1859: Godina

Ovo je članak o godini 1859.

redovna godina koja počinje u četvrtak po 12 dana zaostajućem julijanskom kalendaru (link pokazuje kalendar).

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

 

• 2. 1. - Austrijska pomorska Ekspedicija Novara napušta Novi Zeland.
• 15. 1. (3. 1. po j. k.) - U Beograd stigao izveštaj o Portinoj potvrdi izbora knjaza Miloša (iz Bukurešta postavlja Stevču Mihailovića za mestozastupnika, umesto namesništva).
• januar - Počinje seoski ustanak dela Maronita u Libanu protiv maronitskih gazda, nakon čega se drugi maroniti pripremaju protiv Druza (→ Drusko-maronitski sukob (1860)).
• 26. 1. (14. 1. po j.k.) - U Srbiji usvojen Zakon o skupštini - ona ima samo konsultativnu funkciju.
• 27. 1. (15. 1. po j.k.) - Toma Vučić Perišić dao ostavku na čelu Saveta (pre njega već smenjeni neki pomoćnici ministara, Srbi-prečani i privoljen na ostavku Mitropolit beogradski Petar, koji će postati gornjokarlovački episkop).
• 29. 1. (17. 1. po j.k.) - Miloš u Gurgusovcu, menja naziv varoši u Knjaževac, srušena zloglasna kula.
• 30. 1. - Pijemontska princeza Marija Klotilda se u Torinu udala za Napoleona Žeroma Bonapartu, rođaka francuskog cara Napoleona III (deo saveza dve zemlje).
• 31. 1. (19. 1. po j.k.) - Srpska skupština donela akt o zbacivanju svih savetnika, popečitelja i činovnika koji nisu po volji novom Knjazu.

• 4. 2. - Constantin von Tischendorf dobio Sinajski rukopis (Codex Sinaiticus) u Manastiru Svete Katarine na Sinaju.
• 5. 2. (24. 1. po j.k.) -   Nedavno izabrani moldavski knez Alexandru Ioan Cuza izabran i za kneza Vlaške - time nastaju Ujedinjene kneževine Moldavija i Vlaška (od 1861/66. Rumunija, do 1878. pod osmanskim sizerenstvom).
• 6. 2. (25. 1. po j.k.) - Knjaz Miloš stigao sa knezom Mihailom u Beograd posle skoro dvadeset godina egzila.
• 9. 2. (28. 1. po j.k.) - Miloševa proklamacija o stupanju na presto, delimična potvrda zatečenih činovnika (ca. Stevča Mihailović na čelu Saveta).
• 14. 2. - Oregon postaje 33. država SAD.
• februar - Pred Tanzimatsko veće u Carigradu pozvano predstavništvo bosanskih seljaka i zemljoposednika - dugi pregovori će u septembru rezultirati Saferskom naredbom.
• 17. 2. - Kočinkineska kampanja: franko-španske snage admirala de Genouillyja zauzele Sajgon u južnom Vijetnamu, sledi dvogodišnja vijetnamska opsada.
• 17. 2. - Praizvedba Verdijeve opere "Bal pod maskama" u Rimu.
• 20. 2. - U Venecueli izbija Federalni rat između konzervativaca i liberala (do 1863).

 

• 9. 3. - Mobilizacija u Pijemont-Sardiniji - provokacija Austriji.
• mart po j.k. - "Voena dela" (vojni poslovi) u Srbiji izdvojeni iz ministarstva unutrašnjih poslova u posebnu upravu, direktno pod knjazom.

