हमीद दलवाई

समाजवादी पक्षाचे पुढारी, डाँ.राममनोहर लोहिया हाच्या विचारांचे दलवाई चे खूप प्रभाव पडलो. ताका लागून दलवाई समाजवादी पक्षाचोय कार्यकर्तो जालो. पूण राजकी क्षेत्रांत ताका राजकी फुडाराचो वायट अणभव आयिल्यान ताणें राजकी क्षेत्र सोडले आनी 1967 वर्सा सावन ताणें समाजीक कार्यांक आरंभ केलो. 1970 वर्सा ताणें मुस्लीम सत्यशोधक मंडळाची स्थापणूक केली. ह्या मंडळाचे दोन हेत आशिल्ले. 1. स्वातंत्र्य, व्यक्तिची प्रतिश्ठा आनी समाजिक समता हांच्या आदारान मुसलमान समाजाची पुनर्घटना करप आनी 2. मुसलमान आनी हेर लोकांमदीं धर्मनिरपेक्ष राज्याचे चौकटींत समतेच्या आदाराचेर सुसंवाद घडोवन हाडप. सुरवातीक हें कार्य फकत महाराष्ट्रांतल्या कांय मुखेल शारांनीच चलताले. पूण वर्सभरांत ह्या मंडळांक तरणाट्यांचे बळगें मेळ्ळें. मुसलमान समाजांतले लग्नपद्दतीक लागून मुसलमान बायलांचेर जो अन्याय जाता, ताची जाणविकाय कांय तरणाट्यांक जाली. हमीद दलवाई हांचो जल्म एका गरिब, मध्यमवर्गीय मुसलमान कुटुंबांत 28 सप्टेंबर 1932 दिसा चिपळुणांत जालो.ताचो बापूय मुस्लीम लीग पक्षाचो थळावो फुडारी आशिल्लो. दलवाईंचे माध्यमीक शिक्षण ताच्या गावातूंच जाले. अर्थिक परिस्थितीक लागून म्हाविध्यालयाचो अभ्यासक्रमं ताका पुराय करूंक मेळ्ळो ना. पूण इतिहास आनी समाजशास्त्र ह्या विशय़ांचो तांणे खोलायेन अभ्यास केलो. संवसारीक जापसालदारकेक लागून मुंबयंत ताका कितल्योश्योच नोकरी करच्यो पडल्य़ो. विसाव्या शेंकड्यांतल्या मुसलमान प्रबोधनाचो प्रतिनिधी. मुसलमान समाजान फाटसारिल्ल्यो समाजीक आनी धर्मीक कल्पना सोडून दिवन आपली उदरगत करून घेवची म्हणून जीणभर “एकला चलो रे” पद्दतीन झगडपी सुधारक. महंमद पैगंबराचे जीवन, तशेच कुराण-हदिस,याबद्दल मोकळी, सविस्तर चर्चा मुस्लिम समाजांत जावची अशी ताची इच्छा आसली. अशे चर्चेकारणान मुस्लिम समाजातील साचेलपण पयस जावचे, अचार विचारांत उदरगत जावची तशेच प्रबोधनाचो प्रवास सुरू जावचो ह्याखातीर हमीद दलवाईन आपली सगली जीण घालयली. ताच्या शेवटाच्या काळान सुध्दा ताणेन राष्ट्रीय एकात्मता आनी भारतीय मुसलमान नावाचे पुस्तक बरयले.