыўнай вобразнасьці моцна заземленая, урэчаісьненая і служыць выяўленьню канкрэтна-гістарычнай праблематыкі.
Уладзімер Дубоўка зрабіў значны ўнёсак у разьвіцьцё лексычнага строю беларускай літаратурнай мовы, папаўненьне яе слоўнікавага складу абстрактнай і навуковай лексыкай. Як сьведчыць А. Каўрус, дасьледнік мовы У. Дубоўкі, паасобныя словы і фразэалягізмы, ужытыя пісьменьнікам, перадаюць калярыт родных яму гаворак Пастаўшчыны і Мядзельшчыны: «адляйцаць», «ажыргаць», «астрыжонак», «брыж», «буталь», «водзыўкі», «зблоціць», «калюжа», «лактаць», «нажутка», «пагурачак», «разыгранка» і інш. Паэту належыць вялікая роля ў замацаваньні наступных словаў у літаратурным ужытку: «агораць», «апантаны», «ашчаперыць», «водар», «дойлід», «збочыць», «зьнічка», «імклівасьць», «наканаваны», «нелюдзь», «непрыдатны», «талака», «удубальт» і інш. У прыватнасьці, Уладзімер Дубоўка прапанаваў замяніць іншамоўнае слова «дыфтонг» беларускім «згук».
Творы паэта зьвяртаюць на сябе ўвагу выкарыстаньнем новых словаў, нязвычных зваротаў, якія сустракаюцца амаль у кожным паэтычным творы 1920-х: «дэсань», «кунежыць», «сэймаваць», «сэймікаваць», «сквіл», «многакраць», «замета», «чмары», «гэрцы», «скелз», «валотны», «соўкаць», «стацьцё», «сухазлоты», «памжа», «вілаводны», «віратлівы», «цьвятлівіць», «заістужыць», «распарасонся», «бесхацінцы», «дзеньдзівер», «скогат», «сукрыстасць» і інш.
У канцы 1920-х—1930-х гадох Уладзімер Дубоўка ў часопісе «Узвышша» і іншых выданьнях надрукаваў шэраг артыкулаў па пытаньнях разьвіцьця беларускай мовы. У сваіх мовазнаўчых артыкулах ён прапаноўваў свой праект вырашэньня асноўных пытаньняў графікі і правапісу, пастаўленых на Акадэмічнай канфэрэнцыі 1926 году, у працы якой ён удзельнічаў. У артыкулах Уладзімер Дубоўка глыбока разважаў пра ўжываньне альфабэту ў розных краінах і культурных асяродках. Прасачыў і гісторыю выкарыстаньня розных графічных сыстэмаў у беларускім кнігапісаньні — глаголіцы, кірыліцы, грамадзянкі — ён прыйшоў да высновы, што «Сучасная наша кірыліца непапраўна лепш прыстасавана да нашае фонэтыкі, чымся польска-чэскі альфабэт».
У 1928 годзе У. Дубоўка ў часопісе «Узвышша» апублікаваў уласны праект для літараў «дз» і «дж», які з № 5 пачаў друкаваць зь імі асобныя матэрыялы, а з № 2 за 1929 год згодна з пастановаю агульнага сходу ад 14 лютага 1929 году, ужо ўвесь часопіс друкаваўся з новымі літарамі. Зрэшты, гэтае новаўвядзеньне пазьней не атрымала заканадаўчага афармленьня.
Таксама У. Дубоўка прапаноўваў замяніць створанае М. Карамзіным «ё» на «ö» (öн, лöн, Лöндан); увесьці на ўзор украінскае графікі «ї» для перадачы спалучэньня «йі» (їкаўка, їм, паїла).
Творчы патэнцыял Уладзімера Дубоўка атрымаў шырокі розгалас сярод ягоных сучасьнікаў яшчэ ў 1920-я гады. Максім Гарэцкі адзначаў: «Першае месца ў беларускай паэзіі пасьлякастрычніцкага пэрыяду заняў Дубоўка — па сіле пачуцьця, глыбіні думкі і мастацкай дасканаласьці формы ў лірычных вершах і невялікіх паэмах». Язэп Пушча сьцьвярджаў, што творы Дубоўкі «гэта ўзвышша сучаснага беларускага мастацкага слова і паэзіі», яго вершы захапляюць «клясычнасьцю свайго мастацкага ўбору, што мала ў каго знаходзім з сучасных паэтаў ня толькі Беларусі, але і Расеі і Ўкраіны». Уладзімер Жылка зьвяртаў увагу на вобразны талент паэта: «Ён умее, як з мармуру, высячы свой непаўторны вобраз».
У 1960-я гады ўкраінскі празаік Іван Сенчанка называў паэта «геніем беларускай зямлі». У сваю чаргу, украінскі паэт Уладзімер Сасюра казаў, што Дубоўка «вялікі паэт Беларусі і ня толькі Беларусі».
This article uses material from the Wikipedia Беларуская (тарашкевіца) article Уладзімер Дубоўка, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Зьмест даступны на ўмовах CC BY-SA 4.0, калі не пазначанае іншае. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Беларуская (тарашкевіца) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.