April/Travanj – Jun/Lipanj

• 1. 4. (20. 3. po j.k.) - U Srbiji ukinute sve šumske takse, neograničeno pravo seče za jedan groš (kao i do 1857).
• 9. 4. - Mobilizacija austrijske vojske.
• 11. 4. - Reformski rat u Meksiku: konzervativni general Leonardo Márquez porazio liberale kod Tacubaye i masakrirao zarobljene.
• 20. 4. - Austrijski ultimatum Pijemont-Sardiniji da se demobilizuje u roku tri dana - već pokolebani Cavour ovim dobija povod za rat.
• 20. 4. - Lisabonskim ugovorom razgraničeni portugalski i nizozemski posjedi Malim sundskim otocima, između ostalog, podjeljen Timor.
• 23. 4. - Počinje Austrijsko-sardinijski rat (Drugi rat za italijansku nezavisnost).
• 25. 4. - Početak radova na Sueckom kanalu; osnovan grad Port Said, nazvan po Muhamed Said Paši.
• 27. 4. (15. 4. po j.k.) - U Srbiji Zakon o komisijama za izviđanje činovničkih zloupotreba (na udaru i seoski kmetovi i sveštenici).
• 27. 4. - Nenasilna revolucija u Velikom Vojvodstvu Toskana, Leopold II napustio Firencu (u julu abdicirao u korist sina Ferdinanda IV).
• 28. 4. - Kliper Pomona potonuo kod engleske obale sa preko 400 ljudi, emigranata za Ameriku.
• 29. 4. - Austrijske trupe prelaze rijeku Ticino - invazija Pijemonta.
• ca. 30. 4. (18. 4. po j.k.) - Despotovica preimenovana u Gornji Milanovac.
• 30. 4. - 26. 11. - Feljtonsko objavljivanje Dickensovog romana "Priča o dva grada".
• proleće - Srpski prestolonaslednik knez Mihailo na putovanju po Evropi (Beč, Pariz, London, Berlin).

• 3. 5. - Francuska objavila rat Austriji.
• 5. 5. - Brazil i Venecuela zaključili ugovor o granicama: vododelnica slivova Amazona i Orinoka.

 

• 20. 5. - Umro je hrvatski ban Josip Jelačić.
• 20. 5. - Bitka kod Montebella: franko-pijemontska pobeda nad Austrijancima.
• 22. 5. - Francesco II postaje poslednji kralj Dvije Sicilije (do 1861).
• 26. 5. - Austro-sardinski rat: Bitka kod Varesea - Garibaldijevi Alpski lovci porazili Austrijance.
• 31. 5. - Bitka kod Palestra je franko-sardinska pobeda nad Austrijancima.

 

• 31. 5. - Završena je Sahat-kula Westminsterske palate u Londonu (od 2012. Elizabethina kula), poznatija kao Big Ben, što je zapravo nadimak zvona od 13,7 tona, koje se prvi put oglasilo u julu, a napuklo u septembru.

• 4. 6. - Bitka kod Mađente, francuska odlučna pobeda nad Austrijancima, Patrice de MacMahon proizveden u maršala.
• 4. 6. - Austrijsko carstvo pristupilo Drezdenskoj konvenciji iz 1850., čime je građanima Nemačke konfederacije omogućeno putovanje bez vize.
• 6. 6. - Australska kolonija Queensland izdvojena iz Novog Južnog Walesa.
• 8. 6. - Napoleon III I Viktor Emanuel II trijumfalno ulaze u Milano.
• 8. 6. - Na zapadu današnje Nevade otkrivena srebrna ruda (Comstock Lode), što će izazvati srebrnu groznicu.
• 9. 6. - Regentkinja Parme Louise Marie Thérèse d'Artois bježi iz zemlje.
• 13. 6. (1. 6. po j.k.) - Sazvan odbor Svetoandrejske skupštine za njene nesvršene poslove (liberali na čelu).
• 14. 6. - Vojvoda Modene Franjo V. bježi u Austriju.
• 15. 6. - Bitka kod Trepontija je redak austrijski uspeh u ratu sa Sardincima.
• 18. 6. - Prvi uspon na Aletschhorn, drugi vrh Bernskih Alpa (4.193 m).

 

• 24. 6. - Bitka kod Solferina: najveća bitka od Napoleonskih ratova je odlučujuća franko-pijemontska pobeda nad Austrijancima (kod kojih se istakao general Josip Filipović); stradanja vojnika potiču Henri Dunanta da započne stvaranje organizacije zvane Crveni križ.
• 24 - 26. 6. - Drugi opijumski rat se nastavlja: zapadne snage napale tvrđave Taku blizu Tianjina, ali Kinezi se odbranili.
• 28 - 29. 6. - U Newcastle upon Tyne održana prva izložba pasa na svetu.
• sredina godine - Srbi i Hrvati osnovali tajno društvo "Hrvatsko-ilirski srpski generalni skup" koje bi se borilo za prava i slobode nalik ugarskim.
• jun - oktobar - Svinjski rat: granični spor između SAD i Velike Britanije na pacifičkoj obali.

