Аттар Нишапури — перс акыны, ал жөнүндө болгон маалымат анын өзүнүн эмгектеринен жана кийинчерээк XV-кылымда Доулатшах Самарканд тарабынан жазылган “Акындардын ой-толгоосу” аттуу биографияда жана Абд ар-Рахман Жами жазган эмгектерден алынган.
Аттар Нишапури — перс акыны, ал жөнүндө болгон маалымат анын өзүнүн эмгектеринен жана кийинчерээк XV-кылымда Доулатшах Самарканд тарабынан жазылган “Акындардын ой-толгоосу” аттуу биографияда жана Абд ар-Рахман Жами жазган эмгектерден алынган.
Аттардын толук аты – Абу Хамид Мухаммад ибн Абу Бакр Ибрахим. Аттар – башкача айтканда “дарыканачы” акындын поэтикалык псевдоними болгон. Ал 1145\46-жылы жарык дүйнөгө келип, 1221-жылы дүйнөдөн кайткан. Анын Нишапур шаарына жакын Зарванд аймагындагы Кадкан кыштагында жарык дүйнөгө келгени маалым. Бул шаар бир гана Хорасандын эмес, бүткүл ислам дүйнөсүнүн маанилүү маданий жана интеллектуалдык борборлорунун бири катары белгилүү болгон. Андан тышкары Хорасан провинциясы, өзгөчө Нишапур шаары ислам мистицизм борбору катары жалпыга белгилүү болгон. Фарид д-Дин Аттар белгилүү дарыгер, дарыканачы Ибрахим Абу Бакрдын уулу болгон. Ал атасы дүйнөдөн кайткандан кийин анын жолун жолдон, ишин уланткан. Аттардын билиминин мыкты экенин анын чыгармаларындагы медицина жана фармацевтика тармагына карата терең айтылган сөздөрү тастыктайт. Атасын дунодон кайткандан кийин, көп өтпөй, Аттари өз алдынча дарыгерлик менен иштеп баштаган. Ошондой болсо да, ал адабий чыгармаларды жаратуу үчүн убакыт таап турган.
Аттар Нишапури — перс акыны, ал жөнүндө болгон маалымат анын өзүнүн эмгектеринен жана кийинчерээк XV-кылымда Доулатшах Самарканд тарабынан жазылган “Акындардын ой-толгоосу” аттуу биографияда жана Абд ар-Рахман Жами жазган эмгектерден алынган.
Арадан бир кыйла убакыт өткөн соң Аттари дарыгерлик ишин таштап, өзүн суфийлердин руханий практикасына, поэтикалык чыгармаларга арноону чечкен. Анын мындай чечиминин себеби биздин күнгө чейин табышмак. Кээ бир адабият таануучулардын изилдөөлөрү боюнча Аттар суфийлердин даанышмандыгын өздөштүрүү максатында жер кезип жүрсө, кээ бир адабиятчылар акын өмүр бою Нишапур шаарынан чыкпай жашап, жашы улгайып сакалын ак баскан куракка жетип дүйнөдөн кайткан дешет. Аттардын каргашалуу өлүмү боюнча аз кана маалымат калган. Алардын көбү, акынды 1221-жылы монголдук аскерлер Нишапур шаарын басып алууда өлтүрүшкөн деп айтышат. Акындын сөөгү, анын киндик каны тамган Нишапур шаарынан алыс эмес жерде коюлган. =Аттар Нишапуринин чыгармалары= Акындын адабий мурасы тууралуу көптөгөн талаш тартыштар жаралып келет. Биринчиден адабият таануучулардын изилдөөсү боюнча, анын чыгармлаларынын саны тууралуу так маалымат жок. Орто кылымдын биографтары Фарид ад-Дин, акын Курандын ар бир сүрөөсүнө карата 114 жыйнак жазган деп далилдейт. Бирок бул аша чаап көбөйткөндүк деп эсептелет, анткени чындыгында анын 13 чыгармасы гана Аттардын өзү тарабынан эске алынганы маалым. Ал эми профессор Саид Насифи 66 чыгарманы акын Аттаринин калемине таандык деп билет. Профессор Нафиси анын чыгармаларынын 12син гана асыл нуска деп билип, алардын үчөө таптакыр жок болуп кеткенин эске салат. Ал эми, Аттардын өмүр жолун жана чыгармаларын изилдеген эң алгачкы адабиятчы, профессор Бади аз-Заман Фурузанфардын изилдөөлөрү боюнча акын 6 орчундуу чыгарма жараткан. Алар; “Сырлар китеби”, “Куш тили”, “Убайым китеби”, “Ыйык китеп”, “Мухтар наме”, “Хосроу наме” жана “Тазкират ал-аулийя” аттуу көлөмдүү прозаикалык чыгарма болуп эсептелет. Экинчиден, азыркы кезде көптөгөн Аттар таануучулар – Фарид ад-Дин Аттар чындыгында эле жогоруда айтылган поэмалардын автору болгонбу деген маселени чечүүгө аракеттенишүүдө. Мындай күмөн саноо акынга таандык деп эсептелген чыгармалар бири бири менен стиль жагынан айырмаланышында. Андан тышкары анын кээ бир чыгармалары анын суннит болгондугун билдирсе, кээ бир чыгармалары анын шиит болгондугун билдирет. Мындай көрүнүштү адабият таануучу Х.Риттер акындын рухий дүйнөсүнүн эволюциясы деп божомолдойт. Х.Риттер акындын чыгармаларын үч негизги этапка бөлөт.
