Mahatma Gandhi: Preeminente a daulo ti Indiano a nationalismo idi las-ud ti Britaniko a panagturay ti India

A nagar-aramat kadagiti di-naranggas a sibil a di-panagtungpal, ni Gandhi ket indauloanna ti India ti panakawayawaya ken nagparegget kadagiti tignay para iti di-naranggas, dagiit sibil a karbengan ken panakawayawaya iti ballasiw ti sangalubongan.

Mahatma Gandhi
Nayanak	(1869-10-02)2 Oktubre 1869 Porbandar, Ahensia a Kathiawar, Britaniko nga India
Natay	30 Enero 1948(1948-01-30) (tawen 78) New Delhi, Pagturayan iti India
Gapu iti pannakatay	Pannakapatay babaen ti pannakapaltuog
Naginanaan	Naipadapo ti bangkay idiay Rajghat, Delhi. 28°38′29″N 77°14′54″E / 28.6415°N 77.2483°E / 28.6415; 77.2483
Pakipagilian	Indiano
Nagnagan	Mahatma Gandhi, Bapu, Gandhiji
Alma mater	Kolehioo ti Samaldas, Bhavnagar, Inner Temple, Londres
Nakaam-ammuan	Prominente a pigura iti Panakawayawaya a tignay ti India, nagituktukok kadagiti pilosopia iti Satyagraha kenAhimsa mangisalaknib kadagiti di-naranggas, pasipismo
A(s)sawa	Kasturba Gandhi
Annak	Harilal Manilal Ramdas Devdas Anak a pimmusay a maladaga
Nagannak	Putlibai Gandhi (Ina) Karamchand Gandhi (Ama)
Pirma
[urnosen iti Wikidata]

Isu ket anak ti nagato nga opisial iti gobierno, ni Gandhi ket naipasngay ken dimmakkel iti maysa a Hindu Bania a komunidad idiay aplaya ti Gujarat, ken nagadal ti linteg idiay Londres. Ni Gandhi ket nagbalin a nalatak babaen ti pannakilabanna para kadagiti karbengan a sibil dagiti Indiano a Muslim ken Hindu Idiay Abagatan nga Aprika, a nagaramat kadagiti pinarang-ayna a wagas iti di-naranggas a sibil a di-panagtungpal. Isu ket nagsubli idiay India idi 1915, isu ket nangirugi a nagurnos kadagiti agtaltalon tapno agsuppiatda kadagiti adu unay a panag-buis kadagiti dagdaga. Isu ket nabayagen a sumupsupiat iti "komunalismo" ( a kas iti panagibatay ti politika iti relihion) isu ket nawatiwat a gimmay-at kadagiti amin a grupo ti relihion. Isu ket nagbalin a daulo dagiti Muslim a nagprotesta ti agapapday a kasasaad iti Kalipato. Isu ket nagidaulo ti Nailian a Kongreso ti India idi 1921, ni Gandhi ket nangidaulo kadagiti dagup ti pagilian a kampania para iti panag-namay ti kinapanglaw, nangipadakkel kadagiti karbengan ti babbai, isu ket nangipatakder kadagiti pagtutunosan dagiti relihion ken etniko, nangipasardeng ti di-panakasagid, nagpaadu ti bukod a panagtalek ti ekonomia, ken ti ngato ti amain a naibaga ti panaggun-od ti Swaraj—ti panakawayawaya ti India manipud iti Britaniko a panagturay.

Ni Gandhi ket nangidaulo kadagiti Indiano iti panagprotesta ti nailian a panagbuis ti asin nga adda ti 400 km (250 mi) a Martsa ti Asin a Dandi idi 1930, ken kalpasan daytoy ti panagtunton iti Britako nga Ikalusay ti India idi 1942, idi panawen ti Maikadua a Sangalubongan a Gubat. Naibalod isuna para iti daytoy ken dagiti dadduma pay a politiko a basol nga inaramidna kadagiti napalabas a panawen. Ni Gandhi ket nagbirbiruk kadagiti panagsanay ti di-naranggas ken kinapudno kadagiti amin a kasasaad, ken mangipatakder a dagiti dadduma atao ket kastoy met ti aramidenda. Nasirmatana a dagiti purok ket isu dagitoy ti bugas iti pudno nga India ken nagparang-ay ti kinabukodan a panagnamay; isu ket saan a nagsuporta kadgiti programa ti industrilisasion ti disipulona a ni Jawaharlal Nehru. Isu ket nalanay a nagbiag iti maysa a nanamay a pagtaengan a komunidad ken nagkawes kadagiti tinawtawid ti India a dhoti ken mantilia, a nalaga iti sag-ut ken naimanbi ti ima iti maysa a charkha. Ti kasupiatna ti politika a ni Winston Churchill ket sinusuronna a kas ti "gudua a labus a pakir." Isu ket maysa a naruknoy a mangmangan laeng ti dinegdeng, ken nagaramid kadagiti atiddog a panagayuno a kas ti pamay-an ti kinabukodan a panagpapuro ken politika a panagpagaraw.