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

 

• 8. 7. - Karl XV postaje novi kralj Švedske i Norveške (do 1872).
• 11. 7. - Primirje u Villafranci: na sastanku austrijskog cara Franje Josipa I i francuskog cara Napoleona III dogovoreno da se Lombardija, bez Mantove i Peschiere, priključi Pijemontu (tj. Francuskoj a ova će je proslediti Pijemontu), te tako formalno završi austrijsko-sardinijski rat; Venecija ostaje Austriji, zbačene vladare centralnoitalijanskih država treba restaurirati. Pijemontski kralj Viktor Emanuel prihvata mir, ali ne i premijer Cavour koji podnosi ostavku (nasleđuje ga gen. Alfonso La Marmora 1859-60).
• 11. 7. (29. 6. po j.k.) - Uhapšena grupa (većinom bivši savetnici, kao i jedan učitelj mačevanja) optužena da je htela ubiti kneza Miloša ili njegovog sina Mihaila (pušteni dva meseca kasnije).
• 11. 7. - Prvi put se oglasilo zvono Big Ben u Londonu (napuklo već u septembru).
• 12. 7. (30. 6. po j.k.) - U pritvoru umro Toma Vučić Perišić, protivnici vlasti misle da je otrovan.
• 15. 7. - Manifest cara Franje Josipa I objavljuje da želi promjenu zakonodavstva i uprave.
• jul - Vrhunac Zlatne groznice u Koloradu.
• 17. 7. - Dekretom kneza Miloša varošica Vrbica preimenovana u Aranđelovac.
• 18. 7. - Položen kamen temeljac Terazijske česme u Beogradu.

 

• 25. 7. - Izabran Mitropolit beogradski Mihailo (1859-81 i 1889-98).
• 28. 7. - Ivan Coronini (Johann Baptist Coronini-Cronberg) novi je hrvatski ban (do 1860).
• 30. 7. - Prvi uspon na Grand Combin u Peninskim Alpama.
• jul-avgust - Ukinut nemački jezik u nižim i višim razredima gimnazije (u Vojvodini je veliko vrenje nakon austrijskih poraza u Italiji). Za guvernera Vojvodine postavljen Josip Šokčević.

• 16. 8. - Skupština Velikog Vojvodstva Toskana zbacila vladarsku kuću Habsburg-Lorena.
• 21. 8. (9. 8. po j.k.) - Izbori za skupštinu u Srbiji, smetnje izboru liberalne inteligencije.
• 22. 8. - Pad moćnog austrijskog ministra von Bacha, nasleđuje ga Agenor Romuald Gołuchowski (do 1860).
• 26. 8. - Ekspedicija Novara se posle dve godine vratila u Trst.

 

• 27. 8. - Edwin Drake probio prvu naftnu bušotinu u SAD, kod Titusville, Pennsylvania, čime počinje Pensilvanijska naftna groznica.
• 28. 8. - Muhamed IV je novi sultan Maroka (do 1873).
• 30. 8. - 17. 9. (18. 8. - 5. 9. po j.k.) - U "Srpskim novinama" niz "dukatovačkih članaka" ("Pogled na radnju odbora Svetoandrejske skupštine", potpisani znakom za cesarski dukat, nalik na "#"), konzervativni napad na liberale; pretpostavlja se da ih je pisao Matija Ban, iza kojeg stoji Knez Mihailo.

 

