Ukrania: Pagilian idiay Europa
32°E / 49°N 32°E / 49; 32
Ti Ukrania (/juːˈkreɪn/ (
dengngen); Ukraniano: Україна, panakaisurat: Ukrayina, [ukrɑˈjinɑ]; Ruso: Украи́на; Krimeo Tartaro: Ukraina) ket maysa a pagilian idiay Daya nga Europa. Ti Ukrania ket nabeddengan ti Pederasion ti Rusia iti daya ken amianan a daya, ti Bielorusia iti amianan a laud, ti Polonia, Eslobakia ken Hungaria iti laud, ti Rumania ken Moldoba iti abagatan a laud, ken ti Baybay Nangisit ken Baybay Azov iti abagatan ken abagatan a daya. Addaan ti kalawa daytoy iti 603,628 km², daytoy ti maikadua a kadakkelan nga agnaynayon a pagilian ti kontinente iti Europa, kalpasan ti Ruso a Pederasion.
Ukrania Україна | |
|---|---|
 Wagayway  Eskudo | |
| Nailian a kanta: Ще не вмерла України (Ukraniano) Shche ne vmerla Ukrayiny (Ilokano: Ti gloria ti Ukrania ket saan a Nakanibusanan) | |
.svg)
| |
| Kapitolio ken kadakkelan a siudad | Kyiv 50°27′N 30°30′E / 50.450°N 30.500°E |
| Opisial a sasao | Ukraniano |
| Mabigbig a rehional a sasao | Ruso, Krimea Tatar |
| Grupgrupo ti etniko (2001) | 77.8% Ukraniano, 17.3% Ruso, 4.9% dadduma pay ken saan a nainaganan |
| Nagan dagiti umili | Ukraniano |
| Gobierno | Unitario semi-presidensial a republika |
• Presidente | Volodymyr Zelensky (Володимир Зеленський) |
• Kangrunaan a Ministro | Denys Shmyhal (Денис Шмигаль) |
• Tagabitla ti Parlamento | Ruslan Stefanchuk (Руслан Стефанчук) |
| Lehislatura | Verkhovna Rada |
| Pannakabangon | |
• Kievan Rus' | 882 |
• Pagarian ti Galicia–Volhynia | 1199 |
• Cossack Hetmanate | 1649 |
• Nailian a Republika ti Ukrania | Nobiembre 7, 1917 |
• Republika dagiti Laud a Ukraniano | Nobiembre 1, 1918 |
• Ukraniano a SSR | Disiembre 30, 1922 |
• Maikadua a Pannakairangarang ti Pannakawayawayas | Hunio 30, 1941 |
• Pannakawayawayas manipud ti Kappon ti Sobiet | Agosto 24, 19911 |
| Kalawa | |
• Dagup | 603,628 km2 (233,062 sq mi) (Maika-46) |
• Danum (%) | 7% |
| Populasion | |
• Karkulo idi 2016 | 42,541,633 (Maika-32) |
• Senso idi 2001 | 48,457,102 |
• Densidad | 77/km2 (199.4/sq mi) (Maika-115) |
| GDP (PPP) | Karkulo idi 2011 |
• Dagup | $320.221 billion |
• Tunggal maysa a tao | $7,077 |
| GDP (nominal) | Karkulo idi 2011 |
• Dagup | $157.659 bilion |
• Tunggal maysa a tao | $3,484 |
| Gini (2010) | 25.6 ababa |
| HDI (2013) |  0.734nangato · Maika-83 |
| Kuarta | Hryvnia (UAH) |
| Sona ti oras | UTC+2 (Oras ti Akindaya nga Europa) |
• Kalgaw (DST) | UTC+3 (Kalgaw nga Oras ti Daya nga Europa) |
| Pagmanehuan | kanawan |
| Kodigo ti panagtawag | 380 |
| TLD ti internet | .ua, .укр |
1 Ti maysa a panakawayawaya a reperendum ket naaramid idi Disiembre 1, kalpasan a ti panakawayawayas ti Ukrania napasingkedan idiDisiembre 26. Ti agdama a batay-linteg ket naampon idi Hunio 28, 1996. | |
Segun ti nadayeg ken nasayaat a napatalgedan a teoria, ti mediebal nga estado ti Kievan Rus ket binangon idi babaen dagidi Varego idi maika-9 a siglo a kas ti immuna a naipakasaritaan a nairehistro nga estado ti Daya nga Eslabo. Daytoy ket rimsua a kas maysa a nabileg a pagilian iti Tengnga a Panpanawen ngem nawarwara idi maika-12 a siglo. Babaen ti tengnga ti maika-14 a siglo, dagiti teritorio ti Ukrania ket tinurturayan babaen dagiti tallo nga akin-ruar a bileg ti Nabalitokan a Horda, ti Nalatak a Dukado ti Lituania, ken ti Pagarian ti Polonia. Kalpasan ti Nalatak nga Akin-amianan a Gubat (1700–1721), ti Ukrania ket nabingbingay idi kadagiti nadumaduma a rehional a bileg . Idi maika-19 a siglo, ti kadakkelan a paset ti Ukrania ket naitiptipon iti Ruso nga Imperio, ken dagiti nabatbati ket babaen ti pnnakatengngel ti Austria-Hungaria.
