Расасна: вёска у Дубровенскім раёне Віцебскай вобласьці Беларусі

Уваходзіць у склад Маласавінскага сельсавету Дубровенскага раёну Віцебскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 223 чалавекі. Знаходзіцца за 14 км на паўночны ўсход ад Дуброўна, за 4 км ад чыгуначнай станцыі Шухаўцы (лінія Ворша — Смаленск).

Расасна лац. Rasasna
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Віцебская
Раён:	Дубровенскі
Сельсавет:	Маласавінскі
Насельніцтва:	223 чал. (2010)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 2137
Паштовы індэкс:	211048
Нумарны знак:	2
Геаграфічныя каардынаты:	54°38′42.4″ пн. ш. 30°52′37.3″ у. д. / 54.645111° пн. ш. 30.877028° у. д. / 54.645111; 30.877028 30°52′37.3″ у. д. / 54.645111° пн. ш. 30.877028° у. д. / 54.645111; 30.877028
Расасна на мапе Беларусі ± Расасна Расасна
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Расасна — даўняе мястэчка гістарычнай Аршаншчыны (частка Віцебшчыны).

Асноўны артыкул: Гісторыя Расасна

Вялікае Княства Літоўскае

Першы пісьмовы ўпамін пра Расасна як уладаньне Глябовічаў у Аршанскім павеце Віцебскага ваяводзтва датуецца 15 лістапада 1514 году. Па Інфлянцкай вайне (1558—1570) 30 ліпеня 1574 году паселішча ўпамінае староста аршанскі Ф. С. Кміта ў лісьце з Воршы да Мікалая Радзівіла, ваяводы віленскага:

У воласьці: Расасна — шасьцісот чалавек няма, Любавічы — ста васьмідзесяці чалавек няма, Бабіна, Заозерца, Дзевіна, Пашына, Баева — усіх тых сёл, государ, няма…

У XVII стагодзьдзі Расасна ўваходзіла ў маёнтак Любавічы і належала Сьцяцкевічам-Заверскім. «Книга Большему Чертежу» 1627 году і перапісныя кнігі Мяшчанскай слабады ў Маскве 1676 году называлі рэчку Расасенку і Расасна аднолькава — «Росана», «Россана», «Рассана».

Пад 1703 годам Расасна значыцца як маёнтак, шляхецкая ўласнасьць. У першай палове XVIII стагодзьдзя паселішча перайшло ў валоданьне аршанскага кляштара трынітарыяў.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772 год) Расасна апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, у Аршанскім, потым Горацкім павеце Магілёўскай губэрні. На 1780 год у мястэчку дзейнічала ўніяцкая царква. У 1791 годзе годзе князь Ксавэры Любамірскі набыў Расасна ў Рыгора Пацёмкіна і яго нашчадкі ўладарылі там да 1917 году.

 

У Вайну 1812 году ў Расасьне 14 жніўня на шляху да Смаленску злучыліся францускія войскі. На загад імпэратара Напалеона жаўнеры пад камандаю генэрал-інжынэра графа Жана Баптыста Эбле ў ноч з 13 на 14 жніўня збудавалі тры масты цераз Дняпро. Да сьвітанку ня меней як 100 000 чалавек пераправіліся цераз раку Дняпро.

Зь першай паловы XIX ст. у Расасьне працавала паромная пераправа, якая дазваляла перавозіць 400 пудоў за раз. На 1860 год у мястэчку было 86 дамоў, драўляная царква, юдэйская малітоўная школа, вадзяны млын. У 1881 годзе запрацавала сукнавальня. На 1886 год — 70 хат, дзейнічалі 2 царквы і юдэйскі малітоўны дом, працаваў вадзяны млын. Паводле вынікаў перапісу 1897 году — 167 двароў, царкоўна-прыходзкая школа, 2 драўляныя цэрквы, юдэйскія малітоўны дом, багадзельня, хлебазапасны магазын, млын, 3 кузьні, 7 крамаў, карчма. Штогод 23 красавіка і 1 кастрычніка праводзіліся кірмашы. У пачатку XX ст. тут збудавалі мост цераз Дняпро.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Расасна абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У сакавіку 1924 году Расасна вярнулі БССР, дзе яна стала цэнтрам сельсавету Дубровенскага раёну. Статус паселішча панізілі да вёскі. На 1924 год тут было 184 двары, на 1940 год — 345.

У Другую сусьветную вайну 16 ліпеня 1941 году Расасна занялі нямецкія войскі. У сакавіку 1942 году нацысты расстралялі 60 габрэяў з Расасна. У кастрычніку 1943 — чэрвені 1944 году ў ваколіцах Расасна праходзіла лінія фронта. Адступаючы немцы спалілі вёску.

На 1963 год у Расасьне было 102 двары, на 1999 год — 108, на 2001 год — 106. У 2010 годзе Расасна атрымала афіцыйны статус аграгарадку.

