Дзед Талаш

Васіль Ісакавіч Талаш (1844, Навасёлкі, Петрыкаўскі раён — 23 жніўня 1946, Навасёлкі) — удзельнік партызанскага руху ў польска-савецкай і нямецка-савецкай войнах, народны герой Беларусі, герой аповесьці Якуба Коласа «Дрыгва».

У 1919 годзе Васіль Талаш стварае партызанскі атрад, які змагаецца з польскім войскам. Напрыканцы лістапада 1919 году ў Навасёлках спынілася каманда польскіх маракоў, якія па загадзе Пілсудзкага павінны былі пашырыць сваю ваенную флятылію на Прыпяці ў раёне Турава, Петрыкава, Мазыра. Сумесным ударам атрада чырвонаармейцаў, а таксама партызан Васіля Талаша ўсе матросы ў Навасёлках былі зьнішчаны.

Пасьля вайны — старшыня Навасёлкаўскага сельсавету, дэлегат VIII Зьезду Саветаў Петрыкаўскай вобласьці. З дакумэнтаў вядома, што Талаш неаднаразова на працягу некалькіх гадоў зьвяртаўся ў савецкія органы, з патрабаваньнем узнагародзіць сябе ордэнам Чырвонага Сьцяга. Супрацоўнічаў з ЧК, дапамагаючы выкрываць замежных шпіёнаў і шкоднікаў. Нейкі час тэрарызаваў Коласа, патрабуючы частку ганарару за «Дрыгву». У той самы час яшчэ ў 1936 годзе Васіль Талаш не запісаўся ў калгас і жыў адзінаасобнікам.

 

З пачаткам ВАВ затрыманы немцамі як бальшавік. Аднак, дзед здолеў выкруціцца, спаслаўшыся на тое, што змагаўся з палякамі — ворагамі немцаў. Пазьней сышоў у партызаны. Па іншых зьвестках, знойдзеных у архівах: «В части использования в партизанском движении ряда лиц, указанных в Вашем решении, дед Талаш дал свое согласие участвовать в партизанском отряде — после того, как ему дали гектар покоса, до этого Талаш не соглашался, чувствовал себя обиженным, так как в прошлом его сняли с работы лесника, хотели изъять у него корову».

У студзені 1943 году з вострава Зыслаў, што на Любаншчыне, выпраўлены на самалёце на Вялікую зямлю.

У Маскве наведваў фабрыкі, заводы, дзяржаўныя ўстановы, вайсковыя часьці з агітацыйнымі расказамі пра баявыя справы беларускіх партызан. Жыў у гатэлі «Масква», дзе і сустрэўся зь Якубам Коласам. Гэтая сустрэча был зьнята на кінакамэру.

Напрыканцы 1943 году Талаш вяртаецца ў толькі вызваленную Навабеліцу — ускраек Гомелю. Пасьля ў родную вёску Навасёлкі, дзе і жыў да канца жыцьця. Васіль Талаш пахаваны на петрыкаўскіх гарадзкіх могілках, на магіле ўсталяваны помнік.

• Ордэн Чырвонага сьцяга

 

• Дзед Талаш стаўся героем аповесьці Якуба Коласа «Дрыгва»
• Кампазытар Анатоль Багатыроў у 1939 стварыў опэру «У пушчах Палесься»
• Помнік Дзеду Талашу ўсталяваны ў Менску
• У вёсцы Навасёлкі ў хаце Талаша цяпер працуе музэй прысьвечаны яго жыцьцю
• У 2011 годзе на падставе аповесьці зьняты 4-сэрыйны фільм «Талаш»

Раман «Дрыгва»

• У рамане «Дрыгва», дзед Талаш мае імя Рыгор.
• Таксама ў творы зьменены імёны Талашовых сыноў: малодшага Панаса насамрэч звалі Дзьмітрыем, а старэйшага Максіма — Данілам.
• Сапраўдны Дзед Талаш нарадзіўся ў вёсцы Навасёлкі, а ў рамане названа вёска Вепры.
• Якуб Колас падчас напісаньня «Дрыгвы» ня быў знаёмы з Талашом, а твор пісаў на падставе нататкаў, якія перадаў яму ўдзельнік беларуска-ўкраінскай экспэдыцыі

• Мікалай Жыгоцкі «Легендарны дзед»

• «Музы і свінні»-2. «Кліа, муза Гісторыі» Успаміны літаратараў пра побыт Талаша ў Маскве пад час вайны.