तांबे

इ.स.पयली 3000 च्या अदमासाक सायप्रस जुंव्याचेर व्हड प्रमाणांत तांबें तयार जातालें..ह्या जुंव्यावयल्यान रोमन साम्राज्याक तांब्याची पुरवण जाताली.सायप्रसांतल्या des cyprium अशें म्हण्टाले.उपरांत ताचें cyprum हें ल्हान रुप जालें आनी ह्या नांवाचो अप्रभ्रंश जावन cyprum हें ताका नामव पडलें ह्या शब्दांतलीं पयलीं दोन अक्षरां घेवन ह्या धातूचो रसायनीक संकेत तयार जालें.इ.स.पयलीं 2500 च्या अदमासाक चीनांत तांब्याचो वापर जातालो असो उल्लेख शू चिंग हाच्या म्हाकाव्यांत मेळटा.भारतात ऋग्वेदाच्या काळासावन तांबें वापरप जाता..ह्या धातूच्या तांबडया रंगाक लागून संस्कृतांत ताका ताम्र अशें म्हळां.

वखद म्हणून तांब्याचो उपेग करताले असो आयुर्वेदांत उल्लेख मेळटा. तांबें धर्तरेचेर धा लाखांमदीं 4.5 भाग इतलें आसता जाल्यार दर्याच्या उदकांत तें धा लाखांमदीं 1 ते 25 भाग आसता.सगल्या जिवांभितर तांबें आसता.मनशाचे कुडींत सुमार 100 मिलीग्राम तांबें आसता.शरिरांतल्या स्नायूंनी.फिग्दांत आनी मेंदवांत तांबें आसता. धातुरुपांत मेळोवपाचे नदरेन तांबें सल्फायड धातुकाच्या ऑक्सायड धातुकाच्या आनी शुध्द स्वरुपांत मेळटा.शुध्द स्वरुपांतलें तांबें (99.9 %) अमेरिकेंतल्या लेक सुपिरिअर सरोवराच्या देगांचेर व्हड प्रमाणाचेर आनी कॉर्नवाल,सायबीरिय,,उरल,ऑस्ट्रेलिया,चिली,इटली,स्विडन ह्या इटली,स्विडन ह्या देशांनी उण्या प्रमाणांत मेळटा.कॅल्कोसायट glance),कोबेलाय तांबें मेळटा. अमेरिकेच्या संयुक्त्त संस्थानांच्या रॉकी पर्वत आनी ग्रेट बेसीन ह्या विभागांनी,पेरु आनी चिलींतल्या अँडीज पर्वताच्या अस्तंत भागांत, झाईरे(बेल्जियन काँगो) आनी उत्तर झिम्बाब्वे आनी मिशिगनाचो उत्तर भाग आनी कॅनडा ह्या चार विभागांनी जगांतले 90% ताब्याचें सांठे आसात.आलास्का,उत्तर आनी दक्षिण अमेरिकेचो उरिल्लो भाग आनी आफ्रिका ह्या प्रदेशांतल्या तांब्याच्या सांठयांतल्या जगाची तांब्याची गरज भागोवप जाताली.भारतांत तांब्याचे सांठे राजस्थानांतल्या झंझुनू आनी अल्वार जिल्ह्यांनी आसात.

सिक्कीम राज्यांतल्या रंगपो वाठारांतूय तांबें मेळ्ळां. दोना पावलाचे सोडियम आनी पोटॅशियमगोंयचे राश्ट्रीय समुद्रविज्ञान संस्थेन हिंद म्हासागरांत 1981 वर्सा तांबें,निकॅल(nickel)कोबाल्ट(cobalt),मॅगनीज ( )आणि लोखण आशिल्ले गुळे( ) खूब प्रमाणांत आसा म्हणपाचें सोदून काडलां.भारतांत तांब्याचे हेर मुखेल सांठे बिहार,मध्य प्रदेश,आंध्र प्रदेश आनी कर्नाटकांत आसात.गुजरात,पंजाब आनी उत्तर प्रदेशांतूय तांब्याचे थोडे सांठे आसात. तांबें 1083 सॅ.तापमानांत कडटा आनी 2323 सॅ तापमानांत विरगळना.पूण ऑक्सिडी आम्लांनी तें रोखडेंच विरगळटा.हवेंत,आमोनिया आनी आमोनियम लवणांत तांबें विरगळटा तशेंच तें सायनायडांत विरगळटा,सर्वसामान्य हवेंत तांब्याचेर ऑक्सायडाचो काळसो थर तयार जाता खारे हवेंत क्लोरायडाचो थर तयार जाता.हवेंत तांबें तापयल्यार ताचेर कॉपर ऑक्सायडांचे थर जातात.खूब वेळ तापयल्यार हें ऑक्सायड तयार जाता.हवेंत तांबें जळना पूण तें ऑक्सिजन –हायड्रोजन हांच्यांत जळटा.ऑक्सिजन,नायट्रोजन.कार्बन डाय-ऑक्सायड.सल्फर डायऑक्सायड असले वायू वितिळिल्ल्या तांब्यांत विरगळटात. धातूंभितर तांबें हो म्हत्वाचो धातू विद्युत् जनित्रां आनी चलित्रां(मोटारी),विद्युत्संवाहक सरयो केबली,वारांव,मोटार गाडयेंतलीं उपकारणां स्फोटक पदार्थ,रडियो,दूरचित्रवाणी,घडयाळी,तरातरांचीं आयदनां हातूंत तांबें वा तांबें भरशिल्लो मिश्र धातू वापरतात.कांशें पितूळ सारके मिश्रधातू तांब्यापसून तयार करतात.भांगर-रुपें हें धातू प्रमाणांत तातूंत तांबें भरशितात.कांय देशांनी नाणीं तयार करपाखातीर.हेर धातूंवांगडा तांबें वापरतात.तांबी(copper T )ह्या संतती नियमनाच्या उपकरणा खातीर तांबें वापरतात.