1843: Urte

Euskal Herria

Mundua

• Azaroaren 5a – Kubako Matanzas eskualdean, Carlota izeneko esklaboa buruzagi zutela esklaboek matxinada abiatu zuten. Matxinada sei hilabetez luzatu zen eta esklabistek Carlota harrapatu, hil eta bere gorpua zatikatu ostean amaitu zen.

Arte eta kultura

• Urtarrilaren 3a – Don Pasquale (euskaraz: On Paskual), Gaetano Donizettiren musika eta Giovanni Ruffini eta Donizetti beraren libretoa duen opera estreinatu zen Parisko Théâtre-Italienen.

Zientzia eta teknologia

Kirolak

• Urtarrilaren 10a – Frank James, estatubatuar soldadu, gerrilari, lapur eta gaizkilea (h. 1915).
• Urtarrilaren 11 – José Higinio Uriarte García del Barrio, Paraguaiko presidentea (h. 1909).
• Urtarrilaren 14a – Adolfo Fernández Casanova, nafar arkitektoa (h. 1915).
• Urtarrilaren 16a – Rafaela Ibarra, bilbotar beata (h. 1900).
• Urtarrilaren 21a – Julien Vinson, frantziar hizkuntzalaria, euskara ere landu zuena (h. 1926).
• Urtarrilaren 29a – William McKinley, Ameriketako Estatu Batuetako 25. Presidentea (h. 1901).
• Otsailaren 10a edo 19a – Adelina Patti, italiar sopranoa (h. 1919).
• Otsailaren 14a – Louis Diémer, frantziar musikagile eta piano-jotzailea (h. 1919).
• Otsailaren 19a – Alvaro Sodupe, arabar militar eta kazetari karlista (h. 1889).
• Otsailaren 24a – Teófilo Braga, Portugalgo presidentea (h. 1924).
• Martxoaren 7a – Joseph James Cheeseman, Liberiako presidentea (h. 1896).
• Martxoaren 12a – Gabriel Tarde, frantziar soziologo eta kriminologoa (h. 1904).
• Martxoaren 14a – Silvestre Umerez, gipuzkoar paleontologo eta pedagogoa (h. 1922).
• Martxoaren 17a – Patricio Escobar, Paraguaiko presidentea (h. 1912).
• Martxoaren 18a – Jules Vandenpeereboom, Belgikako lehen ministroa (h. 1917).
• Martxoaren 31 – Kristian Zahrtmann, daniar margolaria (h. 1917).
• Apirilaren 4a – János Richter, hungariar orkestra-zuzendaria (h. 1916).
• Apirilaren 15a – Arnaut Abadia, euskal apaiz, irakasle eta idazlea (h. 1916).
• Apirilaren 15a – Henry James, estatubatuar-britainiar idazlea (h. 1916).
• Maiatzaren 2a – Karl Michael Ziehrer, austriar musikagile eta banda-militar zuzendaria (h. 1922).
• Maiatzaren 9a – Anton von Werner, alemaniar margolaria (h. 1915).
• Maiatzaren 10a – Benito Pérez Galdós, espainiar idazlea (h. 1920).
• Maiatzaren 13a – Paul de Smet de Naeyer, Belgikako lehen ministroa (h. 1913).
• Maiatzaren 21a – Charles Albert Gobat, suitzar abokatua, eskubide zibileko irakaslea eta politikaria (h. 1914).
• Maiatzaren 21a – Louis Renault, frantziar legegilea eta hezitzailea, 1907ko Bakearen Nobel Saria (h. 1918).
• Maiatzaren 28a – Jose Maria Lizana, Casa Torreko markesa, bizkaitar politikari kontserbador eta idazlea (h. 1911).
• Ekainaren 3a – Frederiko VIII.a Danimarkakoa, Danimarkako erregea (h. 1912).
• Ekainaren 9a – Bertha von Suttner, austriar bakezale eta idazlea, 1905eko Bakearen Nobel Saria (h. 1914).
• Ekainaren 10a – Antonio Arostegi, nafar ongile eta enpresaburua (h. 1920).
• Ekainaren 10a – Laureano Jado, bizkaia meategi ingeniaria eta filantropoa (h. 1926).
• Ekainaren 12a – David Gill, britainiar astronomoa (h. 1914).
• Ekainaren 15a – Edvard Grieg, norvegiar musikagilea (h. 1907).
• Uztailaren 7a – Camillo Golgi, italiar medikua (h. 1926).
• Uztailaren 12a – Mathias Mongenast, Luxenburgoko lehen ministroa (h. 1926).
• Uztailaren 18a – Virgil Earp, estatubatuar marshalla (h. 1905).
• Uztailaren 24a – Pedro Goyena, argentinar abokatu, idazle eta politikaria (h. 1892).
• Uztailaren 27a – Alfons van Pawel-Rammingen, alemaniar jatorriko britainiar aristokrata, Biarrizko urrezko aroaren protagonistetako bat (h. 1932).
• Uztailaren 31 – Peter Rosegger, alemanezko austriar idazlea(h. 1918).
• Abuztuaren 31 – Georg von Hertling, Alemaniako kantzilerra (h. 1919).
• Irailaren 9a – Oscar Montelius, suediar arkeologoa (h. 1921).
• Irailaren 13a – Louis Duchesne, Erromatar Eliza Katolikoko prelatua eta jakituna (h. 1922).
• Irailaren 14a – Lola Rodríguez de Tió, portoricar poeta, kazetaria eta iraultzailea (h. 1924).
• Irailaren 23a – Emily Warren Roebling, estatubatuar ingeniaria, Brooklyneko zubiaren amaieran egin zituen ekarpenengatik ezaguna (h. 1903).
• Irailaren 26a – Joseph Furphy, australiar idazlea (h. 1912).
• Irailaren 30a – Matilde Luisa Bavarian, bavariar printzesa (h. 1925).
• Urriaren 2a – Kaarlo Bergbom, finlandiar antzerki zuzendaria, Finlandiako Antzerki Nazionalaren sortzailea (h. 1906).
• Urriaren 3a – Luke Fildes, ingeles ilustratzaile eta margolaria (h. 1927).
• Urriaren 4a – Marie-Alphonsine, palestinar moja, Jerusalemgo Errosario Santuko Ahizpak domingotar kongregazioaren sortzailea (h. 1927).
• Urriaren 22a – Pedro Pascual Gandarias, bizkaitar enpresaburua (h. 1901).
• Urriaren 24a – Henryk Siemiradzki, poloniar margolaria (h. 1902).
• Urriaren 25a – Pierre Lallement, batzuen ustez bizikletaren asmatzailea (h. 1891).
• Azaroaren 8a – Claudio Delgado, gipuzkoar zientzialaria (h. 1916).
• Azaroaren 16a – Louise Jopling, ingeles margolaria, bere belaunaldiko emakume artista nabarmenetakoa (h. 1933).
• Azaroaren 19a – Félix Léglise, lapurtar politikaria (h. 1915).
• Azaroaren 27a – Elizabeth Stride, ustez Jack Tripa-ateratzailearen hirugarren biktima (h. 1888).
• Azaroaren 29a – Gertrude Jekyll, ingeles lorezain, taxonomo, paisaia arkitekto, artista eta idazlea (h. 1932).
• Abenduaren 7a – Helena Nyblom, suediar idazlea (h. 1926).
• Abenduaren 11 – Robert Koch, alemaniar medikua (h. 1910).
• Abenduaren 19a – Nemesio Artola, gipuzkoar diplomazialari eta idazlea (h. 1909).
• Abenduaren 23a – César del Villar, bizkaitar militar eta politikaria (h. 1917).
• Abenduaren 29a – Elisabet Wiedekoa, Errumaniako erregina (h. 1916).
• Bartolomé Feliú, nafar zientzialari eta politikaria (h. 1918).
• Isidro Gil, euskal herritar margolari, marrazkilari, arkeologo eta idazlea (h. 1917).

