1860: Godina

Ovo je članak o godini 1860.

prijestupna godina koja počinje u petak po 12 dana zaostajućem julijanskom kalendaru (linkovi pokazuju kalendare).

Januar/Siječanj

• 2. 1. - Matematičar Urbain Le Verrier objavio otkriće planete Vulkan, bliže Suncu od Merkura, koju je prošlog marta navodno opazio amaterski astronom Edmond Modeste Lescarbault (uzaludna potraga će trajati decenijama).
• 10. 1. - U rušenju i požaru tekstilne fabrike Pemberton Mill u Lawrence, Massachusetts poginulo oko 145 ljudi.
• 13. 1. - Špansko-marokanski rat (1859-60): Bitka kod Tétouana je odlučujuća španska pobeda.
• januar - Francuz Henri Mouhot stiže u region Angkor i osmatra Angkor Wat.
• 21. 1. - Camillo Benso di Cavour je ponovo premijer Pijemont-Sardinije.
• 23. 1. - Potpisan Cobden–Chevalierov ugovor o slobodnoj trgovini između Velike Britanije i Francuske (ostao na snazi do 1892).
• 23. 1. - Étienne Lenoir predstavio u Parizu plinski motor.
• 28. 1. - Ugovorom iz Managve Velika Britanija priznaje integritet Nikaragve, predviđena autonomija za narod Miskito.
• zima - Ponovo se budi ustanak u Hercegovini, Turci će tamo koncentrisati 14.000 vojnika.

Februar/Veljača

• 19. 2. - Kod Nova Scotije potonuo parobrod SS Hungarian, 205 mrtvih.
• 20. 2. - U Novom Sadu štampan prvi broj časopisa "Danica".
• 26. 2. - Beli naseljenici masakrirali Wiyot Indijance kod Eureka, California.
• 28. 2. (16. 2. po j.k.) - U Srbiji novi Zakonik o sudskom postupku - vraća se usmenost postupka na prvoj sudskoj instanci.
• februar, krajem - Knez Miloš šalje u Carigrad diplomatsku delegaciju, traži priznanje naslednosti kneževskog dostojanstva za Obrenoviće, iseljenje Turaka i dozvolu za novi ustav (bez uspeha).

Mart/Ožujak

 

• 3. 3. - Osnovana prva žandarmerijska četa u Beogradu (danas Dan Žandarmerije Srbije).
• 5. 3. - Carskim patentom objavljeno da će se austrijsko Carevinsko vijeće uvećati za 38 članova.
• 8. 3. (25. 2. po j.k.) - U Srbiji ukinuta Kasacija, čime Apelacija ostaje jedini viši sud, sa funkcijom i suđenja i pregledanja presuda (Kasacija vraćena 1866).
• 9. 3. - U San Francisco stiglo prvo japansko poslanstvo u SAD.
• ožujak - Austrija raspisala zajam od 200 milijuna forinti, ali prikupila svega 76 milijuna (godišnji deficit je 280 milijuna).
• mart - Opsada Sajgona: vijetnamske snage opsele malobrojni franko-španski garnizon u Sajgonu (do februara '61).
• 17. 3. - Na Novom Zelandu izbija Prvi taranakijski rat sa Maorima oko vlasništva nad zemljom.
• 22. 3. - Ujedinjenje Italije: Ujedinjene Provincije Centralne Italije (Veliko Vojvodstvo Toskana, vojvodstva Parma i Modena i ranija papinska Romagna) se nakon plebiscita priključile Pijemont-Sardiniji.
• 24. 3. - Torinski ugovor: Sardinija-Pijemont daje Savoju i Nicu Francuskoj (potvrđeno plebiscitima u aprilu); Francuskoj pripadaju i "slobodni gradovi" Menton i Roquebrune-Cap-Martin, biće osnovani departmani Savoie, Haute-Savoie i Alpes-Maritimes.
• mart - septembar - Tajpinški ustanak: vlada šalje Armiju zelene zastave na ustaničku prestonicu Nanking, ali ovi je ubedljivo porazili.
• proljeće - U Hrvatskoj je glad, Mađari sakupljaju pomoć.