• 1 - 2. 9. - Geomagnetska oluja, Karingtonov događaj: velika solarna baklja izaziva najveću zabeleženu geomagnetsku oluju - polarna svetlost se videla čak do 42° severne geografske širine, opterećene telegrafske žice.
• 7. 9. - Kavkaski rat: imam Šamil se predao Rusima, čime je slomljen otpor Čečenije i Dagestana - na redu je Čerkezija.
• 12. 9. (14. safer 1276. AH) - Osmanska vlada izdala Uredbu o čiflucima u Bosni, poznatu kao Saferska naredba - ozakonjeno postojeće stanje.
• 16. 9. - U Frankfurtu na Majni osnovano je Njemačko nacionalno udruženje - društvo je težilo državnom ujedinjenju Njemačke pod pruskim vodstvom (→ Malonemačko rešenje).
• 16. 9. - David Livingstone video i nazvao jezero Njasa tj. Malavi.
• 17. 9. - Izvesni Joshua Norton se proglasio za cara Sjedinjenih Država.
• 20. 9. - George B. Simpson patentirao ringlu u SAD (→
• 22. 9. (10. 9. po j.k.) - Knjaz Miloš otvara zasedanje tzv. Malogospojinske narodne skupštine u Kragujevcu; poslušna Milošu, donela je Zakon o nasleđu kneževskog dostojanstva (Porta formalno ne priznaje naslednost Obrenovića), suzila sopstvena ovlašćenja; pominje se spisak od 138 činovnika koje treba ukloniti iz državne službe.
• 23. 9. - Muhammad III as-Sadiq je novi beg Tunisa (do 1881).
• 27. 9. (15. 9. po j.k.) - U Srbiji donesena "Poljska regula", kojom se regulišu poljski radovi (pošto nema ekonoma, nije primenjena).

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

• 15. 10. (3. 10. po j.k.) - Knez Milošev propis po kojem dužnik može, mimo pisane obligacije, izbeći naplatu zelenaškog duga ako se u crkvi zakune koliki je bio prvobitni dug (ukinuto novembra 1860).
• 16. 10. - Radikalni abolicionist John Brown napada federalno vojno skladište u Harpers Ferryju, Virginia u neuspjelom pokušaju da izazove ustanak robova na američkom Jugu - dva dana kasnije ga savladavaju trupe pukovnika Roberta E. Leeja.
• 22. 10. - Izbija Špansko-marokanski rat (1859-60) zbog incidenata oko Ceute.
• 23. 10. - Rat između Argentinske Konfederacije i Države Buenos Aires: Bitka kod Cepede je pobeda Konfederacije - Buenos Aires se de jure vraća u Argentinu, uz neke privilegije.

 

• 24. 10. - U zapadno-centralnom delu SAD osnovana Teritorija Jefferson, ali federalne vlasti je nisu priznale (raspuštena 1861).
• 26. 10. - Parni kliper Royal Charter potonuo kod obale Velsa, oko 450 mrtvih.
• 29. 10. (17. 10. po j.k.) - Još jedan "dukatovački članak" poziva kneza Miloša da "tresne o zemlju prodrzljivce" (liberale) - urednik "Srpskih novina" smenjen nedelju dana kasnije.

• 8 - 10. 11. - U nemačkim krajevima se obeležava Schillerfest, stogodišnjica rođenja Friedricha Schillera, smatra se da ovo označava i kraj desetogodišnje Reakcionarne ere.
• 10. 11. - Ciriški mir formalizuje Primirje iz Vilafranke i kraj Austrijsko-sardinijskog rata.
• 12. 11. - Jules Léotard u Parizu prvi put nastupio na letećem trapezu.
• 15. 11. - Evangelos Zapas organizovao u Atini prve moderne Olimpijske igre.
• 24. 11. - Objavljena knjiga engleskog prirodnjaka Charlesa Darwina "Porijeklo vrsta". Njegova revolucionarna teorija evolucije izazvala velike kontroverze u naučnim krugovima, a crkveni krugovi izrazili bojazan da će knjiga podriti religijska vjerovanja o postanku svijeta.
• 24. 11. - Porinut francuski brod La Gloire, prva okeanska oklopnjača (proizvod iskustava iz Krimskog rata).

• 2. 12. - John Brown obješen zbog napada na Harpers Ferry.
• 8. 12. - Veliko Vojvodstvo Toskana, vojvodstva Parma i Modena i Papske Legacije (sjeverni dio Papinske Države tj. Romagna) formirale Ujedinjene Provincije Centralne Italije, koje će već u martu biti priključene Pijemont-Sardiniji.
• 18. 12. - Ivan Bosco utemeljio u Torinu Družbu sv. Franje Saleškog (→ salezijanci).
• 19. 12. (7. 12. po j.k.) - Kneževim ukazom, mesto Palež preimenovano u Obrenovac.
• decembar? - Nemiri i ustanička vrenja u Hercegovini.