Kadagiti kinaudi a tawenna, isu ket saan a naragsakan para iti panagbingay iti India, ni Gandhi ket nagobra a mangipasardeng kadagiti panagpipinnatay a nagbaetan dagiti Muslims ken dagiti Hindu ken Sikh a simron idiay nagbeddengan ti lugar a nagbaetan ti India ken Pakistan. Isu ket napatay idi 30 Enero 1948 babaen ti maysa a Hindu nationalista a pimmanunot a ni Gandhi ket magipagrikna unay kadagiti Muslim ti India. Ti Enero 30 ket napalpaliiw a kas ti Aldaw ti Martir idiay India. Ti pammadayaw a Mahatma (Sanskrit: mahāt̪mā wenno "Nalatak a Kararua", ket naipakat kaniana idi 1914. Idiay India isu ket tinawtawagan pay a ti Bapu (Gujarati: bāpuː wenno "Ama"). Isu ket ammo idiay India a kas ti Ama iti Pagilian; ti kasangayna iti 2 Oktubre, ket nailaglagipan idiay a kas ti Gandhi Jayanti, daytoy ket maysa a nailian a piesta, ken ti sangalubongan akas ti Internasional nga Aldaw iti Di-Naranggas. Ti pilosopia ni Gandhi ket saan a teoretiko ngem daytoy ket maysa a pragmatismo, a daytoy ket ti, ti panagsanay kadagiti bukodna a prinsipio iti agdama a panawen. No damagen nga agited ti mensahe kadagiti tattao, isu ket agsungbat a, "Ti biagko ket isu ti mensahek."

 

Ni Mohandas Karamchand Gandhi ket naipasngay idi 2 Oktubre 1869 idiay Porbandar, ti maysa nga aplaya nga ili nga idi ket paset iti Bombay a Presidensia, Britaniko nga India. Isu ket naipasngay idiay puonan a pagtaenganna, nga ammo tattan a kas ti Kirti Mandir. Ti amana, ni Karamchand Gandhi (1822–1885), a naipagtagikua ti Hindu a komunidad ti Modh, ket nagserbi a kas ti diwan (nagato nga opisial) iti Porbander nga estado, ti maysa abassit a naprinsipe nga estado idiay Ahensia ti Kathiawar iti Britaniko nga India. Ni apongna ket ni Uttamchand Gandhi, a natawtawagan pay a ni Utta Gandhi. Ti inana, ni Putlibai, a nanipud idiay Pranami a komunidad ti Vaishnava, ket isu ti maikapat nga asawa ni Karamchand, dagiti tallo nga immuna nga assawana ket pimmusayda iti panagpasngay. Ti Jain a kapanunotan ket napigsa a nakaimpluensia kenni Gandhi a naisangsangyan babaen ti inana nga isu ket maysa a napasnek a Jain.

Dagiti Indiano a klasiko, a naipangpangruna dagiti sarita ni Shravana ken ari Harishchandra, ket adda dagitoy ti nalatak a impakto kenni Gandhi idi isu ket maysa nga ubing. Iti bukodna nga autobiograpia, inakuna a dagitoy ket nakabati kadagiti saan a maikkat a kapanunutan iti biukodna a panunot. Nga isu ket nagsurat ti: "Nagayuyang kaniak ken tinultuladko a siak ket ni Harishchandra asaankona mabilang." Ti nasapa a bukod a panakainaganan ni Gandhi kadagiti kinapudno ken ayat a kas dagitoy ti kangatuan a pateg ket masurot kadagitoy nga epiko a karakter.

Idi Mayo 1883, ti agtawen ti 13 a Mohandas ket naiyasawa tiagtawen ti 14 a ni Kasturbai Makhanji (ti umuna anaganna ket kadawyan a naipababab ti "Kasturba", ken ti nadungdungngo a "Ba") iti maysa a naurnos nga ubing a panagasawa, segun kadagiti ugali iti dayta a rehion. Iti daytoy a pamay-an, isu ket nakapukaw ti maysa atawen a panagbasa. Recalling the day of their marriage, a kinunana a maysa idi ket, "Nga awan ti ammomi a panggep ti panagasawa, para iti kaniami daytoy ket kasla ti agkawkawes ti baro a bado, mangmangan kadagiti nasam-it ken ken agay-ayayam kadagiti kabagianmi." Nupay kasta, a kas idi ti agdakor a tinawtawid, ti katutubo a babai a makiasawa ket nasken nga agnanayonnga agnaed idiay balay ti inana, ken adaywanna ti asawana. Idi 1885, idi ni Gandhi ket agtawen ti 15, ti immuna nga anakda ket naipasngay, nge isu ket nagbiag laeng iti mano nga aldaw. Ti ama ni Gandhi, a ni Karamchand Gandhi, ket pimmusay pay idi rugi dayta a tawen.

Ni Mohandas ken Kasturba ken nagannakda ti uppat, amin ket lallaki: ni Harilal, ket naipasngay idi 1888; ni Manilal, ket naipasngay idi 1892; ni Ramdas, ket naipasngay idi 1897; ken ni Devdas, a naipasngay idi 1900. Iti tengnga a pagadalanna idiay Porbandar ken ti nagato a pagadalanna idiay Rajkot, ni Gandhi ket saan unay a nasaririt nga estudiante. Isu ket saan a similsileng iti panagdal wenno ti panagay-ayam. Maysa kadagiti termino a reporta ket nagigatad kaniana a kas "nalaing iti Ingles, nasayaat met iti Aritmetika ken nakapsot iti Heograpia; nasingpet, ken saan a nasayaat ti panagsuratna." Naipasana ti matrikulasion a panag-eksamen idiay Kolehio ti Samaldas College idiay Bhavnagar, Gujarat, a narigrigatan met iid. Ti pamilia ni Gandhi ket kinayatda iidi nga isuna ket agbalin a barrister gapu ta sumayaat ti prospekto a mangsaruno ti puesto ti amana. Idi 1926 ni Manilal Gandhi ket nagiyebkas ti essemna a mangasawa kenni Fatima Gool anak a babai ti maysa a Muslim a Negosiante idiay Abagatan nga Aprika. Ni Gandhi ket napigsa a nagbalakad a saana kayat daytoy, a nagbalballaag a daytoy ket kasupadi nga aramid ken nakaro a makadadael ti karrer ni Manilal. Ti anakna ket saana asinurot daytoy a panunot.