April/Travanj

• 3. 4. - Krenuo Pony Express, povezuje St. Joseph, Missouri i Sacramento, California.
• 4. 4. - U Palermu na burbonskoj Siciliji izbija pobuna (Rivolta della Gancia).
• 9. 4. - Édouard-Léon Scott de Martinville snimio na svom autofonografu francusku pesmu Au clair de la lune, valjda prvi prepoznatljivi zapis ljudskog glasa.
• 15. 4. - U bugarskoj crkvi u Carigradu tokom uskršnje liturgije pomenuto sultanovo ime umesto vaseljenskog patrijarha - ovo je praktično otcepljenje od grčke crkve.
• april - Firma Krupp počela prodaju oružja - pruskoj vojsci isporučeno 312 čeličnih topova od šest funti.
• april - Završen rad komisije velikih za razgraničenje Turske i Crne Gore, potpisan protokol.
• april - Prva izložba slika u Beogradu: Steva Todorović, Pavle Simić i Radovan Marković u Turskom hanu.
• 19. 4. - Car Franjo Josip ukida podjelu Ugarske na pet namjesništava, obećava uspostavu starih županija i sazivanje ugarskog sabora.
• 24. 4. - Otvorena pruga Velika Kaniža-Pragersko, preko Kotoribe, Čakovca i Macinca - prva željeznička pruga u Hrvatskoj.
• 26. 4. - Ugovorom iz Wad-Rasa okončan Špansko-marokanski rat: Maroko plaća odštetu, proširene teritorije španske Ceute i Melille (→ Ifni).
• 28. 4. (16. 4. po j.k.) - Novi propisi o zajmovima iz opštinskih kasa u Srbiji (želi se olakšanje zajmova manje imućnim seljacima).
• proleće - Vlada kneza Miloša proganja liberale u Srbiji.

Maj/Svibanj

 

• 5 - 11. 5. - Ekspedicija Hiljade, Giuseppe Garibaldi sa 1.089 crvenokošuljaša plovi iz Đenove (Quarto dei Mille) do Marsale na Siciliji, pri iskrcavanju ima britansku podršku.
• 8. 5. - Južni region Cauca se otcepio od Granadinske Konfederacije (Kolumbije), dolazi do građanskog rata.
• 14. 5. - Garibaldi proglašava diktaturu na Siciliji, Francesco Crispi postavljen tri dana kasnije za prvog državnog sekretara.
• 15. 5. - Bitka kod Calatafimija je prvi okršaj i uspeh Garibaldijevih crvenokošuljaša.
• 18. 5. - Abraham Lincoln izabran na konvenciji za predsedničkog kandidata republikanaca.
• 27 - 30. 5. - Garibaldijevi dobrovoljci i meštani ovladali Palermom.
• 29 - 31. 5. - Drusko-maronitski konflikt: u tri dana uništeno 60 sela oko Bejruta, ubijeno po više desetina Maronita i Druza; sledećeg leta ubijeno nekoliko hiljada hrišćana, uključujući američkog i holandskog konzula, Abdelkader spasao mnoge hrišćane u Damasku.
• 31. 5. - Prva sjednica Carevinskog vijeća,

Jun/Lipanj

 

• 1. 6. - Počinje popis stanovništva u SAD - oko 31,4 miliona stanovnika (35% više nego 1850.), blizu 4 miliona robova.
• 12. 6. - Osnovana Državna banka Ruske imperije.
• jun - Tajpinški ustanak: prva akcija jedinice Frederick Townsend Warda kod Šangaja (začetak Uvek pobedničke armije).
• 16. 6. - Covodeov komitet Predstavničkog doma SAD podneo izveštaj - Buchananova administracija je "najkorumpiranija od 1789." ali nema osnova za impičment predsednika.
• 19. 6. - Podmaršal barun Josip Šokčević imenovan za hrvatskog bana (do 1867).
• jun - Sen-Kanten novi guverner Vojvodine umesto Šokčevića, pokušava da suzbije nacionalno vrenje (zabrana svih trobojki, hapšenja).
• 21. 6. - Biskup Štrosmajer napada na sjednici Carevinskog vijeća politiku germanizacije u Hrvatskoj i Slavoniji i traži vraćanje prava hrvatskom jeziku.
• 25. 6. (13. 6. po j.k.) - U Srbiji doneseni propisi o zajmovima iz crkvenih i manastirskih novaca.
• 25. 6. - Franjo II., kralj Dvije Sicilije, zakasnelo daje ustav.
• 30. 6. - Debata o evoluciji u Oksfordu koju su obeležili Thomas Henry Huxley i biskup Samuel Wilberforce.
• jun po j.k. - Policijski poslovi Uprave varoši Beograda i formalno dolaze pod kneževu nadležnost.

