Կազմակերպություն

Կամակերպության բնութագրիչներն են՝

1. Միջոցներ, ռեսուրսներ։ Կազմակերպության հիմնական միջոցներն են մարդկային, կապիտալի, հումքի, տեխնոլոգիաների, և տեղեկատվության ռեսուրսները։
2. Կախվածությունը արտաքին միջավայրից։ Կազմակերպությունն ամբողջապես կախված է արտաքին միջավայրից։ Վերջինս կազմված է կազմակերպության վրա ուղղակի և անուղղակի ազդեցությամբ բազմաթիվ գործոններից՝ սպառողներ, մատակարարներ, մրցակիցներ, տնտեսական, քաղաքական, սոցիալական դաշտեր և այլն։
3. Աշխատանքի հորիզոնական բաժանում։ Ընդհանուր աշխատանքի բաժանումը բաղադրիչների կոչվում է հորիզոնական բաժանում։
4. Աշխատանքի ուղղահայաց բաժանում։ Քանի որ աշխատանքը բաժանվում է տարբեր բաղադրիչների, ապա որևէ մեկը պետք է կոորդինացնի խմբերի աշխատանքը, որպեսզի իրականացվեն դրված նպատակները։
5. Կառավարման անհրաժեշտություն։ Ֆունկցիոնալ բաժանված աշխատանքային խմբերի առջև խնդիրները պահանջում են ոչ միայն կոորդինացում, այլև որոշումների հստակ կատարում և ընդհանուր գործընթացի կառավարում։
6. Ենթակազմակերպություններ։ Կազմակերպության անբաժանելի մասն են կազմում ենթակազմակերպությունները և ստորաբաժանումները։

Կազմակերպության՝ որպես սոցիոտեխնիկական համակարգի, հիմնական բաղադրամասերն են՝

• նպատակները,
• կառուցվածքը,
• խնդիրները,
• տեխնոլոգիան,
• մարդկային ռեսուրսները։

Նպատակը կառավարման տեսության հիմնական կատեգորիաներից մեկն է, ներկայացնում է կառավարվող համակարգի հնարավոր ցանկալի վիճակը։ Նպատակը բնութագրում է կազմակերպության ակնկալվող տեղը հասարակական միջավայրում, թե կազմակերպությունը արտադրատեսակների և ծառայությունների նկատմամբ ամբողջական պահանջարկի որ մասն է բավարարելու։ Անկախ կազմակերպությունների առջև դրված նպատակների բազմազանությունից՝ դրանք պետք է բավարարեն հետևյալ հիմնական պահանջներին՝

• բխեն արտաքին միջավայրի պահանջներից
• լինեն իրատեսական և հասանելի,
• լինեն որոշակի և ենթակա քանակական ու որակական գնահատման։

Նպատակը պետք է բխի շուկայի իրական պահանջներից և հասցեագրված լինի սպառողներին։

Ծառայություններ մատուցող կազմակերպության համար որպես կարևորագույն նպատակներ կարող են ծառայել՝

• Մարքեթինգը՝ շուկայում սպառողների պահանջմունքների բացահայտման և դրանց բավարարման միջոցով վաճառքի ծավալներով դուրս գալ առաջատար դիրքերի, պահպանել դրանք։
• Արտադրական՝ բոլոր ապրանքատեսակների մատուցման գծով հասնել արտադրողականության բարձր մակարդակի, պահպանել որակական պարամետրերը, իջեցնել ծախսերը։
• Գիտահետազոտական՝ նոր ապրանքանմուշների, ապրանքային տեսականու առաջարկմամբ դառնալ առաջատար, զարգացնել հետազոտական աշխատանքները և հասնելը դրանց արագ ներդրմանը արտադրության գործընթացում։
• Ֆինանսներ՝ պահպանել անհրաժեշտ հարթության վրա բոլոր ֆինանսական ռեսուրսները, նվազեցնել ծախսերը ։
• Աշխատակազմ՝ ապահովել առավելագույնս աշխատակիցների պահանջմունքների բավարարումը և ստեղծել առողջ մթնոլորտ թիմային աշխատանքի համար։
• Մենեջմենթ՝ բացահայտել կրիտիկական բնագավառները և նախընտրելի խնդիրները։

Նպատակներն ընդունված է դասակարգել ըստ չորս հայտանիշների՝

• բովանդակային,
• ժամանակային,
• աստիճանակարգային
• կառավարման մակարդակների

Ըստ բովանդակային հայտանիշի, տարբերում են՝

• տնտեսական,
• սոցիալական,
• քաղաքական
• գիտատեխնոլոգիական նպատակներ։

Սոցիալական նպատակներն առնչվում են մարդկանց բնականոն կենսագործունեության ապահովման, զբաղվածության աճի, մարդկային կապիտալի ավելացման /կրթություն, առողջապահություն/ հետ կապված խնդիրների լուծմանը։

