1 Сентябрь

Ел ахырына кадәр 121 көн кала.

	Тарих порталы
	Вакыт порталы
	Бәйрәмнәр порталы

Дөнья тарихында бу көн:

  Халыкара

•   Бөтендөнья тынычлык көне (Икенче Бөтендөнья сугышы башланган көн).

  Милли

•   Әрмәнстан,   Беларусия,   Казакъстан,   Молдавия,   Россия,   Төрекмәнстан,   Украина — Белем көне.
•   Ливия — инкыйлаб көне.
•   Словакия — Конституция көне.
•   Үзбәкстан — бәйсезлек көне.
•   Сингапур — укытучы көне.

  Һөнәри, җәмгыяви һәм өлкә бәйрәмнәре

• 1482 —  Татар армиясе Русь башкаласы Киевны ала.
• 1581 —  Рус гаскәрләре  Себер ханлыгына һөҗүм итәләр.
• 1923 —   Япониядә Канто җир тетрәве нәтиҗәсендә берничә йөз мең кеше вафат була.
• 1939 — Алмания җирләрендә оештырылган  /  Өченче рейх дәүләте   Польшага гаскәрләрен кертеп, Икенче бөтендөнья сугышын башлый.
• 1969 — Түбән Кама музыка көллияте беренче укучыларын кабул итә.
• 1969 —   Ливиядә хәрби бәрелеш нәтиҗәсендә хәкимияткә Мөаммәр Каддафи килә.
• 1971 —   Мисыр,   Ливия,   Сүрия илләрендә узган референдумларда Гарәп Җөмһүриятләре Федерациясе конституциясе раслана.
• 1971 —   Катар үз бәйсезлеген игълан итә.
• 2004 —   Төньяк Осетиянең   Беслан шәһәренен 1 нче мәктәптәбендәге Белем көне чарасында катнашкан 1128 кеше тоткын алына.

Керәшен татарларында бу көн Симән (Семен) көне дип йөртелә: “арышны Симән көнне төшкә тикле чәч, төштән соң чәчмә”, “симән көн үткәч, биш-алты көннән бәрәңге казырга ярый”. Симән көнендә умартадан бал алу һәм өйдән чебен куу йоласы яшәп килгән. Чебеннәрне куганда: «Чыгыгыз, чык, Симән бабай килгән, бал ашарга чакыра», — дип әйтә торган булганнар.

• Беренче сентябрьдә җылы булса, бөтен көз җылы булыр.
• Беренче сентябрьдә күк күкрәсә, киләсе ел ашлык уңар, ләкин көз озак киләр.
• Симән көнне яңгыр яуса, көз пычрак килә.
• Беренче сентябрь көнне җил булса, киләсе ел ашлык начар булыр.

Шулай ук карагыз: Төркем:1 сентябрь көнне туганнар

• 1867 — Авраамий,
• 1905 — Тамара Абакелия, гөрҗи совет сынчысы, график, театр рәссамы.
• 1922 — Ташхуҗа Хуҗаев, үзбәк режиссёры, театр һәм кино актёры, мөгаллим, тәрҗемәче.
• 1924 — Әхмәт Әминев, Социалистик Хезмәт Каһарманы.
• 1926 — Фәния Чанышева, шагыйрә.
• 1941 — Кадим Аралбай, башкорт язучысы.
• 1946 — Рәис Мөхәммәдиев, татар язучысы, фантаст.
• 1948 — Альберт Әсәдуллин, татар җырчысы.
• 1948 — Шамил Зарифов, татар хакимият-хуҗалык эшлеклесе.
• 1960 — Нурулла Гариф, татар язучысы, тарихчы-галим, тарих фәннәре кандидаты.
• 1961 — Сергей Говорухин, кино режиссеры, сценарий язучы, прозаик.
• 1976 — Алсу Кормаш, Азатлык радиосы журналисты.

Шулай ук карагыз: Төркем:1 сентябрь көнне вафатлар

• 1715 — Людовик XIV, француз патшасы,   Француз империясе башлыгы.
• 1910 — Александр Зайцев, химия галиме, профессор.
• 1941 — Габдулла Галиев, татар шагыйре.
• 1970 — Франсуа Мориак, француз язучысы, шагыйрь.
• 1984 — Наум Урхи, чуаш тел галиме, тәрҗемәче.
• 1991 — Иван Аношин, совет фирка‑дәүләт эшлеклесе, генерал‑лейтенант.
• 1993 — Хәсән Габдуллаев, азәрбайҗан физика галиме, академик.
• 2022 — Равил Маганов, «Лукойл» АҖ беренче башкарма вице-президенты (фаҗигале төстә).
• 2023 — Рашат Низами, язучы.
• 2023 — Раббани Шәрипов, милли көрәш буенча РСФСР чемпионы.

• Без бер тамырдан: Керәшен татарларының этногенезын һәм этнографиясен өйрәнү буенча урта гомуми белем мәктәпләре өчен уку ярдәмлеге/Төзүчесе Н.В. Максимов. – Казан: Мәгариф, 2002. – 223б. ISBN 5-7761-1255-9

  Исем бәйрәмнәре