• Urtarrilaren 11 – Auguste Andrade, lapurtar abeslari eta musikagilea (j. 1793).
• Urtarrilaren 23a – Friedrich de la Motte Fouqué, alemaniar Erromantizismoaren idazlea (j. 1777).
• Otsailaren 16a – Theodoros Kolokotronis, greziar jenerala eta Greziako independentziaren aldeko borrokaren liderra (j. 1770).
• Martxoaren 4a – Francisco Javier Marietegi, nafar arkitektoa (j. 1775).
• Martxoaren 7a – Joseph Basterretxe, lapurtar politikaria (j. 1800).
• Martxoaren 21a – Robert Southey, ingeles, poeta, historialaria, biografoa eta itzultzailea (j. 1774).
• Apirilaren 14a – Joseph Lanner, austriar dantza-musikako musikagile eta orkestra-zuzendaria (j. 1801).
• Maiatzaren 22a – Angel Sagaseta de Ilurdotz, nafar legelaria (j. 1784).
• Maiatzaren 27a – Miguel de la Torre, euskal militar eta politikaria (j. 1786).
• Maiatzaren 28a – Noah Webster, estatubatuar kazetari eta lexikografoa (j. 1758).
• Ekainaren 7a – Friedrich Hölderlin, alemaniar olerkaria (j. 1770).
• Uztailaren 2a – Samuel Hahnemann, alemaniar medikua, homeopatiaren sortzailea (j. 1755).
• Uztailaren 9a – Washington Allston, estatubatuar olerkari eta margolaria (j. 1779).
• Uztailaren 12a – Jean-Baptiste Laffitte, lapurtar bankaria (j. 1775).
• Uztailaren 14a – Miguel Ricardo Alaba, euskal militar, politikari eta diplomatikoa (j. 1772).
• Uztailaren 25a – Charles Mackinstosh, eskoziar kimikaria, ziraren asmatzailea (j. 1766).
• Abuztua – Sequoyah, txerokien hizkuntzaren idazketa-sistemaren sortzailea.
• Irailaren 19a – Gaspard-Gustav Coriolis, frantziar ingeniaria eta zientzialaria (j. 1792).
• Irailaren 21a – Jose Antonio Pikasarri, euskal jatorriko argentinar apaiza eta musikaria (j. 1769).
• Azaroaren 10a – John Trumbull, estatubatuar margolaria (j. 1756).
• Abenduaren 12a – Gilen I.a Herbehereetakoa, Herbehereetako errege eta Luxenburgoko duke-handia (j. 1772).
• Abenduaren 18a – Thomas Graham (Lynedocheko 1. baroia), eskoziar aristokrata, politikaria eta britainiar armadako ofiziala (j. 1748).
• Abenduaren 28a – Luis Rebolledo de Palafox, espainiar noble eta militarra, Nafarroako erregeordea (j. 1772).

• Piarres Ihartze, lapurtar apaiz katolikoa eta frantsesezko idazlea (j. 1765).