Ti nagulo a paset ti panawen simarsaruno dagiti adu a pannakigubatan, nga adda dagiti adu a nabigbigan a sangalubongan a panagpadas ti panaggun-od iti wayawaya manipud idi 1917 aginggana idi 1921, ken kalpasan ti Sangalubongan a Gubat I ken ti Sibil a Gubat ti Rusia. Ti Ukrania ket bimmangon manipud ti bukodna a sibil a gubat, ken idi Disiembre 30, ti 1922 a Sosialista a Republika ti Sobiet a Ukrania ket nagbalin a maysa kadagiti nakapundaran dagiti republika ti Kappon ti Sobiet. Dagiti teritorio ti SSR a Ukrania Ukrainian ket naipadakkel iti laud idi las-ud ti sibil a gubat iti kabiitan a kasakbayan ti ken kalpasan ti Sangalubongan a Gubat II. Idi 1954 daytoy ket nagpadakkel iti abagatan iti panangisubli iti Crimea. Idi 1945, ti SSR a Ukrania ket nagbalin a maysa kadagiti kameng a nagpundar ti Nagkaykaysa a Pagpagilian.
Ti Ukrania ket nagbalin manen a nawaya idi natunaw tu Kappon ti Sobiet idi 1991. Daytoy a panakatunaw ket nangrugian ti maysa a panagdaliasat iti panagtagtagilako nga ekonomia, a ti Ukrania ket nagsagsagaba ti resesion iti walo a tawen. Manipud idi, nupay kasta, ti ekonomia ket nakapadpadas ti nasayaat a pannakaipangato ti GDP. Ti Ukraine ket nairaman iti maysa a sangalubongan a didigra ti ekonomia idi 2008 ken bimmatok ti ekonomia. Ti GDP ket natnag iti 20% manipu didi primabera ti 2008 aginggana idi primaber ti 2009, ken naitimbeng idi dagiti analista ket nangipadpadada ti kakaro ti panagbaba kadagiti kamadian nga ekonomiko a depresion idi las-ud ti nasapa a tawtawen ti 1990. Ti pagilian ket nagtultuloy a nagruna iti sangalubongan a pagtagtagilakuan ken , manipud idi 2011, daytoy ti maikatlo a kadakkelan nga agipatpatulod ti bukbukel iti lubong.
Ti Ukrania ket maysa a unitario nga estado a buklen dagiti 24 nga oblast (probinsia), maysa nga autonomo a republika (Crimea), ken dagiti dua a siudad nga addaan ti naipangpangruna a kasasaad: ti Kyiv, ti kapitoliona ken kadakkelan a siudad, ken ti Sevastopol, a mangibalbalay ti Ruso a Plota ti Baybay Nangisit babaen ti maysa a tulagan ti panagupa. Ti Ukrania ket maysa a republika babaen ti maysa a semi-presidensial a sistema nga adda ti naisinsina legislatibo, ti ehekutibo, ken ukoman a sangsanga. Manipud idi ti pannkatunaw ti Kappon ti Sobiet, ti Ukrania ket agtultuloy nga agtartaripatu ti makadua a kadakkelan a milisia idiay Europa, kalpasan ti Rusia. Ti pagilian ket balay dagiti 46 a riwriw a tattao, 77.8 a porsiento kadagitoy ket etniko a Ukraniano, nga adda dagiti adu a minoridad kadagiti Ruso (17%), Belaruso ken dagiti Rumano. Ti Ukraniano ket isu ti opisial a pagsasao ti Ukrania. Ti Ruso ket nawatiwat pay a naisasao. Ti kaaduan a relihion iti pagilian ket ti Kristiano ti Daya nga Otodokso, nga adda ti napigsa nga impluensia iti Ukraniano nga arkitektura, literatura ken musika.
Dagiti nagibasaran
Dagiti akinruar a silpo
Dagiti midia a mainaig iti Ukrania iti Wiki Commons
Pakaammo ti panagbiahe idiay Ukrania manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)- Ukrania iti Curlie (iti Ingles)
Wiki Atlas iti Ukrania
Heograpiko a datos a mainaig iti Ukrania iti OpenStreetMap
This article uses material from the Wikipedia Ilokano article Ukrania, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Ti linaon ket magun-od babaen ti CC BY-SA 4.0 malaksid no adda sabali a naibaga. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Ilokano (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.