Kroz godinu

 

• 1859/60 - U Srbiji ukinuta zabrana Vukove ćirilice, uvedena 1832, osim za zvanična izdanja i školske knjige.
• Tkalčevićeva "Skladnja ilirskog jezika" je prva sintaksa hrvatskog jezika.
• Rudnik u Majdanpeku, Srbija, dat jednom francuskom društvu (oduzet 1866. zbog neispunjavanja ugovora).
• Građevinski dovršen Franjevački samostan Gorica kod Livna.
• Bokeljska mornarica obnovljena kao memorijalna organizacija.
• Razgraničenje Crne Gore i Turske: Crna gora dobija hercegovačka plemena (Grahovo, Rudine, Nikšićku Župu, polovinu Drobnjaka, Tušinu i Uskoke), te djelove brđanskih plemena (Gornje Vasojeviće, dio Kuča i Lipovo kod Kolašina) i Dodoše (protokol potpisan u aprilu 1860.); pesma "Četovanje Jovana Lučića".
• Neredi u turskom Pirotu, zatvoreno 30 lica.
• U Austriji osnovano Društvo Južne željeznice (Südbahngesellschaft).
• Nauka i tehnika:
  • Geolog Joseph Prestwich potvrdio veliku starost predmeta pronađenih kod Saint-Acheula u francuskoj Pikardiji (→ Ašelska kultura).
  • Bernhard Riemann formulirao Riemannovu hipotezu.
  • Gustav Kirchhoff i Robert Bunsen sistematski proučavaju plamenove različite boje (→ spektroskopija); Kirchhoff predložio zakon toplinskog zračenja.
  • Friedrich Welwitsch otkrio u Angoli biljku nazvanu Welwitschia.
  • Objavljena Marxova knjiga "Prilog kritici političke ekonomije".

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1859.

Januar/Siječanj – Jun/Lipanj

• 6. 1. - Vojislav Subotić, hirurg, osnivač Medicinskog fakulteta u Beogradu († 1923)
• 11. 1. - George Curzon, britanski političar, vicekralj Indije († 1925)
• 13. 1. - Karl Bleibtreu, njemački književnik († 1928.)
• 19. 1. - Charles Diehl, francuski istoričar, vizantolog († 1944)
• 27. 1. - Wilhelm II, posljednji car Njemačke i kralj Pruske (* 1941)
• 27. 1. - Pavel Miljukov, ruski političar i istoričar († 1943)

• 3. 2. - Hugo Junkers, proizvođač aviona († 1935)
• 6. 2. - Dimitrije Putniković, učitelj, inicijator osnivanja škola († 1910)
• 10. 2. - Alexandre Millerand, predsednik Francuske († 1943)
• 14. 2. - George Washington Gale Ferris, Jr., pronalazač "Ferrisovog točka" († 1896)
• 19. 2. - Svante Arrhenius, fiziko-hemičar, nobelovac († 1927)
• 27. 2. - Miloš Vasić, srpski general († 1935)

• 2. 3. - Šolem Alejhem, književnik († 1916)
• mart - Alexandru Averescu, maršal i premijer Rumunije († 1938)
• 16. 3. - Aleksandar Popov, ruski pionir radija († 1906)
• 28. 3. - Fran Mažuranić, književnik († 1928)

• 8. 4. - Edmund Husserl, njemački filozof († 1938.)
• 16. 4. - Arsen Karađorđević, sin bivšeg kneza Aleksandra († 1938)
• 20. 4. - Vincenzo Cerulli, astronom († 1927)

• 2. 5. - Jerome K. Jerome, pisac, humorista († 1927)
• 14. 5. - Natalija Obrenović, srpska kraljica († 1941)
• 15. 5. - Pierre Curie, fizičar, nobelovac († 1906)
• 22. 5. - Arthur Conan Doyle, pisac, lekar, spiritista († 1930)

• 10. 6. - Aleksa Karađorđević, unuk Karađorđa i kapetana Miše Anastasijevića († 1920)
• 16. 6. - Paja Jovanović, srpski slikar († 1957)
• 17. 6. - Georg Wissowa, klasični filolog († 1931)

Jul/Srpanj – Decembar/Prosinac

• 7. 7. - Marko Došen, hrvatski političar († 1944.)

