Լեարդաթորշում

Լեարդաթորշումը բազմաթիւ լեարդային երկարատեւ հիւանդութիւններու վերջին փուլն է: Տեղի կ'ունենայ շատ դանդաղ եւ թաքուն ձեւով: Լեարդաթորշումով լեարդի արիւնով մատակարարումը կը նուազի եւ լեարդի գործունէութիւնը կը ձախողի, մասնաւորապէս սննդանիւթերու, ներծորոյթներու եւ բնասպիտի արտադրութիւնը կը խանգարուի կամ ալ կը նուազի:

Լեարդաթորշումի կարեւորագոյն ախտապատճառներն են`

• Լեարդի ժահրային հիւանդութիւններ, մասնաւորապէս` լեարդաբորբի A, B, C խմբաւորումները: Լեարդաթորշումի հիմնական պատճառը լեարդաբորբի C խմբաւորումն է:
• Ալքոլամոլութիւն. չափազանց ալքոլի գործածութիւնը լեարդը կը մատնէ դժուարութեան եւ ան չի կրնար բնական ձեւով կատարել իր դերակատարութիւնը: Լեարդի բջիջները կը փճանան կամ կ'այլափոխուին եւ տեղի կ'ունենայ ճարպի կուտակում եւ մնայուն լեարդաբորբ, որ պատճառ կը դառնայ կանխահաս սպիացումի, ապա` լեարդաթորշումի:
• Ծինային հիւանդութիւններ. անբնական ծիներու ներգործութեամբ կը յառաջանան լեարդի կարգ մը հիւանդութիւններ, ինչպէս` երկաթագունախտ (hemochromatosis) եւ Ուիլսըն-ի հիւանդութիւն, որոնք ընդհանրապէս կը յայտնուին շատ կանուխ` մանկութեան շրջանին կամ աւելի ուշ:
• Վարակամերժութեան (Immunity) համակարգի խախտում, որուն պատճառով լեարդը կ'ենթարկուի կրկնովի բորբոքումներու եւ սպիացումի:
• Որոշ դեղերու եւ ճարտարարուեստական թոյներու ենթակայութիւն:
• Լեարդի խլիրդներ, որոնք ընդհանրապէս մարմինի այլ օրկաններէ լեարդ փոխակայուած (metastasized) կ'ըլլան:
• Գիրութիւն:
• Շաքարախտ:
• Մաղձածորանի (bile duct) խցում, որուն պատճառով մաղձ չի հասնիր բարակ աղիքներուն:
• Սիրտի աշխատանքի կրկնովի կաթուած (heart failure):
• Լեարդի պարկային բնաթելացում (cystic fibrosis):

Լեարդաթորշումի ախտանշաններն են`

• ախորժակի նուազում,
• յոգնածութիւն,
• ֆիզիքական ընդհանուր տկարութիւն,
• ծանրութեան կորուստ,
• դեղնախտ,
• քերուըտուք,
• սրունքներու եւ փորի  ջրակուտակում (ascitis),
• մէզի գոյնի փոփոխութիւն`սրճագոյն մէզ,
• շփոթութիւն,
• կեդրոնացումի նուազում,
• արիւնոտ կղկղանք,
• մորթային կապտաբիծեր (bruises),
• ջերմութիւն:

Լեարդաթորշումի ախտաճանաչումին համար կը կատարուին՝

• բժշկական ընդհանուր քննութիւն,
• լեարդի գործունէութեան արեան զանազան տեսակի քննութիւններ,
• մէզի քննութիւն,
• լեարդի համակարգչային շերտագրական նկարում (CT Scan),
• լեարդի անդրձայնային նկարում (ultrasound):

Լեարդաթորշումէ տառապող անհատը կ'ունենայ շատ մը բարդութիւններ, օրինակ`

• լայնցած երակներու արիւնահոսութիւն,
• փորի ջրակալում,
• շաքարախտի զարգացում,
• մորթային զարկերկային արիւնահոսում,
• մորթային կապտաբիծերու յայտնաբերում,
• կանխահաս դաշտանադադար,
• մկանային տկարութիւն,
• երիկամի աշխատանքի խանգարում եւ դադարում,
• արեան թթուածինի նուազում,
• լեարդային ուղեղատապ,
• մահաքուն եւ մահ:

Լեարդաթորշումը հիմնական դարման չունի: Սակայն կան որոշ միջոցառումներ, որոնք կը դանդաղեցնեն անոր յառաջխաղացքը: Այս միջոցառումներէն կարելի է յիշել հետեւեալները.

• ալքոլ չգործածել,
• աղի գործածութիւնը նուազեցնել,
• յոգնեցուցիչ աշխատանքէ հրաժարիլ,
• գործածել քորթիզոն (cortisone), հակաժահրային եւ միզամղիչ դեղեր:

Լեարդաթորշումը կարելի է կանխարգիլել` հետեւելով հետեւեալ ցուցմունքներուն.

• Ալքոլ բնաւ չգործածել,
• Լեարդի բորբոքումներ չունենալ,
• Ենթակայ չըլլալ ձեռքբերովի ախտամերժութեան անբաւարարութեան համախտանիշի (AIDS) եւ մարդկային ախտամերժողականութեան անբաւարարութեան ժահրին (HIV),
• Չունենալ անպաշտպան սեռային յարաբերութիւն` կասկածելի անձերու հետ,
• Հեռու մնալ քիմիական նիւթերէ, թոյներէ եւ միջատասպան դեղերէ,
• Պատուաստուիլ լեարդաբորբ A եւ B խմբաւորումներու դէմ,
• Հետեւիլ առողջապահական սննդականոնի. ուտել առատ պտուղ եւ բանջարեղէն, ճարպ շատ չսպառել,
• Չգիրնալ,
• Օրինաւոր մարզանքի հետեւիլ:

Լեարդաբորբի A եւ B խմբաւորումները կանխարգիլելի են յատուկ պատուաստներով: Լեարդաբորբի C  խմբաւորումը պատուաստ չունի: