Купал Баня

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Баня.

Таксама банямі называюць купальнае пакрыцьцё паўкруглай формы або круглы купал у завяршэньні вежаў або вярхоў.

Адметнасьцю купалоў-баняў, уласьцівых сакральнаму дойлідзтву Вялікага Княства Літоўскага і традыцыйнай царкоўнай архітэктуры этнічнай тэрыторыі беларусаў, ёсьць складаны сылюэт і падзел на грані. У сакральнай архітэктуры Маскоўскай дзяржавы пашырэньне атрымалі купалы-цыбуліны, якія ў адрозьненьне ад баняў, звычайна маюць большы дыямэтар, чым аснова, на якой яны стаяць, а іхная вышыня пераўзыходзіць шырыню. Характэрная гранёная форма купалоў-баняў узьнікла пад уплывам на мастацкі вобраз мураваных сьвятыняў прыёмаў драўлянага будаваньня.

Тэрмін «баня» або «банька» паходзіць ад лацінскага слова baneum, якім вызначаўся пукаты посуд для амавеньня. Гэты тэрмін часта сустракаецца ў старажытных інвэнтарах сьвятыняў Беларусі. Тэрмін шырока выкарыстоўваецца ў польскіх і ўкраінскім мастацтве. У беларускім мастацтвазнаўстве ён з часоў русіфікацыі практычна перастаў выкарыстоўвацца з прычыны існаваньня адпаведнага расейскага слова, якое азначае лазьню. Доктар мастацтвазнаўства Тамара Габрусь зьвяртае ўвагу на тое, што тэрмін «баня» мусіць вярнуцца ў шырокі ўжытак датычна барокавага купала, бо ён увасабляе мастацка-стылявыя традыцыі сакральнага дойлідзтва Беларусі.

Цэрквы

• Купалы-бані ў архітэктуры цэркваў Вялікага Княства Літоўскага
•  
  Цэрквы Тупічэўскага манастыра ў Амсьціславе
•  
  Спаская царква ў Барані
•  
  Царква ў Барыскавічах
•  
  Ільлінская царква ў Віцебску

•  
  Траецкая царква ў Віцебску
•  
  Цэрквы ў Дуброўне
•  
  Пятніцкая царква ў Дывіне
•  
  Мікольская царква ў Латыгалі

•  
  Пакроўская царква ў Лыскаве
•  
  Богаяўленская царква ў Магілёве
•  
  Міхайлаўская царква ў Слуцку
•  
  Спаская царква ў Хаціславе

Касьцёлы

• Купалы-бані ў архітэктуры касьцёлаў Вялікага Княства Літоўскага
•  
  Фарны касьцёл у Бабруйску
•  
  Касьцёл картузаў у Бярозе
•  
  Касьцёл піяраў у Дубровіцы
•  
  Касьцёл бэрнардынаў у Іўі

•  
  Фарны касьцёл у Клецку
•  
  Касьцёл цыстэрыянаў у Мазыры
•  
  Касьцёл Апекі Маці Божай у Рукшэніцах
•  
  Касьцёл езуітаў у Юравічах

• Купал

• Габрусь Т. Дыялог з небам: генезіс і семантыка кампазіцыйных дамінант у сакральным дойлідстве Беларусі // Вестник Полоцкого государственного университета. Серия F: Строительство. Прикладные науки. № 16, 2017. С. 2—9.
• Габрусь Т. Мураваныя харалы: Сакральная архітэктура беларускага барока. — Менск: «Ураджай», 2001. — 287 с.: іл. ISBN 985-04-0499-X.
• Страчаная спадчына / Т. Габрусь, А. Кулагін, Ю. Чантурыя, М. Ткачоў: Уклад. Т. Габрусь. — Менск: Беларусь, 2003. — 351 с.: іл. ISBN 985-01-0415-5.