Costa Rica: Pagilian idiay Tengnga nga Amerika
84°W / 10°N 84°W / 10; -84
Ti Costa Rica (kaibuksilanna ket "nabaknang nga aplaya" iti Espaniol), opisial a ti Republika ti Costa Rica (Espaniol: Costa Rica wenno República de Costa Rica, panangibalikas: [reˈpuβlika ðe ˈkosta ˈrika]), ket pagilian idiay tengnga nga Amerika, a bineddengan babaen ti Nicaragua iti amianan, ti Panama iti abagatan a daya, ti Taaw Pasipiko iti laud, ken ti Baybay Karibe iti daya.
Republika ti Costa Rica República de Costa Rica | |
|---|---|
.svg) Wagayway  Eskudo | |
| Nailian a kanta: "Noble patria, tu hermosa bandera" (Espaniol) "Natakneng a pagilian, napintas a wagaywaymo" | |
.svg) | |
| Kapitolio ken kadakkelan a siudad | San José 9°56′N 84°5′W / 9.933°N 84.083°W |
| Opisial a sasao | Espaniol |
| Mabigbig a rehional a sasao |
|
| Grupgrupo ti etniko (2011) |
|
| Relihion | Katolisismo (Kristiano) |
| Nagan dagiti umili |
|
| Gobierno | Unitario a presidensial a batay-linteg a republika |
• Presidente | Laura Chinchilla |
• Presidente-elecktado | Luis Guillermo Solís |
| Lehislatura | Lehislatibo nga Asemblia |
| Nairangarang ti wayawaya | |
• manipud iti Espania | Septiembre 15, 1821 |
• manipud iti Mehikoa | Hulio 1, 1823 |
• manipud iti Dagiti Nagkaykaysa a Probinsia ti Tengnga nga Amerika | Marso 21, 1847 |
• Binigbig babaen ti Espania | Mayo 10, 1850 |
• Batay-linteg | Nobiembre 7, 1949 |
| Kalawa | |
• Dagup | 51,100 km2 (19,700 sq mi) (Maika-128) |
• Danum (%) | 0.7 |
| Populasion | |
• Senso idi 2011 | 4.586.353 |
• Densidad | 84/km2 (217.6/sq mi) (Maika-107) |
| GDP (PPP) | Karkulo idi 2013 |
• Dagup | $61.427 bilion |
• Tunggal maysa a tao | $12,874 |
| GDP (nominal) | Karkulo idi 2013 |
• Dagup | $48.505 bilion |
• Tunggal maysa a tao | $10,166 |
| Gini (2009) | 50.7 nangato |
| HDI (2012) | 0.773 nangato · Maika-62 |
| Kuarta | Kolon ti Costa Rica (CRC) |
| Sona ti oras | UTC−6 (CST) |
| Pagmanehuan | kanawan |
| Kodigo ti panagtawag | +506 |
| Kodigo ti ISO 3166 | CR |
| TLD ti internet | .cr |
| |
Ti Costa Rica ket narasay idi a natagtagitao babaen dagitiindihenio a tattao sakbay a tinurayan dagiti Kastila idi maika-16 a siglo. Idi ket maysa a napanglaw ken naisalsalumina a kolonia, ken manipud idi nagbalinen a nawaya manipud idi maika-18 a siglo, ti Costa Rica ket nagbalinen kadagiti maysa a katalinaayan, kabaknangan, ken progresibo a pagpagilian iti Latin nga Amerika. Permanente a winaswasna ti buyotna babaen ti batay-linteg idi 1949, ken nagbalin nga isu ti immuna ken maysa kadagiti naturay a pagpagilian nga awanan iti sitatakder a buyot. Daytoy ket naibatay iti batay-linteg a republika, daytoy laeng ti pagilian ti Latin nga Amerika a demokrasia manipud idi 1950 wenno nasapsapa. Ti Costa Rica ket kankanayon a nairangranggo a kas dagiti kangatuan ti pannakairanggona a pagilian iti Latin nga Amerika iti Pagsurotan ti Panagrang-ay ti Nagtagitaoan (HDI),ken naipuesto a maika-62 iti lubong manipud idi 2012.
Isu daytoy ket agpayso met, idi 2010 ti Costa Rica ket dinakamat idi babaen ti Programa ti Panarang-ay ti Nagkaykaysa a Pagpagilian (UNDP) a kas nakagun-od ti ti nangatngato unay a panagrag-ay ti nagtagitaon ngem ti ania man a pagilian iti kapada nga agpang ti matgedan, bayat nga idi 2011, ti UNDP ket inkeddengna pay a kas nasayaat nga agob-obra iti panagtalinaay iti enbironmento, nga adaan iti nasaysayaat a rekord iti panagrang-ay ti nagtagitaoan ken inekualidad ngem ti kalalainganna iti bukod a rehion.
Ti Costa Rica ket ammo para kadagiti progresibo nga annuroten iti enbironmento, nga is-isu laeng ti pagilian a nakagun-od kadagiti amin a lima a kriteria a naipatakder a mangrukod ti panagtalinaay ti enbironmento. Daytoy ket nairanggo a maikalima iti lubong, ken ti umuna iti Kaamerikaan, kadagiti termino iti Environmental Performance Index idi 2012. Idi 2007, ti gobierno ti Costa Rica ket nangirangarang kadagiti plano tapno ti Costa Rica ket agbalinto ti umuna a karbon neutral a pagilian intono 2021. Ti Pundasion ti Baro nga Ekonomika (NEF) ket inranggona nga umuna ti Costa Rica iti Happy Planet Index idi 2009, ken idi manen 2012. Ti NEF ket inranggona pay ti Costa Rica idi 2009 a kas ti kaberdian a pagilian iti lubong. Idi 2012, ti Costa Rica ket nagbalin nga isu ti immuna a pagilian iti Latin nga Amerika ti nangiparit ti pagliwliwaaan a panaganup kalpasan idi inaprobaran ti lehislatura ti pagilian ti nadayeg a bilin babaen ti adu a paggiddiatan.
Dagiti nagibasaran
Dagiti akinruar a silpo
Dagiti midia a mainaig iti Costa Rica iti Wiki Commons
Pakaammo ti panagbiahe idiay Costa Rica manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)
- Costa Rica a naikabil iti The World Factbook (iti Ingles)
- Costa Rica Naiyarkibo 2008-10-25 iti Wayback Machine iti UCB Libraries GovPubs
- Costa Rica iti Curlie (iti Ingles)
- Bariweswes ti Costa Rica profile manipud iti BBC News
Wiki Atlas iti Costa Rica- Key Dagiti padto ti panagdur-as para iti Costa Rica
- Gobierno ken administrasion
- Casa Presidencial Opisial a website ti presidente Naiyarkibo 2021-10-20 iti Wayback Machine (iti Espaniol)
This article uses material from the Wikipedia Ilokano article Costa Rica, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Ti linaon ket magun-od babaen ti CC BY-SA 4.0 malaksid no adda sabali a naibaga. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Ilokano (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.