65°W / 7°N 65°W / 7; -65
Ti Venezuela (/ˌvɛnəzˈweɪlə/ (dengngen) VEN-uh-ZWALE-uh, lokal: [βeneˈswela]), opisial a tinawtawagan ti Bolivariana a Republika ti Venezuela[1] (Espaniol: República Bolivariana de Venezuela [reˈpuβlika βoliβaˈɾjana ðe βeneˈswela]), ket maysa a pagilian idiay akin-amianan nga aplaya ti Abagatan nga Amerika. Ti teritorio ti Venezuela ket sakupenna ti agarup a 916,445 kuadrado kilometro (353,841 sq mi) nga adda dagiti nakarkulo a populasion iti 29,105,632. Ti Venezuela ket naikedkeddeng nga estado nga adda iti nangato unay a biodibersidad, nga adda dagiti taengan a sumakop manipud iti Andes a kabambantayan iti laud aginggana ti katuduan a bakir ti Labneng Amasona iti abagatan, babaen dagiti nawatiwat a llanos a tanap ken Karibe nga aplaya iti tengnga ken ti Karayan Delta ti Orinoco iti daya.
Bolivariana a Republika ti Venezuela[a] República Bolivariana de Venezuela | |
---|---|
Wagayway | |
Nailian a kanta: Gloria al Bravo Pueblo Gloria iti Natured a Tattao | |
Kapitolio ken kadakkelan a siudad | Caracas 10°30′N 66°55′W / 10.500°N 66.917°W |
Nailian a pagsasao | Espaniol[b] |
Grupgrupo ti etniko (2011) |
|
Nagan dagiti umili | Venezolano, Taga-Venzuela |
Gobierno | Pederal a presidensial a batay-linteg a republika |
• Presidente | Nicolás Maduro, Juan Guaidó |
Lehislatura | Nailian nga Asemblia |
Pannakawayawaya | |
• manipud iti Espania | 5 Hulio 1811 |
• manipud iti Gran Colombia | 13 Enero 1830 |
• Mabigbigan | 30 Marso 1845 |
• Agdama a batay-linteg | 20 Disiembre 1999 |
Kalawa | |
• Dagup | 916,445 km2 (353,841 sq mi) (Maika-33) |
• Danum (%) | 0.32[d] |
Populasion | |
• Senso idi 2011 | 28,946,101 (Maika-44) |
• Densidad | 30.2/km2 (78.2/sq mi) (Maika-181) |
GDP (PPP) | Karkulo idi 2011 |
• Dagup | $374.111 bilion |
• Tunggal maysa a tao | $12,568 |
GDP (nominal) | Karkulo idi 2011 |
• Dagup | $315.841 bilion |
• Tunggal maysa a tao | $10,610 |
Gini (2010) | 39 kalalainganna |
HDI (2011) | 0.735 nangato · Maika-73 |
Kuarta | Bolívar fuerte[e] (VEF) |
Sona ti oras | UTC–4 (VET) |
Pormat ti petsa | aa/bb/tttt (CE) |
Pagmanehuan | kanawan |
Kodigo ti panagtawag | +58 |
Kodigo ti ISO 3166 | VE |
TLD ti internet | .ve |
|
Ti Venezuela a kolonia ti Espania idi 1522 urayno adda dagiti resistansia manipud kadagiti patneng a tattao. Daytoy ket nagbalin a maysa kadagiti immuna nga Espaniol Amerikano a kolonia a nangirangarang ti pannakawayawaya (idi 1811), ngem saan a nakatalged a nangbangon ti pannakawayawaya aginggana idi 1821 (a kas maysa a departmento ti pederal a republika ti Gran Colombia, a nakagun-od ti napno a pannakawayawaya idi 1830).Idi las-ud ti maika-19 a siglo ti Venezuela ket nagsagsagaba ti politikal a diktadura, ken daytoy idi ket tinurturayan babaen dagiti rehional a caudillo (nabileg a tattao ti milisia) iti kaaduan ti maika-20 a siglo. Ti pagilian ket adda idin kadagiti napugsa-pugsay a demokratiko a gobierno idi baetan ti 1945 ken ti agdama nga aldaw; kasla kadagiti kaaduan a pagilian ti Latin nga Amerika, daytoy ket nakasagsagaba kadagiti kudeta ken dagiti milisia a diktadura. Dagiti ekonomiko a siddaaw iti tawtawen ti 1980 ken tawtawen 1990 ket nangiturong ti maysa a politikal a didigra a gapuanan kadagiti sumurok a 3,000 a natnatay kadagiti riribok ti Caracazo iti 1989, ti dua kudeta idi 1992, ken ti panagpabasol ken ni Presidente Carlos Andrés Pérez para iti panagtakaw kadagiti publiko a pundo idi 1993. Ti pannakarebba ti talek dagiti adda a partido ket nakakita ti 1998 nga eleksion iti dati nga opisial ti buyot a ni Hugo Chávez, ken ti panangirugi ti Bolivariana a Rebolusion, iti panangrugi ti maysa a 1999 a Konstituente nga Asemblia tapno makasurat ti baro a Batay-linteg ti Venezuela.
