Tiếng Gruzia

Tiếng Gruzia
Kartuli
ქართული
Từ Kartuli viết bằng hệ chữ viết tiếng Gruzia
Phát âm	[kʰɑrtʰuli ɛnɑ]
Khu vực	Gruzia (gồm Abkhazia và Nam Ossetia) Nga, Hoa Kỳ, Israel, Ukraina, Thổ Nhĩ Kỳ, Azerbaijan
Tổng số người nói	3,7 triệu (2014)
Phân loại Tiếng Gruzia	Kartvelia Karto-Zan Tiếng Gruzia
Ngôn ngữ tiền thân	Tiếng Gruzia cổ Tiếng Gruzia
Phương ngữ Tiếng Gruzia	Các phương ngữ tiếng Gruzia
Hệ chữ viết	Hệ chữ viết tiếng Gruzia Hệ chữ nổi tiếng Gruzia
Địa vị chính thức
Ngôn ngữ chính thức tại	Gruzia
Quy định bởi	Nội các Gruzia
Mã ngôn ngữ
ISO 639-1	ka
geo (B) kat (T)
ISO 639-3	kat
Glottolog	nucl1302
Linguasphere	42-CAB-baa – bac
Bài viết này có chứa ký tự ngữ âm IPA. Nếu không thích hợp hỗ trợ dựng hình, bạn có thể sẽ nhìn thấy dấu chấm hỏi, hộp, hoặc ký hiệu khác thay vì kí tự Unicode. Để biết hướng dẫn giới thiệu về các ký hiệu IPA, xem Trợ giúp:IPA.

Tiếng Gruzia có một hệ thống chữ viết riêng, hệ chữ viết tiếng Gruzia.

Tiếng Gruzia là ngôn ngữ viết của cả những dân tộc nói các ngôn ngữ Kartvelia khác tại Gruzia: người Svan, người Mingrelia và người Laz.

Tiếng Gruzia là ngôn ngữ Kartvelia phổ biến nhất. Ngữ hệ Kartvelia còn gồm có tiếng Svan, tiếng Mingrelia (chủ yếu được nói tại Tây Bắc Gruzia) và tiếng Laz (được nói dọc theo một phần bờ biển Đen của Thổ Nhĩ Kỳ, từ Melyat, Rize tới biên giới Gruzia).

Tiếng Gruzia có các phương ngữ Imereti, Racha-Lechkhumi, Guria, Adjara, Imerkhevi (tại Thổ Nhĩ Kỳ), Kartli, Kakheti, Saingilo (tại Azerbaijan), Tusheti, Khevsureti, Khevi, Pshavi, Fereydan (tại Iran), Mtiuleti và Meskheti.

Lịch sử Tiếng Gruzia tiếng Gruzia có thể được chia thành:

• Tiếng Gruzia cổ thời đầu: thế kỷ V-8
• Tiếng Gruzia cổ cổ điển: thế kỷ IX–11
• Tiếng Gruzia trung đại: thế kỷ XI/12–17/18
• Tiếng Gruzia hiện đại: thế kỷ XVII/18 – nay

Tiếng Gruzia có chung một ngôn ngữ tổ tiên với tiếng Svan/Mingrelia/Laz. Tiếng Gruzia bắt đầu tách khỏi những ngôn ngữ Kartvelia khác vào khoảng thiên niên kỷ 1 TCN tại vương quốc Iberia (không liên quan đến bán đảo Iberia). Tiếng Gruzia nói có lẽ được nhắc đến lần đầu tiên trong một đoạn văn viết của nhà ngữ pháp học Marcus Cornelius Fronto từ thế kỷ thứ II: Fronto mường tượng cách người Iberia gọi hoàng đế Marcus Aurelius bằng "thứ tiếng khó hiểu" của họ.

Việc tiếng Gruzia phát triển thành ngôn ngữ viết là kết quả của việc người Gruzia cải đạo sang Kitô giáo vào giữa thế kỷ IV. Những văn bản tiếng Gruzia đầu tiên có niên đại từ thế kỷ V. Gruzia có một truyền thống văn học lâu đời. Tác phẩm văn học tiếng Gruzia cổ nhất còn sót lại là "Tsamebai tsmidisa Shushanikisi dedoplisai" (წამებაჲ წმიდისა შუშანიკისი დედოფლისაჲ) của Iakob Tsurtaveli, từ thế kỷ V.

Thể kỷ 11, tiếng Gruzia cổ phát triển thành tiếng Gruzia trung đại, đây là ngôn ngữ của vương quốc Gruzia trung cổ. Tác phẩm văn học kinh điển của Gruzia, "Vepkhistqaosani" (ვეფხისტყაოსანი), được sáng tác bởi Shota Rustaveli vào thế kỷ XII.

Năm 1629, Alphabetum Ibericum sive Georgianum cum Oratione và Dittionario giorgiano e italiano trở thành hai quyển sách in tiếng Gruzia đầu tiên sử dụng công cụ in từ Rome. Đây được xem là khởi đầu của tiếng Gruzia hiện đại.

• Tiếng Gruzia tại World Atlas of Language Structures Online

• Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền viết bằng Tiếng Gruzia