Kalifornía: Fylki í Bandaríkjunum

Kalifornía liggur að Oregon í norðri, Nevada og Arizona í austri, Mexíkó í suðri og Kyrrahafinu í vestri. Höfuðborg fylkisins heitir Sacramento en Los Angeles er stærsta borg fylkisins. Meðal annarra þekktra borga í Kaliforníu eru San Francisco, Oakland, San Jose og San Diego.

Kalifornía California
Fylki
State of California
Fáni Innsigli
Viðurnefni:  The Golden State (Gullna fylkið)
Kjörorð:  Eureka
Staðsetning Kaliforníu í Bandaríkjunum
Land	Bandaríkin
Varð opinbert fylki	9. september 1850; fyrir 173 árum (1850-09-09) (31. fylkið)
Höfuðborg	Sacramento
Stærsta borg	Los Angeles
Stjórnarfar
• Fylkisstjóri	Gavin Newsom (D)
• Varafylkisstjóri	Eleni Kounalakis (D)
Þingmenn öldungadeildar	Alex Padilla (D) Laphonza Butler (D)
Þingmenn fulltrúadeildar	40 Demókratar 11 Repúblikanar 1 Autt pláss
Flatarmál
• Samtals	423.970 km2
• Land	403.932 km2
• Vatn	20.047 km2  (4,7%)
• Sæti	3. sæti
Stærð
• Lengd	1.220 km
• Breidd	400 km
Hæð yfir sjávarmáli	880 m
Hæsti punktur (Mount Whitney)	4.421 m
Lægsti punktur (Dauðadalur)	−85 m
Mannfjöldi  (2023)
• Samtals	38.940.231
• Sæti	1. sæti
• Þéttleiki	97/km2
• Sæti	11. sæti
Heiti íbúa	Californian
Tungumál
• Opinbert tungumál	Enska
• Töluð tungumál	Enska: 56,1% Spænska: 28,3% Önnur: 15,6%
Tímabelti	UTC−08:00 (PST)
• Sumartími	UTC−07:00 (PDT)
Póstnúmer	CA
ISO 3166 kóði	US-CA
Stytting	Calif., Cal., Cali.
Breiddargráða	32°32'N til 42°N
Lengdargráða	114°8'V til 124°26'V
Vefsíða	ca.gov

Kalifornía er um 424.000 ferkílómetrar að stærð — þriðja stærsta fylki Bandaríkjanna á eftir Alaska og Texas. Landslag fylkisins er afar fjölbreytt.

Á 19. öld skall á gullæðið í Kaliforníu. Fólk flykktist að og efnahagur fylkisins batnaði til muna. Snemma á 20. öld varð Los Angeles miðstöð skemmtanaiðnaðar í heiminum og stórt aðdráttarafl ferðamanna. Ef Kalifornía væri land myndi það vera á meðal tíu stærstu hagkerfa heims (á stærð við Ítalíu) og 35. fjölmennasta.

Árið 2005 var Kalifornía talið 5. stærsta hagkerfi í veröldinni og ábyrgt fyrir allt að 13% af heildar framleiðslu Bandaríkjanna. Aðaliðnaður Kaliforníu er landbúnaður og hefur fylkið verið kallað brauðkarfa Bandaríkjanna. Á hæla þess kemur kemur hátækni, bæði flug og geimiðnaður auk þess sem fylkið er þekkt fyrir tölvutækni og Silicon Valley sem er staðsettur í San Jose er talin ein helsta miðstöð tölvuvæðingarinnar, bæði hugbúnaðarframleiðslu og einnig framleiðslu á tölvum og íhlutum. Í Kaliforníu er afþreyingariðnaður einnig mjög mikilvægur, bæði framleiðsla kvikmynda og tölvuleikja en þó fyrst og fremst framleiðsla sjónvarpsefnis.

Kalifornía er fjölmennasta fylki Bandaríkjanna, með um 39.53 milljónir íbúa. Samkvæmt U.S. Census Bureau 2000 þá er hlutfall kynþátta í ríkinu sem hér segir:

• Hvítir - 59,5%
• Svertingjar - 6,7%
• Frumbyggjar (Indjánar) - 1%
• Asíufólk - 10,9%
• Hawaiian og aðrar eyjaþjóðir - 0.3%
• Aðrir - 16.8%
• Blanda af tveimur kynþáttum - 4,7%

Auk þess má geta að 32,4% flokka sig sem latinos eða upprunna frá Mið- og Suður-Ameríku.

Tungumál

Árið 2005 höfðu um 58% íbúa Kaliforníu ensku að móðurmáli (sem fyrsta mál), en um 28% töluðu spænsku, einkum er spænska útbreidd í suðurhluta fylkisins. Um 14% íbúanna tala ýmis tungumál (sem fyrsta mál), og eru ýmis Asíumál áberandi í hverfum innflytjenda. Alls eru töluð um 70 tungumál á svæðinu.

Fylkinu er skipt í 58 sýslur. Þær eru:

 

Miðdalur Kaliforníu er mesta landbúnaðarhérað fylkisins. Vestur af honum eru Sierra Nevada eða Snjófjöll. Í eða við fjöllin eru Yosemite-þjóðgarðurinn með háa kletta og fossa, Sequoia-þjóðgarðurinn og Kings Canyon-þjóðgarðurinn þar sem stærstu tré í heimi vaxa; rauðviður, Tahoe-vatn er stærsta stöðuvatn fylkisins og Mount Whitney er sem er hæsta fjall Bandaríkjanna 48 (utan Alaska og Hawaii).

Í norðri eru Fossafjöll (sem ná norður í gegnum Oregon og Washingtonfylki) þar sem eldkeilur eru áberandi fjöll. Lassen Peak gaus í byrjun 20. aldar. Lassen Volcanic-þjóðgarðurinn er umhverfis fjallið. Við norðurströndina vex strandrauðviður sem hefur að geyma hæstu eintök trjáa í heimi. Þar eru Redwood-þjóðgarðarnir.

Í suðaustur-Kaliforníu má finna eyðimerkur eins og Dauðadal sem er lægsti og heitasti staður Bandaríkjanna. Þar eru vaxa kaktusar og annar eyðimerkurgróður. Death Valley-þjóðgarðurinn er þjóðgarður sem nær yfir svæðið.

Um 45% fylkisins er skógi vaxið og er fjöldi furutrjáa. Í Hvítufjöllum má finna broddfuru sem er yfir 5000 ára gömul. Dýralíf er fjölbreytt. Meðal spendýra eru: fjallaljón, sléttuúlfar, svartbirnir, íkornar og stórhyrningar.