Jul/Srpanj

• 2. 7. (20. 6. po j.k.) - Rusi osnovali Vladivostok na Dalekom istoku.
• 9. 7. - Odlukom bečkog Ministarstva pravosuđa, sve nacionalnosti u Vojvodini dobile pravo upotrebe svog jezika na svim sudskim instancama.
• 12. 7. - Novi ban Josip Šokčević stigao u Zagreb s viješću da se u škole i urede uvodi hrvatski jezik umjesto njemačkoga.
• 24. 7. - Bitka kod Milazza na istoku Sicilije se okončava garibaldinskom pobedom.

Avgust/August/Kolovoz

 

• 4. 8. - Garibaldijev prijatelj Nino Bixio guši seljačku pobunu u mestu Bronte, kasnije streljano pet meštana (Fatti di Bronte).
• 5. 8. - Nakon što je proteran Nikanor Ivanović, za mitropolita crngorsko-brdskog postavljen Ilarion II Roganović (do 1882).
• 13. 8. (1. 8. po j.k.) - Crnogorski knjaz Danilo I Petrović Njegoš umire od posljedica atentata u Kotoru, nasljeđuje ga sinovac Nikola I. Petrović Njegoš, inicijativi kneginje Darinke (do 1918, od 1910 sa kraljevskom titulom).
• 16. 8. - Francuski ekspedicioni korpus Beaufort d'Hautpoula se iskrcao u Bejrutu, uz osmanski pristanak, kako bi štitio hrišćane.
• 21. 8. - Drugi opijumski rat: saveznici zauzeli kineske Tvrđave Taku blizu Tianjina.
• 22. 8. - Garibaldi sa trupama prelazi Mesinski moreuz na italijansko kopno, uz pomoć britanske flote.
• 26. 8. - Na sastanku istaknutijih austrijskih i ugarskih članova Pojačanog carevinskog veća doneta odluka o ukidanju Vojvodine - držano u tajnosti do decembra.

Septembar/Rujan

 

• 3 - 5. 9. - Kongres u Karlsrueu je prvi međunarodni sastanak hemičara.
• 7. 9. - Garibaldi stigao u Napulj bez otpora.
• 8. 9. - Parobrod PS Lady Elgin potonuo na jezeru Michigan nakon sudara, oko 300 mrtvih.
• 10. 9. - Trupe Pijemont-Sardinije ulaze u Papinsku Državu nakon što je tamo došlo do ustanka.
• 12. 9. - Avanturista William Walker streljan u Hondurasu.
• 18. 9. - Bitka kod Castelfidarda, južno od Ankone, je sardinska pobeda nad papskom vojskom koja Pijemont-Sardiniji donosi posed regiona Marche i Umbrija (papi ostaje Lacio).
• 21. 9. - Bitka kod Palikaoa ("Bitka na Mostu od osam milja") je odlučujuća anglo-francuska pobeda koja im otvara put u Peking.
• 22. 9. - Slaveni i Mađari na Carevinskom vijeću iznijeli prijedlog o federativnom uređenju habsburške monarhije (prihvaćeno 27. 9. sa 34 prema 17 glasova).
• 24. 9. - Građanski rat u Ekvadoru završen Bitkom kod Guayaquila i pobedom konzervativne privremene vlade iz Quitoa (Gabriel García Moreno).
• 25 - 26. 9. - Biskup Štrosmajer i predstavnik Hrvatske Vranicani ističu na Carevinskom vijeću pravo na samostalnost Hrvatske i pripojenje Dalmacije, s čim se ne slaže njen predstavnik Borelli.
• 26. 9. (14. 9. po j.k.) - Umro srpski knez Miloš Obrenović. Nasleđuje ga sin Mihailo Obrenović III, čiji je glavni cilj oslobođenje balkanskih naroda od Turaka.