Յուրաքանչյուր կազմակերպություններ աշխատանքի հորիզոնական և ուղղահայաց բաժանման շնորհիվ ստեղծում են առանձին ստորաբաժանումներ ու կառավարման մակարդակներ։ Կազմակերպության ստորաբաժանումները նաև անվանում են գործառնական ոլորտներ, որոնցից յուրաքանչյուրն իրականացնում է աշխատանքների մի որոշակի համախումբ։ Աշխատանքի ուղղահայաց բաժանման հետևանքով ձևավորվում են կազմակերպության կառավարման մակարդակները։ Կառավարման յուրաքանչյուր օղակի ղեկավար իր ենթակայության տակ կարող է ունենալ կառավարման ավելի ցածր մակարդակում գտնվող ստորաբաժանումներ և ղեկավար աշխատողներ։ Կառավարման հարթ կառուցվածքները հնարավորություն են տալիս կրճատել կառավարչական որոշումների ձևավորման և իրացման շղթան։ Բայց դրանց ոչ ճիշտ կիրառումը կարող է գործնականում նպատակահարմար չլինել՝ վերահսկման ոլորտի ավելորդ ընդլայնման պատճառով։ Դրանից խուսափելու նպատակով ստեղծում են մեծ թվով կառավարման մակարդակներ ունեցող կառուցվածքներ, որոնք ընդունված է անվանել բարձր։

Այստեղ բնութագրիչներ են՝

• աշխատանքի հորիզոնական բաժանումը,
• աշխատանքի ուղղահայաց բաժանումը,
• լիազորությունների ու պատասխանատվության դաշտերի ճշգրտում,
• մարդկանց ընտրությունը ըստ մասնագիտացման և արհեստավարժության աշխատանքի փոխանցումը,
• կոորդինացման անհրաժեշտությունը։

Խնդիրն իրենից ներկայացնում է կարգադրված աշխատանք, աշխատանքների համախումբ կամ դրանց մի մասը, որը պետք է կատարվի նախօրոք սահմանված եղանակով՝ և նախատեսված ժամկետներում։ Յուրաքանչյուր ստորաբաժանման բոլոր աշխատողների առաջ դրված խնդիրները պետք է ձևավորվեն՝ ելնելով խմբի գործունեության միասնականության և խմբին առաջադրված ընդհանուր նպատակների իրականացման առաջնայնությունից։ Յուրաքանչյուր աշխատողի խնդիրների տարածության և ժամանակի մեջ համակարգված, փոխհամաձայնեցված կատարումը պետք է հնարավորություն տա հասնել առանձին ստորաբաժանումների և կազմակերպության նպատակների իրականացմանը։ Կազմակերպության խնդիրները ընդունված է բաժանել հետևյալ երեք խմբերի՝

• աշխատանք մարդկանց,
• առարկաների
• տեղեկատվության

Սոցիոլոգ Չարլզ Պերոուն տեխնոլոգիան համարում է հումքը արտադրանքի և ծառայությունների վերափոխման միջոց։ Լյուիս Դեյվիսի մեկնաբանմամբ՝ «տեխնոլոգիան իրենից ներկայացնում է մասնագիտական կարողությունների, սարքավորումների, ենթակառուցվածքի, գործիքների և համապատասխան տեխնիկական միջոցների այնպիսի զուգորդում, որը թույլ է տալիս նյութերի, տեղեկությունների և մարդկանց մեջ անհրաժեշտ փոփոխություններ իրականացնել»։ Տեխնոլոգիաների զարգացմանը բնորոշ են երեք փուլեր՝

• արդյունաբերական հեղաշրջում,
• ստանդարտացում և մեքենայացումը՝ մեքենաների և սարքերի օգտագործումը մարդկանց փոխարեն,
• հոսքային գծերի կիրառում։

Տեխնոլոգիաների դասակարգումը կարևորագույն բաղադրիչ է, և տարբերակում են երկու մոտեցում։ Առաջինը տեխնոլոգիաների բաժանումն է ըստ Ջոն Վուդվորդի՝

• հատային, փոքր սերիական և անհատական արտադրություն,
• զանգվածային և խոշոր սերիական,
• անընդհատ արտադրություն։

Երկրորդ բաժանումը կատարվում է ըստ Թոմսոնի՝

• բազմաբնագավառային,
• կապակցող տեխնոլոգիաներ՝ մարդկանց խմբերի հանդիպումներ՝ օրինակ, բանկային գործունեությունը,
• ինտենսիվ տեխնոլոգիաներ՝ օրինակ, ֆիլմի արտադրությունը։

Կազմակերպության ներքին միջավայրում աշխատողների մասնագիտական որակավորման մակարդակը, նրանց վարքի և փոխհարաբերությունների առանձնահատկությունները վճռորոշ ներգործություն են ունենում նպատակների իրականացման և խնդիրների լուծման գործընթացի արդյունավետության վրա։ Ինչպես կազմակերպությունը, այնպես էլ ղեկավարներն ու ենթականերն իրենցից ներկայացնում են մարդկանց խմբեր։ Ղեկավարը կազմակերպության նպատակների իրականացմանը հասնում է աշխատողների ջանքերի շնորհիվ։ Հետևապես, մարդիկ կառավարման ամեն մի մոդելի պայմաններում հանդես են գալիս որպես այդ գործընթացի արդյունավետության վրա ազդող վճռորոշ փոփոխական։ Տարբերում են մարդկային ռեսուրսների երեք տեսանկյուներ՝

• առանձին անհատի վարքը,
• մարդկանց վարքը խմբերում,
• ղեկավարի վարքը
• ազդեցությունն առանձին մարդկանց ու նրանց խմբերի վարքի դրսևորման վրա։

• Սուվարյան Յու.Մ. - Մենեջմենթ-2002
• Мескон М., Альберт М., Хедоури Ф. Основы менеджмента. М., Дело. 1992
• Герчикова И.Н. менеджмент М., Банки и Биржи, 1995