राश्ट्र

‘नेशन’ हो शब्द मूळ नेशिओ (Nation) ह्या शब्दावयल्यान आयला. नेशिओ म्हळ्यार जल्म वा वंश आनी ह्या अर्थाक धरुन जल्माक वा वंशान एक आशिल्लो लोकसमाज अशी राश्ट्रची कल्पना निर्माण जाता. कुटुंब, पंगड वा टोळी, राज्य, राश्ट्र अशो राश्ट्रनिर्मितीच्या क्रमाचो संभव दिसता. राश्ट्र हे संकल्पनेक जल्म वा वंशाचो संदर्भ लावप जाला आसलो तरी राश्ट्रची संकल्पना सांगपाक तो अपुरो पडटा. ताचे जोडयोक भुगोलीक सलगता, धर्मीक एकचार, भास अशा पुरक घटकांची गरज लागता. सगळ्याचे सगळे घटक एकठांय आयल्या उपरांतच राश्ट्र घडटा अशेंय ना. वेगवेगळे धर्म, वेगवेगळे वंश, वेगवेगळ्यो भासो आशिल्लींय राश्ट्रां आसात. इतलेंच न्हय तर भुगोलीक सलगता नासूनय राश्ट्र ही संकल्पना लागू जाल्ल्याच्यो देखी आसात. देखीक इझ्नायल राश्ट्राक भुगोलीक वाठार मेळचे पयलींच ताका राश्ट्र ही संज्ञा प्राप्त जाल्ली. एकावेळावयलें उदेंत पाकिस्तान आनी अस्तंत पाकिस्तान हें इस्लामी धर्माचेर आदारिल्लें एक राश्ट्र आशिल्लें. पूण राजकीय मतभेदाक लागून पाकिस्तान आनी बांगलादेश असीं दोन राश्ट्रां निर्माण जालीं. युरोपाच्या इतिहासांतय एका वेळार एकठांय आशिल्ली राज्यसत्ता आनी धर्मसत्ता धर्म सुदारणेचे चळवळींत वेगळ्यो जाल्यो. एक वंश वा एक रगत हेंय तत्व राश्ट्र निर्मिती आनी राश्ट्र भावनेखातीर पुरें ना. कारण खंयच्याय राश्ट्रांत खंयचोच एक वंश असो मेळना. जी गजाल हेर घटकांची तीच गजाल भाशेंची. दर एका राश्ट्रंत भौभाशीक लोक पंगड रावतात तरी तें राश्ट्र म्हणून उबें आसात. हाचेवयल्यान अशें दिसता की, राश्ट्र ही संकल्पना निर्माण जातली तर समाजांत एक राश्ट्र म्हणून जगपाची आंतरीक ओड आसप आनी हे ओडीखातीर व्हडांतल्या व्हड त्यागाची तयारी दवरप, तशेंच तन मन धनान राश्ट्राचे उबारणेखातीर आपलें योगदान दिवप आनी राश्ट्राकडेन निगडींत अशी एकचाराची श्रध्दा आसप ही भावना सगळ्यांत म्हत्वाची दिसता. अशें जर आसलें तरी राश्ट्र हे संकल्पनेचो प्रत्यक्षांतलो वेव्हार सुरळीत चलपाखातीर भुगोलीक सलगता गरजेची दिसता. तशेंच राश्ट्र ही भावना मनांत प्रभावीपणान रुजपाखातीर आनी राश्ट्राचो अभिमान निर्माण जावपाखातीर वंश, धर्म, संस्कृती, भास हे घटक व्हड योगदान करतात.

जॉन स्ट्युअर्ट मील हाणें आपल्या राजशास्त्राच्या पुस्तकांत (1861) केल्ले व्याख्येप्रमाण – 1) समाजांत एकचाराची भावना, 2) लोकांचें एकामेकांक सहकार्य, 3) एका शासनासकयल रावपाची लोकांची इत्सा 4) लोकशाय पद्दतीची प्रशासन वेवस्था. हे चार घटक म्हत्वाचे मानल्यात. आर्नेस्टा रेन्हो ह्या फ्रेंच विचारवंताच्या मताप्रमाण समान इतिहासीक अणभव आनी वर्तमानकाळांतली आनी भूतकाळांतली समान अणभवाची जाणीव ह्यो भावना राश्ट्र संकल्पनेकलागींच्यो आसात. ग्रामर ऑफ पॉलिटीक्स (1925) ह्या आपल्या ग्रंथांत राश्ट्रीयत्व आनी राश्ट्र ही कल्पना मुळांत समाजाची मानसीक प्रवृती आसून ती समाजाच्या इतिहासीक घडणुकांच्या आदारान निर्माण जाल्ली आसात, अशें मत ताणें मांडलें. मॅकाव्हर हाणें आपल्या द मॉडर्न स्टेट (1928) ह्या ग्रंथांत राश्ट्राचो संबंद समाजीक परिस्थिकडेन लावन तिचेवरवीं घडपी एकचाराची भावना आनी शक्त हांचेर भर दिली. राश्ट्र ही संकल्पना सुरवेक संस्कृतीची परिणीतती आसा आनी उपरांत तातुंतल्यान राज्य प्रशासनाची वेवस्था निर्माण जाली असो विचार जर्मन राश्ट्रवादी जोहान गॉड फ्रीड व्हेन हर्डर मांडटा. राश्ट्र ही संकल्पना लोकांमदीं एकचाराची भावना, त्यागाची सिध्दता आनी भावनीक श्रध्दा एकेवटेन निर्माण करता आसली तरी तेवरवीं अमूक अशें लोक समुहाक ताचो फायदो जाता आसलो तरी केन्ना केन्ना कुडुया राश्ट्रवादांतल्यान धर्मवाद, वंशवाद, वयर सरता आनी तातूंतल्यान दोन राश्ट्रामदीं तंटे निर्माण जातात. अशा वंश भेदांतल्यानच दोन जागतिक झुजां जालीं आनी संवसाराची एक राश्ट्र घडोवपाचो विचार मुखार आयलो तरी राश्ट्रां राश्ट्रंमदीं झुजां चालूच आसात. ह्या झुजांफाटलीं कारणां राजकीय दिसता आसलीं तरी तांकां वंशभेद, धर्मभेद, संस्कृतीभेद हांचें अधिश्ठान मेळिल्लें दिसता.