Oktobar/Listopad

 

• 1. 10. - Bitka na Volturnu je povoljnija za Garibaldince, ali obe strane imaju velike gubitke.
• 1. 10. - U Zagrebu počinju izlaziti novine "Pozor" (do 1867).
• 7. 10. - Visoka porta priznaje beratom Mihaila za kneza Srbije.
• 8. 10. - Uspostavljena telegrafska linija između Los Angelesa i San Francisca.
• 9. 10. - Na Novom Zelandu počela pobuna domorodaca Maora protiv Britanaca.
• 18 - 21. 10. - Stara letnja palata (Yuánmíngyuán, "Vrtovi savršene svetline") opljačkana i spaljena od anglo-francuskih snaga iz odmazde za mučenje i ubistvo zapadne delegacije; istovremeno spaljena i Ljetna palača u Pekingu.
• oktobar - Pekinška konvencija okončava Drugi opijumski rat: novi ustupci Velikoj Britaniji i Francuskoj ali i Rusiji i SAD; legalizovan uvoz opijuma, Britaniji pripada Kowloon (dio Hong Konga).
• 19. 10. - Norodom I postaje kralj Kambodže (do 1904), na početku je pod prevlašću Sijama.
• 20. 10. - Oktobarska diploma je novi ustav Habsburške Monarhije - kraj apsolutizma Franje Josipa I. i pokušaj aristokratskog federalizma.
• 21 - 22. 10. - Sicilija i Napulj se plebiscitom izjašnjavaju za priključenje Pijemont-Sardiniji.
• 25. 10. - Zagrebačka mladež spriječila izvođenje komada na njemačkom jeziku, što je kraj njemačkog kazališta u Zagrebu.
• 26. 10. - Sastanak u Teanu kralja Viktora Emmanuela II i Garibaldija.

Novembar/Studeni

• 4 - 5. 11. - Marke i Umbrija glasaju za priključenje Pijemont-Sardiniji.
• 5. 11. - Počinje Opsada Gaete, poslednjeg uporišta napuljskog kralja (do februara).

Rezultati glasanja za predsednika SAD		Abraham Lincoln

• 6. 11. - Abraham Lincoln izabran za predsjednika SAD - biće prvi republikanac u Beloj kući, rezultati izbora pokazuju oštru podelu između Severa i Juga. Demokrati su bili podeljeni na dva kandidata, severnog i južnog, a tu je bio i značajan četvrti kandidat.
• 8. 11. (27. 10. po j.k.) - Filip Hristić, vanstranačka ličnost, na čelu srpske vlade, u kojoj je u početku i liberal Jevrem Grujić; unutrašnje poslove dobija Nikola Hristić i zadržava ih do kraja Mihailove vladavine.
• 8. 11. (27. 10. po j.k.) - Knjaz Nikola se oženio Milenom Vukotić.
• 14. 11. - Potpisana Rusko-kineska konvencija, kojom je ratifikovano priključenje Poamurja i Primorja Rusiji.
• novembar - Crnogorci napadaju tursku Podgoricu.

 

• 17. 11. - Francuski avanturista Orélie-Antoine de Tounens proglasio nezavisnost Kraljevine Araukanije i Patagonije (traje do 1862.).
• 19. 11. - Otvoreno Gospodarsko-šumarsko učilište u Križevcima
• 26 - 28. 11. - Zasjeda Banska konferencija, prethodnica Hrvatskog sabora; poslana delegacija u Beč sa narodnim željama.

