Raudstjert: Art av sporvefuglar

Raudstjert
Raudstjert
Utbreiing og status
Status i verda: Livskraftig Utbreiinga av raudstjert
Systematikk
Underrekkje:	Virveldyr Vertebrata
Klasse:	Fuglar Aves
Orden:	Sporvefuglar Passeriformes
Parvorden:	Passerida
Overfamilie:	Muscicapoidea
Familie:	Flugesnapparfamilien Muscicapidae
Slekt:	Phoenicurus
Art:	Raudstjert P. phoenicurus
Vitskapleg namn
Phoenicurus phoenicurus von Linné, 1758

Han er trekkfugl og hekkar i store delar av Europa og Sentralasia, og i det aller nordlegaste Afrika, og overvintrar i det sentrale Afrika.

Taksonomi

Raudstjertane er ein distinkt klade av fleire fugleartar. Det rår ikkje konsensus om kva familie gruppa høyrer til. Før vart gruppa plassert i trastefamilien, men i dag vil mange plassere gruppa i familien flugesnapparar (Muscicapidae) i underfamilien Saxicolinae saman med mellom andre buskskvettar i slekta Saxicola og slekta Oenanthe, steinskvettar. Arten raudstjert vert oftast delt opp i to underartar:

• P. p. phoenicurus - nominatforma hekkar i Europa, Kasakhstan og Sibir. Denne underarten overvintrar i tropisk Afrika
• P. p. samamisicus – hekkar lengre sør, frå Krimhalvøya og Tyrkia i vest til Afghanistan i aust. Denne underarten overvintrar i det nordaustre Afrika.

 

 

Raudstjerten er ein slank fugl på 13-14,5 cm, og veg 12-20 gram. Han sit ofte på låge greiner eller små buskar og vibrerer med stjerten. Fuglen har svart kvasst nebb, typisk for insektetande fuglar, og svarte bein. Han sit ofte oppreist og dirrar på den rustraude stjerten. Den vaksne hannen har om sommaren ei iaugefallande farga fjørdrakt med djupsvart ansikt og hals, kvit panne, grått hovud, nakke og rygg og brunaktige vengar. Brystet, buken og stjerten er skarpt teglraude, der dei mellomste stjertpennane er mørkebrune til svarte. Hoa er meir anonym i fargen, brunaktig med lyst beige bryst og kvit buk og undergump, medan stjerten er som på hannen. Seint på sommaren får raudstjerten ei drakt med lyse fjørbremmar, noko som gir fuglen ein utvaska utsjånad. Dei lyse bremmane vert slitne vekk gjennom vinteren. Dette resulterer i hannen si kraftfullt farga praktdrakt om våren.

Hannen byrjar synge i den første lysninga om morgonen. Songen, som varer 2-3 sekund, byrjar med eit høgt hiii følgd av 5-6 djupe og rullande dy-dy-dy-dy-dy. Han hermar også etter andre fuglar. Lokkelåten minner om lauvsongaren si mjuke tostava huit, men vert ofte avslutta med eit hardt tikkande læte, tick-tick-tick.

Raudstjerten er ein trekkfugl som hekkar i det nordvestre Afrika, over store delar av Europa og i Sentralasia, vidare austover gjennom Sibir så langt som til Bajkal. Fuglen overvintrar i det sentrale og vestlege Afrika, samt lokalt på Den arabiske halvøya.

Førekomst i Noreg og trekktilhøve

Raudstjerten hekkar i det meste av landet, til langt opp i bjørkebeltet, men er lite talrik langs vestkysten. Fuglen likar opne skogar, og er ein karakterart for dei turre og fattige furuskogane. I august-september flyg raudstjertane sørover til savannebeltet nord for ekvator. Dei kjem attende i slutten av april og i mai.

Hekking

 

Raudstjerten plasserer reiret først og fremst i holrom i tre, men også i bygningar, hol på marka, steinrøyser og rugekasser. Hoa bygg eit reir av turre strå. Ho legg 5-7, sjeldan 3-10, einsfarga lyst blågrøne egg som ho rugar i 11-15 døgn. Ungane vert i reiret i 12-15 døgn og vert fora av begge foreldra. Denne fôringa held fram ei tid etter at ungane er ute. Raudstjertane har gjerne to kull gjennom ein sesong.

Gauken legg ofte egget sitt i raudstjertreiret.

Føde

Raudstjerten lever av insekt, både larver og vaksne, og av edderkoppar. Hannane fangar mange insekt i flukta og driv matleiting oppe i trekronene, medan hoene søker etter mat i buskar og undervegetasjon, og ned på marka. Dette skiljet gjer at raudstjertane utnyttar territoriet betre. Seint på sommaren og om hausten et raudstjertane også bær.

• Svensk Wiki Nynorsk.
• Engelsk Wiki Nynorsk.
• Norsk Fugleatlas, 1994.

Referansar