दुर्गा

उमा, गौरी, पार्वती, चंडी, चामुंडा, काली, कपालिनी, भवानी, विजया अशीं हे देवीचीं जायतीं नांवां आनी रूपां आसात.

दूर्ग नांवाच्या राक्षसाक मारपी म्हणून दुर्गा. णव वर्सांचे शक्तीदेवीक दुर्गा म्हणचें, अशें देवी भागवतांत म्हळां. महाभारताच्या विराट पर्वांत दुर्गा ही नारायणाची बायल अशें म्हळां. हे देवीचें स्थान विंध्य पर्वताचेर आशिल्ल्याचें हरिवंशांत सांगलां. ताचेवयल्यान हे देवीक विंध्यवासिनी अशेंय म्हण्टात. ताचेवयल्यान हे देवीक विंध्यवासिनी अशेंय म्हण्टात. दुर्गेचो संबंद शंकराकडेन लावन तिका आदिशक्ती अशेंय म्हळां. शंकर, यम, विष्णु, चंद्र, इंद्र, वरूण, धर्तरी, सूर्य ह्या देवतांच्या अंशापसून दुर्गेचो जल्म जालो, अशें मार्कंडेय पुराणांत म्हळां.

दुर्गेचीं रौद्र आनी सौम्य अशीं दोन रूपां आसात. रौद्र रुपांत ती तांत्रिकांची उपास्य देवता थारली. दुर्गेचें अध्यात्मरुप म्हळ्यार सौम्यरुप देव्युपनिषदांत वर्णिलां. चंडी ह्या स्वरूपांत दुर्गा ही चतुर्भुजा, अष्टभुजा, दशभुजा, अष्ट-दशभुजा अशी मेळटा. तिच्या हातांत चक्र, पाश, शूल, खड्ग हीं आयुधां आसतात. ती शींवाचेर बशिल्ली आसता. महिषासुरमर्दिनीच्या रुपांत तिच्या पांयांकडेन तकली तुटिल्लो महिषासुर आसता.

मार्कंडेय पुराणांत दुर्गा देवीचें महाकाली, महालक्ष्मी आनी महासरस्वती ह्या तीन स्वरूपांनी चरित्र वर्णन केलां. ही तीन रुपां अनुक्रमान तम, रज आनी सत्व ह्या तीन गुणांचीं प्रतिकां. मधुकैटभ, महिषासूर, चंडमुंड, शुंभनिशुंभ ह्या राक्षसांचो तिणें वध केल्ल्याच्यो कथा हातूंत सांगल्यात. जेन्ना धर्माचो ऱ्हास जाता, तेन्ना दुर्गा अवतार घेता अशेंय वर्णन तातूंत केलां. दुर्गेन हो पराक्रम णव दिसांनी केलो म्हणून आश्विन शुध्द पाडव्यासावन णव दीस 'नवरात्र' हो उत्सव मनयतात. बंगालात खुबशा लोकांची दुर्गा कुलदेवता आशिल्ल्यान थंय हो उत्सव व्हडा पांवड्यार मनयतात.

कलकत्ताक दुर्गा देवीक काली, आसामांत कांमाख्या, कोल्हापुरांत महालक्ष्मी जाल्यार गोंयात शांता म्हणून वळखतात. न्पाळांतय नवरात्र हो उत्सव, शस्त्र, ध्वज हांची पुजा करून देवाक रेड्याचो बळी दिवन मनोवपाची चाल आसली.