Pensilvanio Filadelfio: Plej granda urbo en Pensilvanio, Usono
Filadelfio (angle Philadelphia aŭskulti) estas la plej granda urbo en la ŝtato de Pensilvanio en Usono.
Ĝia nomo signifas "Fratamo".
| Filadelfio | |||||
|---|---|---|---|---|---|
  Fotomontaĵo | |||||
| urbo de Pensilvanio • kantona sidejo • home rule municipality of Pennsylvania | |||||
|
|
| ||||
| Flago | Blazono | ||||
| Administrado | |||||
| |||||
| Poŝtkodo | 19019–19255 • 19171 • 19172 | ||||
| En TTT | Oficiala retejo [+] | ||||
| Demografio | |||||
| Loĝantaro | 1 603 797 (2020) [+] | ||||
| Loĝdenso | 4 339 loĝ./km² | ||||
| Geografio | |||||
| Geografia situo | , 75° 10′ U 39.952777777778-75.16361111111139° 57′ N, 75° 10′ U [+] | ||||
| Alto | 12 m [+] | ||||
| Areo | 369,609252 km² (3 696 0.9 252 ha) [+] | ||||
| Horzono | orienta horzono de Nordameriko (UTC-5) [+] | ||||
  | |||||
| |||||
| |||||
| Alia projekto | |||||
 Vikimedia Komunejo Philadelphia [+] | |||||
| |||||
Ĝi estas la 5-a plej granda urbo en la lando kun 1,5 miliono da loĝantoj (pli ol 5 mln kun apudurboj).
Geografio
La areo estas 369,6 km². Filadelfio havas 2 riverojn: Delaware kaj Schuylkill kaj etendiĝas sur ebenaĵo en la orienta parto de la lando.
Historio
Antaŭ dominado de britoj indianoj havis tie urbeton. William Penn fondis por britoj la urbon en 1682. En 1683 13 germanaj familioj de kvakeroj kaj menonitoj el la urbo Krefeld alvenis per la ŝipo Concord al Filadelfio kaj gvide de la germana juristo Franz Daniel Pastorius fondis la unuan germanan urbon en Nordameriko, kiu origine en la pensilvanigermana lingvo ricevis la nomon Deitscheschteddel ("germana urbeto") kaj poste la anglalingvan nomon Germantown - nun ĝi estas urboparto de Filadelfio.
Dum la sendependiga milito la urbo estis motoro de la movado. Ĝi estas plej konata por la libereca sonorilo kiun kolonelo John Nixon sonorigis antaŭ la unua publika lego de la Declaration of Independence (Deklaro de Sendependeco) la 4-an de julio 1776. The Pennsylvania Evening Post, gazeto de Filadelfio presita de Benjamin Towne el 1775 ĝis 1784, estis konsiderita la unua (aŭ dua) gazeto kiu presis la Deklaron de Sendependeco, kiun ĝi publikigis la 6an de julio, 1776.
Post Novjorko (1788–1790), inter la jaroj 1790 kaj 1800 Filadelfio estis la dua ĉefurbo de Usono, ĝis pretigo de la novkonstruita ĉefurbo Vaŝingtono.
La Centjariĝa Internacia Ekspozicio (angle Centennial International Exhibition) de 1876, la unua oficiala internacia ekspozicio en Usono, okazis en Filadelfio, el 10a de majo al 10a de novembro, 1876, por celebri la 100an jariĝon de la subskribo de la Deklaro de Sendependeco en Filadelfio.
Klimato
Filadelfio troviĝas en subtropika klimato. Ĝis tiam la rekorda temperaturo estis 41 °C (1918).
Vidindaĵoj
- libereca sonorilo
- urbodomo
- Filadelfia Artomuzeo, kaj muzeoj pri Auguste Rodin, pri Benjamin Franklin
- bestoĝardeno
- Akademio de Naturaj Sciencoj
Servoj
Famuloj
- Anna Moffo
- Benjamin Franklin
- Dexter Gordon
- Edwin Austin Abbey
- Henry William Hetzel
- Jack Norworth
- Joe Penner
- Leonard Bernstein
- Margaret Mead
- Rudolph Masciantonio, pedagogo
- Theophilus Van Kannel
- Thomas Eakins
- Walter Lippmann
- Marianna Török (artisto)
- en Filadelfio mortis Jenő Ormándy, Imre Patai kaj Ede Szerdahelyi (ĉiuj hungaroj)
Flughaveno
La urbo havas internacian flughavenon.
Partneraj urboj
Vidu ankaŭ
This article uses material from the Wikipedia Esperanto article Filadelfio (Pensilvanio), which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). La enhavo estas disponebla laŭ CC BY-SA 4.0, se ne estas alia indiko. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Esperanto (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.