Ti Venezuela ket maysa a pederal a presidensial a republika a buklen dagiti 23 nga estado, ti Kapitolio a Distrito (a mangsakup ti Caracas), ken dagiti Pederal nga Agkamkammatalek (a mangsaksakup kadagiti adda ti pantar nga isla ti Venezuela). Ti Venezuela ket agtunton kadagiti amin a Guyanes a teritorio ti laud iti Karayan Essequibo; daytoy a 159,500 kuadrado kilometro (61,583 sq mi) a paset ti daga ket tinawtawagan ti Guayana Esequiba wenno ti Zona en Reclamación (ti "sona nga agdama a tinunton").
Ti Venezuela ket maysa kadagiti urbano unay a pagilian iti Latin nga Amerika; kaaduan kadagiti Taga- Venezuela ket agtataengda kadagiti siudad iti amianan, a naipangpangruna idiay kapitoliona, a Caracas, nga isu pay daytoy ti kadakkelan a siudadna. Manipud idi nadukatalan ti lana idi nasapa a maika-20 a siglo, ti Venezuela ket maysan kadagiti mangidaulo nga agilaklako ti lana iti lubong ken adda kadagiti kadakkelan a reserba ti lana. Dati idi a di naparang-ay unay nga aglaklako kadgiti tagilako ti agrikultura a kas ti kape ken kakaw, ti lana ket napardas a nagbalin a kaaduan a nailaklako ken rentas ti gobierno. Ti tawtawen ti 1980 a kaadu unay ti lana ket nangiturongan ti maysa a didigra ti ruar nga utang ken ti maysa a napaut nga ekonomiko a didigra , a nakakita ti panagpangato ti inflacion iti 100% idi 1996 ken ti panakaipangato ti gatad ti kinapanglaw iti 66% idi 1995 idi ti (babaen ti 1998) tunggal maysa a tao ti GDP ket natnag iti isu met laeng nga agpang a kas idi 1963, a bimmassit iti pagkatlo manipud iti kangatona idi 1978. Ti pannakaungar dagiti presio ti lana kalpasan ti 2001 ket nagparang-ay ti ekonomia ti Venezuela ken nakaaramidan dagiti sosial a panaggastos, urayno ti nagbanagan ti 2008 a sangalubongan a didigra ti pinansia ket nakakita ti baro a panagpababa ti ekonomia.
Idi 1499, ti maysa nga ekspedision nga indauloan babaen ni Alonso de Ojeda ket nagbisita ti aplaya ti Venezuela. Dagiti salingkadang a balay iti lugar ti Danaw Maracaibo ket nangipalplagip ti nabigador a ni Amerigo Vespucci iti siudad ti Benesia, isunga ninagananna ti rehion iti "Veneziola", nga iti kontemporario a Toskano (patneng a pagsasao ni Vespucci) ket kaibuksilanna ti "bassit a benesia". Ti nagan ket nakaala ti agdama a pannakailetrana a kas resulta ti Espaniol nga impluensia, nga iti suldong nga -uela ket maus-usar a kas pangpabassit a termino ti (a kas ti plaza / plazuela, cazo / cazuela); isunga, ti kasisigud kapanunotan ti termino ket mabalin nga iti maysa a "bassit a Benesia". Ti Aleman a termino para iti lugar, a "Klein-Venedig", ket kaibuksilanna pay ti bassit a Benesia.
Urayno kasta, ti Vespucci a sarita ket agtutloy nga isu ti kadayegan ken naaw-awat a bersion ti taudan ti nagan ti pagilian, ti sabali a rason para iti nagan ket naibagbaga ti pangilaglagip ni Martín Fernández de Enciso, ti maysa a kameng ti timpuyogan ni Vespucci ken Ojeda. Iti obrana aSumma de Geografía, inbagbagana a nabirukanda ti maysa a patneng a populasion a nagtawtawag ti bagbagida iti "Veneciuela," a nangisingasing a ti nagan a "Venezuela" ket mabalin a nagtaud manipud iti patneng a lubong.
Dagiti midia a mainaig iti Venezuela iti Wiki Commons
Pakaammo ti panagbiahe idiay Venezuela manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)
This article uses material from the Wikipedia Ilokano article Venezuela, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Ti linaon ket magun-od babaen ti CC BY-SA 4.0 malaksid no adda sabali a naibaga. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Ilokano (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.