Nación

Coloquialmente o significado de nación é sinónimo de país e mesmo estado; mais esta concepción é redutora ante aquela que considera unha nación como unha comunidade de persoas que posúen unha cultura, unha lingua, unha historia, unha orixe étnica, un territorio ou unha mentalidade propia, e que posúen ademais consciencia de constituíren un pobo diferenciado. Así a todo, dado que a realidade sempre é sumamente complexa, é posible achar nacións, mesmo en Europa, que non posúen algunha destas características (pénsese en Suíza e na súa realidade lingüística).

O termo nación vén do latín natio. Empregouse orixinalmente na Universidade de París para referirse a un grupo de estudantes dun determinado país, que falaban a mesma lingua e se rexían polas súas propias leis.

O modelo de estado-nación xurdiu durante o Renacemento cando os reis absolutistas de Castela, Inglaterra e Francia homoxeneizaron os territorios dos seus reinos, marxinando as minorías nacionais que había neles. Algunhas nacións coinciden actualmente no modelo estado-nación como pode ser Portugal, algúns estados están formados por varias nacións coma o Reino Unido ou Bélxica, e outras nacións non teñen un estado propio coma o Kurdistán ou o Sáhara Occidental.

Hai catro correntes na súa conceptualización, a teoría histórico-materialista, as teorías metafísicas, as teorías psicolóxicas e as teorías empíricas.

A evolución social e política de Europa cara a finais do século XIX nacen en España multitude de movementos nacionalistas, a maioría deles baseados en razóns históricas, culturais e lingüísticas (por exemplo, en contraposición con Suíza). Tal é o caso especialmente do País Vasco, Cataluña, Galicia e en boa medida, a Comunidade Valenciana (denominado País Valenciano polos nacionalistas valencianos) e Andalucía, cuxos movementos nacionalistas xurdiron a fins do século XIX e acrecentáronse especialmente trala ditadura de Francisco Franco co xurdimento da democracia.

Constitución de 1978

Esta Constitución se fundamenta, e así se reflicte no seu artigo 2, na indisoluble unidade da Nación española, patria común e indivisible de todos os españois, e do mesmo xeito recoñece e garante o dereito á autonomía das nacionalidades e rexións que a integran e a solidariedade entre todas elas, como se amplía a continuación:

• O País Vasco, especialmente con base no éuscaro, a lingua histórica da rexión (aglutinante e ergativa), máis antiga que as linguas indoeuropeas e ata illada, describe na súa estatuto de autonomía en vigor (aprobado en 1979) ao País Vasco como a unha nacionalidade no Estado español:

"O Pobo Vasco ou Euskal Herria, como expresión da súa nacionalidade, e para acceder á súa autogoberno, constitúese en Comunidade Autónoma dentro do Estado español baixo a denominación de Euskadi ou País Vasco[...]"

(coa lingua vasca e o castelán como linguas oficiais).

• Cataluña, por exemplo, defínese analogamente no seu estatuto de autonomía do mesmo ano, baixo o cal:

"Cataluña, como nacionalidade e para acceder á súa autogoberno, constitúese en Comunidade Autónoma[...]"

• Galicia defínese tamén desta forma no seu estatuto de autonomía de 1981:

"Galicia, nacionalidade histórica, constitúese en Comunidade Autónoma para acceder á súa autogoberno,[...]."

• As Illas Canarias, pola súa banda, foron recoñecidas como nacionalidade a través da reforma do seu Estatuto de 1996.
• A Comunidade Valenciana recoñécese así mesmo como nacionalidade no seu estatuto de autonomía:

"1. O pobo valenciano [...] como expresión da súa identidade diferenciada como nacionalidade histórica e no exercicio do dereito de autogoberno que a Constitución Española recoñece a toda nacionalidade, coa denominación de Comunitat Valenciana."

Co éuscaro (lingua prerromana), o catalán, e o galego (linguas romances) como linguas propias oficiais, respectivamente, xunto co castelán, oficial en toda España, como aparece na Constitución española de 1978, que recoñece no Artigo 2 do Título Preliminar a existencia de diversas nacionalidades españolas, parte dunha "Nación española indisoluble":

"A Constitución se fundamenta na indisoluble unidade da Nación española, patria común e indivisible de todos os españois, e recoñece e garante o dereito á autonomía das nacionalidades e rexións que a integran e a solidariedade entre todas elas."

O concepto de "nación" e "nacionalidade", con todo, non se definen (e desde un principio utilízanse en contraposición co significado dado noutros países, nos cales tanto pertenza a unha nación como nacionalidade utilízanse como equivalentes), aínda que se suscita a Nación española como nación, integrada por diversas nacionalidades e rexións (neste sentido, Nación tamén como pertencente a un territorio). O concepto de nacionalidade atópase de xeito xeral nos estatutos, por exemplo, de Aragón (1982) ou Andalucía (1981):

"Aragón, en expresión da súa unidade e identidade históricas como nacionalidade, no exercicio do dereito á autonomía[...]."

Estatuto de Autonomía de Aragón

"Andalucía, como expresión da súa identidade histórica e no exercicio do dereito ao autogoberno que a Constitución recoñece a toda nacionalidade, constitúese en Comunidade Autónoma [...]"

Estatuto de Autonomía de Andalucía

O significado de nacionalidade atópase especialmente entrelazado coa división política histórica do Reino de España (con excepción especialmente do País Vasco) e o de nación co da raíz latina (sen Portugal), máis enclaves fóra da península Ibérica. O concepto nacionalista baséase ou ben neste e á posible existencia dunha única nación española (con matices), na existencia dunha nación española que se integra por diversas nacións ata chegar á interpretación da existencia posible de só un estado español, plurinacional (afirmando a posible existencia dunha nación española de conxunto ou negándoa por completo), dependendo da postura ideolóxica e política dos diversos partidarios e a onde poñan énfase nas características definitorias do concepto de nación.

En termos xurídicos, na Constitución de 1978, a Nación española (como nación política, na que residen, con carácter exclusivo e excluínte, a soberanía e o poder constituínte) é o suxeito político que se constitúe en Estado social e democrático de Dereito, e a Nacionalidade (equivalente a nación cultural) o suxeito político que se constitúe en Comunidade Autónoma.

• Estado
• Internacionalismo
• Lista de grupos étnicos
• Nacionalismo
• Nación sen estado
• País

EuroMinority - Organización para as Minorias Europeas