• 4. 8. - Knut Hamsun, književnik, nobelovac († 1952)
• 7. 8. - Čiča Ilija Stanojević, veliki srpski glumac († 1930)
• 30. 8. - Marko Car, književni kritičar, putopisac († 1953)

• 3. 9. - Jean Jaurès, francuski socijalista († 1914)
• 11. 9. - Vjenceslav Novak, književnik († 1905)
• 16. 9. - Yuan Shikai, kineski general, diktator († 1916)

• 9. 10. - Alfred Dreyfus, francuski oficir, žrtva afere († 1935)
• 18. 10. - Henri Bergson, francuski filozof († 1941.)
• 20. 10. - John Dewey, filozof, psiholog, edukator († 1952)

• 14. 11. - Aleksandar Samsonov, ruski general († 1914)
• 23. 11.? - Billy Kid, odmetnik s Divljeg zapada († 1881)
• 24. 11. - Andra Stevanović, arhitekta († 1929)

• 2. 12. - Georges Seurat, slikar († 1891)
• 5. 12. - John Jellicoe, britanski admiral († 1935)
• 15. 12. - Lazar Ludvig Zamenhof, tvorac međunarodnog jezika esperanta († 1917.)
• 29. 12. - Venustiano Carranza, predsednik Meksika, revolucionar († 1920)

• ? - Saad Zaghloul, egipatski nacionalista, premijer († 1927)
• ? - Milica Tomić, političarka, feministkinja († 1944)
• ? - Dimitar Andonov Papradiški, zograf († 1954)
• ? - Leon Kojen, srpski slikar († 1934)
• ? - Ahmed Rıza, mladoturski političar († 1930)

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1859.

• 12. 1. - Sergije Kaćanski, episkop gornjokarlovački (* 1813)
• 20. 1. - Bettina von Arnim, njemačka književnica (* 1785.)

• 16. 4. - Alexis de Tocqueville, istoričar, politički mislilac (* 1805)

• 5. 5. - Peter Gustav Lejeune Dirichlet, nemački matematičar (* 1805)
• 6. 5. - Alexander von Humboldt, njemački prirodoslovac i istraživač (* 1769.)
• 20. 5. - Josip Jelačić Bužimski, hrvatski grof, dalmatinsko-hrvatsko-slavonski ban (* 1801.)
• 22. 5. - Ferdinand II., kralj Dvije Sicilije (* 1810)

• 11. 6. - Klemens von Metternich, bivši kancelar Austrije (* 1773)

• 8. 7. - Oscar I, kralj Švedske i Norveške (* 1799)
• 13. 7. - Toma Vučić Perišić, srpski političar (* 1790)
• 17. 7. - Stephanie von Hohenzollern-Sigmaringen, kraljica-supružnica Portugala (* 1837)

• 2. 8. - Horace Mann, američki političar, obrazovni reformator (* 1796)
• 4. 8. - Sveti Ivan Vianney, katolički svetac (* 1786)
• 28. 8. - Abd al-Rahman ibn Hisham, sultan Maroka (* 1778)

• 15. 9. - Isambard Kingdom Brunel, mašinski i građevinski inženjer (* 1806)
• 20. 9. - Muhammad II ibn al-Husayn, vladar Tunisa (* 1811)
• 28. 9. - Carl Ritter, njemački geograf (* 1779.)

• 4. 10. - Karl Baedeker, izdavač vodiča za turiste (* 1801)
• 12. 10. - Robert Stephenson, železnički inženjer (* 1803)

• 28. 11. - Washington Irving, književnik (* 1783)

• 2. 12. - John Brown, američki abolicionist (* 1800)
• 16. 12. - Wilhelm Grimm, njemački književnik i filolog (* 1786.)
• 28. 12. - Thomas Babington Macaulay, britanski političar i istoričar (* 1800)

• Aranđel Milosavljević, knez varoši Jagodina (* 1782)
• Jeremija Gagić, ruski diplomata (* 1783)
• Muhammad ibn Ali as-Senussi, osnivač sufijskog reda sanusija (* 1787)

Literatura

• Rudolf Horvat (hr Wikisource): Najnovije doba hrvatske povjesti/Ponovni savez s Ugarskom
• Istorija srpskog naroda, Od Prvog ustanka do Berlinskog kongresa 1804-1878, Beograd 1981
  • Peta knjiga prvi tom (V-1)
  • Peta knjiga drugi tom (V-2)

 

1859 na Wikimedijinoj ostavi