Деванагари

	Деванагари
Яҙыу тибы	абугида
Телдәр	санскритты, һиндины, маратханы, непалины, бихарины, бхилины, конканиҙы, бходжпурины, сиған телен, ҡайһы берҙә синдхи һәм кашмири телдәрен индереп, һинд-арий телдәре рәте; невари теле
Тарихы
Осор	~б. э. 1200 йылынан хәҙерге көнгә тиклем
Барлыҡҡа килеүе	брахми гупта нагари
Развилось в	гуджарати (яҙма), канада ижек яҙыуы һәм башҡалар.
Үҙенсәлектәре
Яҙыу йүнәлеше	һулдан уңға
Юникод диапазоны	U+0900—U+097F
ISO 15924	Deva
	Деванагари Викимилектә
	Шаблон: просмотр • обсуждение • править

Б. э. т. I быуаттан IV быуатҡа тиклем боронғо Һиндостанда эшләнгән һәм VII быуаттан даими ҡулланылған.

47 төп символдан, шул иҫәптән 14 һуҙынҡы һәм 33 тартынҡынан торған деанагари донъяла дүртенсе популяр яҙыу системаһы булып тора. Ул 120-нән ашыу телдә ҡулланыла, шул иҫәптән санскрит, һиндины маратханы, синдхины, бихарины, браджды, бхилины, марварины, конканины, бходжпурины, непалины, неварины, санталины, шулай уҡ ҡайһы берҙә кашмирины һәм сиған телен (романи) индереп. Санскрит өсөн боронғо нагари алфавитының ике өҫтәмә тартынҡы символы булған. Деванагари яҙыуының төп үҙенсәлеге - аҫҡа «һәленеп торған» хәрефтәр беркетелгән үрге (база) горизонталь һыҙат. Яҙыу — һулдан уңға.

Графиканы төҙөү принциптары

Деванагариҙа тартынҡы өсөн тәғәйенләнгән һәр тамғала (а) һуҙынҡыһы билдәһе лә бар. Тартынҡыны һуҙынҡыһыҙ билдәләү өсөн махсус аҫҡа төшөрөлгән билдәне - халант (вирама) өҫтәргә кәрәк. Башҡа һуҙынҡыларҙы билдәләү өсөн, семит яҙма системаларындағы кеүек үк, диакритик тамғалар ҡулланыла. Махсус тәғәйенләнешле билдәләр һүҙ башындағы һуҙынҡылар өсөн ҡулланыла. Тартынҡылар, шуға ярашлы, һуҙынҡылары төшөрөлөп ҡалдырылған ойоштормаларҙы барлыҡҡа килтерергә мөмкин. Тартынҡылар ғәҙәттә тоташ йәки ҡушма билдәләр (лигатуралар) булараҡ яҙыла.

Яҙылышы

Тартынҡылар

क	ख	ग	घ	ङ
ka /kə/	kha /kʰə/	ga /gə/	gha /gʱə/	ṅa /ŋə/
च	छ	ज	झ	ञ
ca /cə/	cha /cʰə/	ja /ɟə/	jha /ɟʱə/	ña /ɲə/
ट	ठ	ड	ढ	ण
ṭa /ʈə/	ṭha /ʈʰə/	ḍa /ɖə/	ḍha /ɖʱə/	ṇa /ɳə/
त	थ	द	ध	न
ta /t̪ə/	tha /t̪ʰə/	da /d̪ə/	dha /d̪ʱə/	na /nə/
प	फ	ब	भ	म
pa /pə/	pha /pʰə/	ba /bə/	bha /bʱə/	ma /mə/
य	र	ल	व
ya /jə/	ra /ɾə/	la /lə/	va /ʋə/
श	ष	स	ह
śa /ʃə/	ṣa /ʂə/	sa /sə/	ha /ɦə/

Һинди өсөн өҫтәмә тартынҡылар

क़	ख़	ग़	ज़	य़	ड़	ढ़	फ़
qa /qə/	k͟ha /xə/	ġa /ɣə/	za /zə/	zha /ʒə/	ṛa /ɽə/	ṛha /ɽʱə/	fa /fə/

Һуҙынҡылар

अ		a /ə/ или /ä/	क	ka
आ	ा	ā /ä:/	का	kā
इ	ि	i /i/	कि	ki
ई	ी	ī /i:/	की	kī
उ	ु	u /u/	कु	ku
ऊ	ू	ū /u:/	कू	kū
ऋ	ृ	ṛ /ṛ/	कृ	kṛ
ॠ	ॄ	ṝ /ṛ:/	कॄ	kṝ
ऌ	ॢ	ḷ /ḷ/	कॢ	kḷ
ॡ	ॣ	ḹ /ḷ:/	कॣ	kḹ
ए	े	e /e:/	के	ke
ऐ	ै	ai /əi/ или /ai/	कै	kai
ऒ	ॊ	o /o/	कॊ	ko
ओ	ो	ō /o:/	को	kō
औ	ौ	au /əu/ или /au/	कौ	kau

Башҡа билдәләр