Андрэй Рымша

Пісаў на старабеларускай, польскай і лацінскай мовах.

Андрэй Рымша
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	да 1550 Пянчын, Наваградзкі павет
Памёр	пасьля 1595 ці 1599 Дзевянішкі?
Род	Рымшы
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	літаратар, паэт-панегірыст, перакладчык
Жанр	панегірык
Мовы	старабеларуская, польская, лацінская
Значныя творы	«Храналёгія» (1581)
Творы ў Вікікрыніцах
Андрэй Рымша ў Вікісховішчы

 

Нарадзіўся ў шляхецкай сям’і герба «Паўкозіч». Паходзіў, імаверна, з праваслаўнай сям’і, але паводле веравызнаньня быў кальвіністам. Некаторыя крыніцы пазначаюць месцам вучобы Астроскую акадэмію на Валыні праз той факт, што «Храналёгія» А. Рымшы друкавалася ў астроскай друкарні І. Фёдарава, аднак сучасныя дасьледнікі ня лічаць гэты факт вычарпальным. Спачатку служыў пры двары М. Радзівіла Рудога (паводле іншых зьвестак — Мікалая Радзівіла Сіроткі), а з 1572 году — пры двары К. Радзівіла Перуна. У 1581 годзе ўдзельнічаў у паходзе князя ў глыб маскоўскіх земляў, пазьней суправаджаў яго ў падарожжы па Лівоніі. З 1585 году жыў у Вільні. У 1589—1599 гадах выконваў абавязкі падстарасты Біржаў — радавога ўладаньня Радзівілаў. Выдаваў свае творы ў Даніэля з Ланчыцы і ў друкарні Мамонічаў.

Творчасьць А. Рымшы аказала ўплыў на фармаваньне паэтычных здольнасьцяў многіх тагачасных паэтаў. Наватарства творчага падыходу А. Рымшы заключалася ва ўслаўленьні буйных дзеячаў найперш як патрыётаў Айчыны — Вялікага Княства Літоўскага, а ня простых заможных і радавітых магнатаў.

 

А. Рымшу належаць тры старабеларускамоўныя «эпікграмы»: «На герб яснавяльможнага пана Астафея Валовіча…» (зьмешчана ў выданьні кнігі Г. Скалярыса «Дыялёг», Вільня, 1585, падпісана крыптонімам «А. Р.»), «На Творчасьць А. Рымшы аказала ўплыў на фармаваньне паэтычных здольнасьцяў многіх тагачасных паэтаў. Наватарства творчага падыходу А. Рымшы заключалася ва ўслаўленьні буйных дзеячаў найперш як патрыётаў Айчыны — Вялікага Княства Літоўскага, а ня простых заможных і радавітых магнатаў.

А. Рымшу належаць тры старабеларускамоўныя «эпікграмы»: «На герб яснавяльможнага пана Астафея Валовіча…» (зьмешчана ў выданьні кнігі Г. Скалярыса «Дыялёг», Вільня, 1585, падпісана крыптонімам «А. Р.»), «На гербы… Льва Сапегі» (надрукавана ва ўступе да Статута 1588 году), «На гербы яснавяльможнага пана… Тэадора Скуміна» (падпісана «А. Р. Літвін», апублікавана ў «Апостале», Вільня, 1591) і адна польскамоўная. Ёсьць падставы меркаваць, што ў паэта было значна больш вершаў на старабеларускай мове: у лістах С. Рысінскага захаваліся згадкі пра эпіграму на «народнай мове» А. Рымшы ў гонар Радзівілаў, два варыянты перакаладу гэтай эпіграмы на лацінскую мову, а таксама згадка пра існаваньне дзёньніка паэта.

Акрамя эпіграм А. Рымша — аўтар верша «У якім месяцы што адбылося» (называнага «Храналёгіяй», 1581), што выявіла прыхільнасьць аўтара да грэгарыянскага каляндара, а таксама выбітнага твора польскамоўнай паэзіі ВКЛ — «Дзесяцігадовай аповесьці ваенных справаў князя Крыштафа Радзівіла» (1585).

Апошняя вядомая літаратурная праца А. Рымшы — выдадзены Я. Карцанам пераклад на польскую мову твора Ансэльма Поляка «Хараграфія, альбо тапаграфія, гэта значыць асаблівае і падрабязнае апісаньне Сьвятой Зямлі» (Вільня, 1595). Тытульны ліст «Хараграфіі…» ўпрыгожаны вершаваным двухрадкоўем паэта, у якім высьмейваецца псэўдаадукаванасьць і невуцтва выпускнікоў замежных унівэрсытэтаў. На адвароце тытульнага ліста зьмешчана эпіграма на герб Астроскіх, завяршае кнігу вершаванае чатырохрадкоўе прэфацыйнага зьместу. У 17 ст. гэты твор быў перакладзены на расейскую мову ў Маскве.

На латынь вершы А. Рымшы зь «мясцовай мовы» перакладаў С. Рысінскі, на беларускую мову – Іван Саверчанка.

  Андрэй Рымша — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• На преславные а старовечные клейноты, или гербы, ясневелможного пана, пана Лва Сапеги…
• Стихотворения на гербы Остафея Воловича и Теодора Скумина
• Храналёгія
• Людміла Рублеўская «Рыцарь, поэт… И чуть-чуть Нестор(недаступная спасылка)» // Советская Белоруссия, 23.09.2008