Decembar/Prosinac

• 1. 12. - Charles Dickens započinje feljtonsko objavljivanje romana Great Expectations (do avgusta).
• 5. 12. - Car i kralj Franjo Josip uglavnom prihvaća hrvatsku predstavku.
• 10. 12. - Biskup Štrosmajer predlaže osnivanje jugoslavenske akademije u kojoj će se moći "sjediniti svi bolji umovi hrvatski, srpski, slovenski i bugarski", za šta odmah daruje 50.000 forinti.
• 13. 12. - Anton von Schmerling je novi ministar unutarnjih poslova Austrijskog carstva (do 1865), postavljen pod pritiskom nemačkih liberala, radi u pravcu centralizma.
• decembar - Reformski rat u Meksiku: konzervativna vojska se predala.
• 18. 12. - Crittendenov kompromis je neuspešni pokušaj rešenja secesione krize u SAD.
• 20. 12. -   Južna Karolina je prva južna država SAD koja proglašava secesiju.
• 27. 12. - Ukinuto Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat - priključeno je Ugarskoj a rumski i iločki srez Hrvatskoj; pitanje Srema kvari srpsko-hrvatske odnose.
• 27. 12. - Ivan Mažuranić imenovan predsjednikom Dvorskog dikasterija za Hrvatsku i Slavoniju.
• 29. 12. - Porinut HMS Warrior, prva britanska oklopnjača.
• krajem godine - Izbija ustanak u Hercegovini, dogodine uzima maha.

Kroz godinu

 

• Nastanak spora između aneksionista i autonomaša u Dalmaciji, tj. pristalica i protivnika priključenja Hrvatskoj; Mađarska traži povratak Međumurja.
• Bogoslav Šulek objavio dvotomni "Deutsch-kroatisches Worterbuch - Njemačko-ilirski rječnik".
• Knez Mihajlo i knjaz Danilo ostvaruju kontakt posredovanjem Vuka Karadžića.
• U niškom sandžaku donesen "Leskovački zakon": seljačka obaveza je devetina a ne trećina kao u Bosni.
• U "Poslanici Srbima" ruski slavjanofili zameraju zbog saradnje sa katoličkim Hrvatima; takođe se ne slažu sa ugledanjem Srbije na zapadni parlamentarizam, kritikuju Vukove reforme.
• Prvi roman Jakova Ignjatovića, "Milan Narandžić" - ovo se može smatrati kao početak poluvekovnog realizma u srpskoj književnosti.
• Mishkenot Sha'ananim ("Mirno stanište") je prva jevrejska četvrt van zidova jerusalimskog Starog grada. U Parizu osnovana Alliance Israélite Universelle, organizacija za odbranu jevrejskih prava u svetu.
• U Švajcarskoj osnovane časovničarske firme TAG Heuer i Chopard.
• U Austriji osnovana osiguravajuća kuća Österreichischer Phönix (danas Allianz Österreich).
• Nauka i tehnika
  • Robert Bunsen otkrio cezijum.
  • Albert Niemann izolirao kokain.
  • Predstavljena Maxwell–Boltzmannova distribucija brzina čestica gasa.

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1860.

Januar/Siječanj – Jun/Lipanj

• 17. 1. - Douglas Hyde, irski književnik, prvi predsednik republike († 1949)
• 29. 1. - Anton Pavlovič Čehov, ruski književnik († 1904)

• 1. 2. - Milan Rešetar, filolog († 1942)
• 1. 2. - Gustav Weigand, nemački lingvista († 1930)
• 10. 2. - Matteo Martinolich, američki brodograditelj († 1934)
• 18. 2. - Wladimir Giesl von Gieslingen, austrougarski diplomata († 1936)
• 18. 2. - Anders Zorn, švedski slikar († 1920)
• 27. 2. - Aksentije Bacetović, obaveštajac i četnik († 1905)
• 29. 2. - Herman Hollerith, američki statističar i pronalazač († 1929.)

• 12. 3. - Milorad Gođevac, lekar, pokretač nacionalne akcije († 1933)
• 19. 3. - William Jennings Bryan, državni sekretar SAD († 1925)

• 6. 4. - René Lalique, dizajner stakla († 1945)
• 7. 4. - Will Keith Kellogg, osnivač kompanije Kellogg († 1951)

• 2. 5. - Theodor Herzl, osnivač cionizma († 1904)
• 2. 5. - John Scott Haldane, fiziolog, pronalazač gas-maske († 1936)
• 9. 5. - J. M. Barrie, škotski književnik († 1937.)
• 19. 5. - Vittorio Emanuele Orlando, premijer Italije († 1952)
• 20. 5. - Eduard Buchner, njemački hemičar, nobelovac († 1917)
• 29. 5. - Isaac Albéniz, španjolski pijanist i skladatelj († 1909.)

