Варняны

Цэнтар сельсавету Астравецкага раёну Гарадзенскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 1128 чалавек. Знаходзяцца з 14 км на поўнач ад Астраўцу, за 19 км ад чыгуначнай станцыі Гудагай.

Варняны лац. Varniany
Касьцёл Сьвятога Юрыя
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Гарадзенская
Раён:	Астравецкі
Сельсавет:	Варнянскі
Насельніцтва:	1128 чал. (2010)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 1591
Паштовы індэкс:	231220
Нумарны знак:	4
Геаграфічныя каардынаты:	54°43′43″ пн. ш. 26°0′37″ у. д. / 54.72861° пн. ш. 26.01028° у. д. / 54.72861; 26.01028 26°0′37″ у. д. / 54.72861° пн. ш. 26.01028° у. д. / 54.72861; 26.01028
Варняны на мапе Беларусі ± Варняны Варняны
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Варняны — даўняе мястэчка гістарычнай Віленшчыны. Да нашага часу тут захаваліся касьцёл Сьвятога Юрыя ў стылі віленскага барока, сядзібна-паркавы комплекс Абрамовічаў і гістарычная местачковая забудова, помнікі архітэктуры XVIII—XIX стагодзьдзяў. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся палац Абрамовічаў.

Асноўны артыкул: Варна (імя)

Варна (Warno) — імя германскага паходжаньня.

На думку географа Вадзіма Жучкевіча, тапонім Варняны ўтварыўся ад асновы «араць».

Варыянты назвы ў гістарычных крыніцах: Wornyany (11 і 13 сакавіка 1523 году); Воръняны… Ворняны (1553 год).

Вялікае Княства Літоўскае

 

Першы пісьмовы ўпамін пра Варняны датуецца 1391 годам. Пад 1397 годам яны ўпамінаюцца ў ліку паселішчаў, якія Ягайла перадаў Віленскаму капітулу. У 1462 годзе Марыя Сангайлава заснавала тут касьцёл. У пачатку XVI ст. маёнткам валодалі Пронскія і Сьвірскія. Апошнія збудавалі тут новы касьцёл. У 1-й палове XVI стагодзьдзя часткай Варнянаў валодалі Чыжы (Чыжэвічы), у канцы XVI ст. маёнтак перайшоў у валоданьне Абрамовічаў.

 

Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Варняны ўвайшлі ў склад Віленскага павету Віленскага ваяводзтва. У канцы XVI ст. ваявода смаленскі Ян Абрамовіч заснаваў тут кальвінскі збор, пры якім да 1654 году дзеялі шпіталь і школа. У 1688 годзе Варняны атрымалі статус мястэчка.

У другой палове XVIII ст. у Варнянах правялі рэканструкцыю цэнтральнай часткі мястэчка на аснове рэгулярнай ансаблевай забудовы.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Варняны апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Віленскім павеце Віленскай губэрні. У 1880-я гады ў мястэчку было 24 будынкі, касьцёл, малітоўны дом, школа, прытулак, 18 крамаў, карчма; праводзіліся штотыднёвыя таргі і 12 кірмашоў штогод. Пры маёнтку працавалі млын, цагельня, бровар. У 2-й палове XIX — 1-й палове XX стагодзьдзяў Варняны знаходзіліся ў валоданьні Сьнядэцкіх і Хамінскіх.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Варняны занялі войскі Нямецкай імпэрыі

• Старая графіка Варнянаў
•  
  Агульны выгляд, 1824 г.
•  
  Сядзіба, 1824 г.
•  
  Сядзіба Абрамовічаў. Н. Орда, 1875—1877 гг.
•  
  Касьцёл Сьвятога Юр’я. Н. Орда, 1875—1877 гг.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Варняны абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Жыхары мястэчка атрымалі Пасьведчаньні Народнага Сакратарыяту БНР. У 1919—1920 гадох у Варняны ўваходзілі польскія войскі, бальшавікі. У 1920 годзе мястэчка апынулася ў складзе Сярэдняй Літвы, у 1922 годзе — у складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Ашмянскім павеце Віленскага ваяводзтва.

У 1939 годзе Варняны ўвайшлі ў БССР, дзе з 1940 году сталі цэнтрам сельсавету Астравецкага раёну. Статус паселішча панізілі да вёскі. З 25 сьнежня 1962 да 6 студзеня 1965 году Варнянскі сельсавет уваходзіў у склад Ашмянскага раёну. На 1970 год у вёсцы быў 341 двор, на 1992 год — 445, на 1995 год — 481. У 2000-я гады Варняны атрымалі афіцыйны статус аграгарадку.

• Мястэчка старых здымках
•  
  Касьцёл, да 1939 г.
•  
  Інтэр'ер касьцёла, да 1939 г.
•  
  Палац, 1900 г.
•  
  Палац, 1900 г.

•  
  Інтэр’ер палаца, 1900 г.
•  
  Вежа, 1914 г.
•  
  Карчма. Я. Булгак, 1930 г.
•  
  Вуліца, 1938 г.

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1885 год — каля 250 чал.
• XX стагодзьдзе: 1970 год — 1284 чал.; 1992 год — 1310 чал.; 1995 год — 1336 чал.; 1999 год — 1254 чал.
• XXI стагодзьдзе: 2010 год — 1128 чал.

Інфраструктура

У Варнянах працуюць сярэдняя школа, амбуляторыя, клюб.

Цэнтар сельскагаспадарчага прадпрыемства «Варняны».

Славутасьці

• Забудова гістарычная: будынкі аптэкі (1770), карчмы (XVIII ст.), плябаніі (1770)
• Касьцёл Сьвятога Юрыя (1767—1769)
• Млын водны (XIX ст.)
• Сядзіба Абрамовічаў (XIX ст.)
• Могілкі: старыя каталіцкія; вайсковыя часоў I Сусьветнай вайны; польскіх жаўнераў, палеглых у 1920

Страчаная спадчына

• Палац Абрамовічаў (XVIII ст.)

• Краявіды Варнянаў
•  
  Касьцёл. Брама
•  
  Сядзіба. Вартавая вежа
•  
  Сядзіба. Парк
•  
  Сядзіба. Гаспадарчая пабудова

•  
  Забудова Рынку
•  
  Забудова Рынку
•  
  Карчма
•  
  Млын

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1997. — Т. 4: Варанецкі — Гальфстрым. — 480 с. — ISBN 985-11-0090-0
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1994. — Т. 2: Беліцк — Гімн. — 537 с. — ISBN 5-85700-142-0
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XIV: Worowo — Żyżyn. — Warszawa, 1895.

• Варняны , Radzima.org