আগ্নেয়গিৰি বা জ্বালামুখী (ইংৰাজী: Volcano ) দেখাত পিৰামিডৰ দৰে শাংকব৷ আগ্নেয়গিৰিৰ মুখখনক জ্বালামুখ বোলা হয়৷ ইয়াৰ মুখৰপৰা ভূগৰ্ভৰ অন্তৰ্ভাগলৈ এডাল নলী থাকে৷ নলীডাল একেবাৰে মেগমা গহ্বৰ পায়গৈ৷ আগ্নেয়গিৰিৰ উদগীৰণৰ ফলত ধোঁৱা,ছাই,লাভা আদি এই নলীয়েদি ওলাই আহি ধৰাপৃষ্ঠ পায়হি৷ যিবোৰ পৰ্ব্বত বা পাহাৰৰ অন্তৰ্ভাগৰ পৰা উত্তপ্ত,ধোঁৱা,ছাই আৰু গলিত পদাৰ্থ ওলায় সেইবোৰ পৰ্ব্বতক আগ্নেয়গিৰি বোলে৷ ভূ-বিজ্ঞানীসকলৰ মতে ভূত্বকৰ কোনো ছিদ্ৰইদি ধোঁৱা,ছাই,গলিত পদাৰ্থ সজোৰে বাহিৰলৈ ওলাই আহে এইবোৰক আচলতে লাভা বোলে৷ ছিদ্ৰটোৰ চাৰিওফালে এই লাভাবোৰ জমা হৈ একোটা পাহৰৰ নিচিনা হয়৷ ছিদ্ৰটোৰে সৈতে এই পাহাৰটোক আগ্নেয়গিৰি বোলে৷
উদগীৰণৰ ক্ৰিয়াৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি আগ্নেয়গিৰিক প্ৰধানকৈ তিনিটা প্ৰধান ভাগত ভাগ কৰিব পাৰি-
আগ্নেয়গিৰি সাধাৰণতে শংকু আকৃতিৰ এটা পাহাৰৰ নিচিনা৷ ইয়াৰ মুখখন চুপি বা শঙ্কু এটাৰ দৰে৷ শঙ্কুটোৰ ওপৰভাগত এটা গোলাকাৰ গাঁত দেখিবলৈ পোৱা যায়৷ ইয়াকেই জ্বালামুখ (Crater) বোলে৷ যি নলীয়েদি লাভা নিৰ্গত হয় তাক নলী (Vent) বোলা হয়৷ কেতিয়াবা আগ্নেয়গিৰি উদগীৰণ হওঁতে গলিত লাভা,পদাৰ্থ,শিল,ভষ্ম আদি মুখ্য নলীয়েদি ওলাই নাহি কাষৰ অন্য কোনো বিদৰেদি ওলাই আহিবলৈ যত্ন কৰে৷ কাৰণ মুখ্য আগ্নেয়গিৰি নলীত আগেয়ে বিক্ষিপ্ত হোৱা পদাৰ্থবোৰ গোট মাৰি নলী বন্ধ কৰি থয়৷ এইদৰে কাষৰ বিদৰেদি যিবোৰ লাভা ওলাই আহে,সেইবোৰে জ্বালামুখৰ সৃষ্টি কৰে৷ এনেধৰণে হোৱা জ্বালামুখক গৌণ জ্বালামুখ (Secondary Crater) বোলে৷ কিছুমান আগ্নেয়গিৰিৰ উপৰিভাগত বৃহৎ আকাৰৰ গোলাকৃতিৰ অৱনমিত অঞ্চল দেখিবলৈ পোৱা যায়৷ এনেধৰণৰ জ্বালামুখক আগ্নেয়গিৰি কুণ্ড (Caldera) বোলে৷
আগ্নেয়গিৰিৰ উৎপত্তিৰ কাৰণ এতিয়াও অনিশ্চিত অৱস্থাত আছে যদিও ভূমিকম্পৰ দৰে আগ্নেয়গিৰি সৃষ্টি হোৱাৰো মূল কাৰণ হ'ল -
পৃথিৱীৰ উপৰিভাগত আগ্নেয়গিৰিৰ বিতৰণ সমান নহয়৷ কিছুমান ঠাইত আগ্নেয়গিৰি একেবাৰে নাই৷ উদাহৰণস্বৰূপে অষ্ট্ৰেলিয়া৷ পৃথিৱীৰ ভিতৰত এচিয়া মহাদেশতেই আটাইতকৈ বেছি আগ্নেয়গিৰি আছে৷ প্ৰশান্ত মহাসাগৰৰ চাৰিওকাষে আগ্নেয়গিৰিৰ এটা বলয় আছে৷ এই বলয়ক আগ্নেয় বলয় বোলা হয়৷ আগ্নেয়গিৰিৰ অন্য এটা অঞ্চল হ'ল বেলুচিস্তানৰ পৰা পাৰ্ছিয়া,এচিয়া মাইনৰ,ভূমধ্য সাগৰৰ মাজেদি গৈ কেনেৰি আৰু এজোৰ্ছ দ্বীপপুঞ্জ অতিক্ৰম কৰি পশ্চিম ভাৰতীয় দ্বীপপুঞ্জৰ ফালে গৈছে৷ ওপৰোক্ত অঞ্চলসমূহৰ বাহিৰেও আগ্নেয়গিৰি উদগীৰণৰ আৰু দুটা অঞ্চল আছে৷ এটা অঞ্চলে পশ্চিম ভাৰতীয় দ্বীপপুঞ্জৰ পৰা দক্ষিণ আমেৰিকাৰ উত্তৰাংশ,মধ্য আমেৰিকা হৈ মেক্সিকোৰ দক্ষিণাংশ পৰ্য্যন্ত বিস্তৃত হৈ আছে৷ আনটো অঞ্চলে ছুমাত্ৰা,জাভা,নিউগিনি অতিক্ৰম কৰি ফিলিপাইনচ দ্বীপপুঞ্জ পৰ্যন্ত আগুৰি আছে৷ ইয়াৰ বাহিৰেও প্ৰশান্ত মহাসাগৰৰ মাজত দুই এটা আগ্নেয়গিৰি দেখিবলৈ পোৱা যায়৷
ৱিকিমিডিয়া কমন্সত আগ্নেয়গিৰি সম্পৰ্কীয় মিডিয়া ফাইল আছে। |
This article uses material from the Wikipedia অসমীয়া article আগ্নেয়গিৰি, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). আন একো উল্লেখ নাথাকিলে এই বিষয়বস্তু CC BY-SA 4.0 ৰ আওতাত উপলব্ধ। Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki অসমীয়া (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.