Фальварак: невялікае сельскае паселішча

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Фальварак (неадназначнасьць).

Першыя фальваркі на Беларусі ўзьніклі ў канцы ХV — пачатку ХVI стагодзьдзя (паводле іншых зьвестак у другой палове ХVI ст.) Гэта былі адмысловыя фэадальныя гаспадаркі, спэцыялізаваныя выключна на вытворчасьці збожжа на продаж. Маёнткі здаваліся арандатарам, якія абавязваліся плаціць пэўны падатак.

Але ўжо ў ХVI ст. у інвэнтарох фальваркі часьцей згадваюцца як дробныя ўладаньні (вотчына) дробных абшарнікаў, атрыманыя шляхам выкупу апошніх у лятыфундыстаў. Паводле характару і структуры забудовы фальваркі адпавядалі абшарніцкім маёнткам ці заможным шляхецкім засьценкам. Да сярэдзіны ХVIII ст. іх колькасьць на тэрыторыі Беларусі значна павялічылася. Фальварак стаў асноўным тыпам уладаньня абшарнікаў «сярэдняй рукі». Тэрмін перайшоў і на арэндныя ўладаньні: маёнткі лясьнічых, арандатараў мануфактураў, карчмароў і г. д. У ХIХ—ХХ стагодзьдзях фальваркам часам называлі вёску на зямлі арандатара. У Заходняй Беларусі фальваркі як тып паселішча праіснавалі да канца 30-х гадоў ХХ стагодзьдзя.

• Сабаленка, Э.Р., Гуркоў, У.С., Іваноў, У.М., Супрун, Дз.Д. Беларускае народнае жыллё. Мн., 1973.
• Беларусы: У 8 т. Т.2. Дойлідства/ А. І. Лакотка; Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору; Рэдкал.: В. К. Бандарчык, М. Ф. Піліпенка, А. І. Лакотка. — Мн.: Тэхналогія, 1997. — 391 с.: іл. ISBN 985-6234-28-X