• 14. 6. - Hinko Hranilović, hrvatski geograf († 1922)
• 28. 6. - Lajoš Vermeš, pionir subotičkog sporta († 1945)
• 29. 6. - Anton Pavlovič Čehov, ruski književnik († 1904.)
• 30. 6. - Gyula Andrássy mlađi, austrougarski političar († 1929)

Jul/Srpanj – Decembar/Prosinac

• 7. 7. - Gustav Mahler, austrijski skladatelj i dirigent († 1911.)
• 22. 7. - Frederick Rolfe, engleski pisac i umetnik
• 24. 7. - Alfons Mucha, češki slikar i dizajner († 1939)

• 3. 8. - William Kennedy Dickson, pronalazač rane filmske kamere († 1935)
• 7. 8. - Alan Leo, astrolog, teozof († 1917)
• 10. 8. - Sergej Sazonov, ruski diplomata († 1927)
• 13. 8. - Annie Oakley, žena strelac na priredbama († 1926)
• 16. 8. - Jules Laforgue, pesnik († 1887)
• 18. 8. - Ljubomir Stojanović, srpski filolog i političar, sekretar akademije († 1930)
• 20. 8. - Raymond Poincaré, predsednik Francuske († 1934)
• 22. 8. - Paul Nipkow, njemački inženjer i pionir mehaničke televizije ((† 1940)
• 12. 8. - Klara Hitler rođ. Pölzl, Adolfova majka († 1907)
• 31. 8. - Ante Biankini, hrvatski liječnik i političar († 1934.)

• 13. 9. - John J. Pershing, američki general sa četiri zvezdice († 1948)
• 15. 9. - Visvesvaraya, indijski inženjer († 1962)
• 22. 9. - Stevan Marković, osnivač katedre za elektrotehniku na BU († 1945)

• 18. 11. - Ignacy Jan Paderewski, poljski pijanista i političar († 1941)

• 15. 12. - Niels Ryberg Finsen, danski znanstvenik († 1904.)

• ? - Ignjat Jung, sremski arheolog († 1915?)
• ? - Nikola Ćuk, privrednik, dobrotvorr († 1937)
• ? - Blažo Bošković, crnogorski sudija i vojskovođa († 1912)
• ? - Vasilije Popović, mitropolit banjalučko-bihaćki († 1938)
• ? - Lotika Cilermajer, uzor za lik iz "Na Drini ćuprija" († 1938)

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1860.

• 27. 1. - János Bolyai, matematičar (* 1802)
• 29. 2. - George Bridgetower, poljski violinista (* 1778)
• 14. 3. - Carl von Ghega, austrijski inženjer (* 1802)
• 24. 6. - Jérôme Bonaparte, Napoleonov brat, bivši kralj Vestfalije (* 1784)
• 1. 7. - Charles Goodyear, američki inženjer i pronalazač vulkanizacije (* 1800.)
• 13. 8. - Danilo Petrović, knjaz Crne Gore (* 1826)
• 12. 9. - William Walker, američki avanturista (* 1824)
• 21. 9. - Arthur Schopenhauer, njemački filozof (* 1788.)
• 26. 9. - Miloš Obrenović, knez Srbije (* 1780)
• 13. 10. - Todor Kadić, atentator na knjaza Danila
• 1. 11. - Aleksandra Fjodorovna, udovica Nikolaja I (* 1798)
• 17. 12. - Désirée Clary, udova kraljica Švedske i Norveške (* 1777)
• 19. 12. - Konstantin Aksakov, ruski pesnik, slavofil (* 1817)
• 27. 12. - Franc Serafin Metelko, slovenski pisac, slavista (* 1779)

Literatura

• Rudolf Horvat (hr Wikisource): Najnovije doba hrvatske povjesti/Ponovni savez s Ugarskom
• Istorija srpskog naroda, Od Prvog ustanka do Berlinskog kongresa 1804-1878, Beograd 1981
  • Peta knjiga prvi tom (V-1)
  • Peta knjiga drugi tom (V-2)

 

1860 na Wikimedijinoj ostavi