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1857 год — 347 чал. праваслаўных; 1886 год — 533 чал.; 1888 год — 609 чал. (298 муж. і 311 жан.), зь іх 245 праваслаўных, 364 юдэяў; 1897 год — 1060 чал. (522 муж. і 538 жан.), зь іх 726 праваслаўных, 327 юдэяў
• XX стагодзьдзе: 1910 год — 1054 чал.; 1924 год — 1071 чал.; 1940 год — 1800 чал.; 1963 год — 290 чал.; 1999 год — 292 чал.
• XXI стагодзьдзе: 2001 год — 287 чал.; 2010 год — 223 чал.

Інфраструктура

У Расасьне працуюць сярэдняя школа, фэльчарска-акушэрскі пункт, клюб, бібліятэка, пошта.

• Дняпро ў Расасьне
•  
•  
•  

Чарнаморска-Балтыйскі глыбакаводны транспартны шлях рэкамі Дняпро — Дзьвіна складаецца з трох дзялянак:

1. рака Дняпро — ад Кіеўскага вадасховішча да вёскі Расасна.
2. Водападзельная дзялянка — ад Дняпра (вёска Расасна) да Дзьвіны (Віцебск).
3. рака Дзьвіна — ад Віцебску да вусьця ракі (Рыскі заліў).

Дзьвіна і Дняпро ўваходзяць у сьпіс найбольшых трансгранічных рэк. З мэтай упарадкаваньня працэсаў супольнага выкарыстаньня трансгранічных рэк неабходна падрыхтаваць, падпісаць і ратыфікаваць Дамову паміж урадамі Беларусі, Латвіі, Расеі і Ўкраіны аб супрацоўніцтве ў галіне выкарыстаньня і аховы водных рэсурсаў рэк Дзьвіны і Дняпра. Неабходнасьць такой дамовы зыходзіць з патрабаваньня Канвэнцыі ЕЭК ААН ад 17 сакавіка 1992 году па ахове і выкарыстаньні трансгранічных вадацёкаў і міжнародных азёраў.

Мэта рэалізацыі праекту «Водны калідор Хэрсон — Рыга» паўстала ў пачатку 2002 году. Ініцыятарам яе была Латвія. Істотную цікавасьць выявілі Беларусь і Ўкраіна. Галоўная перашкода — гэта вялізныя грашовыя сродкі для яго будаваньне. Толькі распрацоўка тэхнічнага праекту вымагае $100–150 мільёнаў, а рэалізацыя — $6 мільярдаў. Ідэя стварэньня такой воднатранспартнай камунікацыі паўстала яшчэ ў XIX стагодзьдзі. Зьявіўся праект пад назвай «Канал Рыга — Хэрсон», каштарысны кошт будаваньня якога складаў 300 млн царскіх рублёў. Але рэалізацыі праекту перашкодзіла Першая сусьветная вайна. Паўторна да ідэі стварэньня воднага шляху Дзьвіна — Дняпро вярнуліся ў сярэдзіне мінулага стагодзьдзя. У матэрыялах, распрацаваных інстытутам «Белгіправадгас», прапануецца варыянт глыбакаводнага транспартнага шляху Дняпром — Днепра-Дзьвінскім каналам (водападзел) — Дзьвіной з выхадам у Рыскую затоку Балтыйскага мора. Даўжыня трасы канала, якая злучае Дзьвіну і Дняпро і якую вызначылі на поўнач ад места Дуброўна, складае 82 км з частковым выкарыстаньнем ракі Лучосы і яе беспасярэдніх прытокаў. У 2010 г. зацьверджана дзяржаўная праграма будаваньня гідраэлектрастанцыяў і вадасховішчаў на рэках Беларусі. На Дзьвіне праектам прадугледжваецца стварэньне каскаду з чатырох ГЭС — Верхнядзьвінскай, Віцебскай, Бешанковіцкай і Полацкай. Іх сумарная магутнасьць складзе 125—130 мэгават. На Дняпры: Аршанская ГЭС (5,7 Мвт), Шклоўская ГЭС (4,9 Мвт), Магілёўская ГЭС (5,1 Мвт) і Рэчыцкая ГЭС (4,6 Мвт). Сумарны аб’ём фінансаваньня праектаў складзе 617,3 млн USD. Праекты прадугледжваюць узьвядзеньне адмысловых суднаходных шлюзаў.

• Маркел Савіцкі (1898—1975) — доктар сельскагаспадарчых навук

Страчаная спадчына

• Царква Сьвятога Юрыя.

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 13: Праміле — Рэлаксін. — 576 с. — ISBN 985-11-0216-4
• Памяць: Гіст.-дак. хроніка Дубровенскага р-на. Кніга 1. — Мн.: Паліграфафармленне, 1997. — 598 с.: іл. ISBN 985-6351-02-02
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая. — 591 с. — ISBN 985-11-0214-8
• Rososna  (пол.) // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich : слоўнік. — 1888. — Т. IX: Poźajście – Ruksze. — С. 767.