Аттар Нишапури — перс акыны, ал жөнүндө болгон маалымат анын өзүнүн эмгектеринен жана кийинчерээк XV-кылымда Доулатшах Самарканд тарабынан жазылган “Акындардын ой-толгоосу” аттуу биографияда жана Абд ар-Рахман Жами жазган эмгектерден алынган.
Аттардын чыгармаларынын акыйкаттыгы жөнүндө айта кетчү нерсе, акын “Мухтар наме” жана “Хосроу наме” чыгармаларынын прологунда, өзүнүн калеминен жаралган ырлар жыйнагы (диван), “Сырлар китеби”, “Куштар тили”, “Кайгы китеби”, “Ыйык китеп”, “Жавахир наме” жана “Шах ал калб” поэмаларын санап өткөн. Андан тышкары Аттар “Жавахир-наме” жана “Шарх ал калб” чыгармаларын өз колу менен жок кылганын да эскерет. Мындан тышкары Аттардын чыгармаларын жазуу тартиби маселеси жаралат. Акын өзү алардын тартиби жөнүндө эч бир так маалымат калтырган эмес. Ошондуктан акындын чыгармаларынын кайсынысы биринчи жазылганын аныктоо оңойго турган эмес. Бади аз-Заман Фурузанфар абдан маанилүү изилдөө жүргүзүп, Аттар эң биринчи “Куштар тили” поэмасын жазган, андан соң экинчи “Ыйык китеп”, үчүнчү “Сырлар китебин” төртүнчү Хосроу-наме” жана андан соң бешинчи “Мухтар намэ” поэмасын жазган деп билген. Жогоруда айтылгандардын натыйжасында, Аттардын чыгармалары “ыр түрүндө” жана “проза түрүндө” болуп эки топко бөлүнөөрүн айтуу зарыл.
Аттар Нишапури — перс акыны, ал жөнүндө болгон маалымат анын өзүнүн эмгектеринен жана кийинчерээк XV-кылымда Доулатшах Самарканд тарабынан жазылган “Акындардын ой-толгоосу” аттуу биографияда жана Абд ар-Рахман Жами жазган эмгектерден алынган.
Аттар Нишапури — перс акыны, ал жөнүндө болгон маалымат анын өзүнүн эмгектеринен жана кийинчерээк XV-кылымда Доулатшах Самарканд тарабынан жазылган “Акындардын ой-толгоосу” аттуу биографияда жана Абд ар-Рахман Жами жазган эмгектерден алынган.
Аттардын прозаикалык чыгармаларына болгону “Тазкират ал-аулийя” чыгармасы кирет. Бул прозаикалык чыгарма суфий насаатчыларынын иш аракеттери, аладын насааттарынын таасирдүү биографиялык жыйнактардан турат. Ошол эле чыгармада “Ыйыктар жөнүндө баяндама” ачылып, анда имам Жафар ас-Садык, Увайс Карани жана Хасан ал-Басрилердин өмүр баяндары менен башталып, Аттар үчүн аныгы суфий үлгүсү болгон Мансур ал-Халлаждын жашоодогу окуялары менен аяктайт. Бул прозаикалык чыгарма Аттарга өз доорунун суфий ойчулу катары атак-даңк алып келген. =“Куштардын тили”= “Куштардын тили” атту поэма Аттардын бардык чыгармаларынын маанилүүсү болуп саналат. Анын көркөм кооз жазылышы, сүйлөмдөрдүн жана сөздөрдүн бири бири менен төп келише айкалышы гана эмес андагы суфий идеялардын жеткиликтүү жана маанилүү берилиши, адамдын ички дүйнөсүнүн Кудайга болгон жолун сүрөттөө, андагы куштар өз падышасы Симоргго карай сапары чагылдырылып, тарыхый аллегориялык формада жазылганы менен айырмаланат. “Куштардын тили” поэмасынын структурасы үч негизги топко бөлүнөт.
Аттар Нишапури — перс акыны, ал жөнүндө болгон маалымат анын өзүнүн эмгектеринен жана кийинчерээк XV-кылымда Доулатшах Самарканд тарабынан жазылган “Акындардын ой-толгоосу” аттуу биографияда жана Абд ар-Рахман Жами жазган эмгектерден алынган.
Ирандын жылнамасы менен 25 фарвардин күнү (14-апрель) Аттар Нишапуринин улуттук күнү деп табылып, жыл сайын Нишапурда улуу данышманга арналган мааракелер өтүп турат жана даанышман жөнүндө жүргөн изилдөө иштер, конференциялар, китеп көргөзмөлөр, сулуу жазуу жарышы, адабий кечтер сыяктуу көптөгөн программалар да өткөрүлүп турат.
Аттар Нишапури — перс акыны, ал жөнүндө болгон маалымат анын өзүнүн эмгектеринен жана кийинчерээк XV-кылымда Доулатшах Самарканд тарабынан жазылган “Акындардын ой-толгоосу” аттуу биографияда жана Абд ар-Рахман Жами жазган эмгектерден алынган.
Аттар Нишапури — перс акыны, ал жөнүндө болгон маалымат анын өзүнүн эмгектеринен жана кийинчерээк XV-кылымда Доулатшах Самарканд тарабынан жазылган “Акындардын ой-толгоосу” аттуу биографияда жана Абд ар-Рахман Жами жазган эмгектерден алынган.
=Шилтемелер= *https://www.duhoctrungquoc.vn/wiki/fa/%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1_%D9%86%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1%DB%8C Адабият
This article uses material from the Wikipedia Кыргызча article Аттар Нишапури, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Башкача белгиленбесе, мазмун CC BY-SA 4.0 лицензиясына ылайык жеткиликтүү. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Кыргызча (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.