Montanya
Montanya (d'o latín MONTANEA , derivau de MONS, MONTIS) ye una elevación natural d'o terreno rocoso.
 | Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Cualques cheografos consideran montanya a una eminencia superior a 700 metros respecto a lo suyo piet, ye dicir una altaria natural d'o terreno. Bi ha un termin alternativo de "mont", que se fa servir sobre tot en toponimos, solo u aglutinau como part d'o nombre de montanyas especificas (Mont Perdito, Moncayo).
As montanyas cubren o 52% d'Asia, 36% de Norteamerica, 25% d'Europa, 22% de Sudamerica, 17% d'Australia y 3% d'Africa. En total, un 24% d'a litosfera constituye masa monteriza. Un 10% d'a población mundial habita en rechions monterizas. Toz os ríos mayors d'o mundo naixen en arias monterizas y mas d'a metat d'a humanidat pende de l'augua d'as montanyas.
Definición
En l'Alto Aragón o concepto tradicional de "(l)a montanya" ye relativo, como Ángel Ballarín Cornel indica en o suyo diccionario benasqués. Seguntes Ballarín pa qui vive en Tierra Plana "(l)a montanya" corresponde a las primeras sierras visibles d'o Prepireneu. Pa qui vive en o semontano u a piet d'a cordelera "(l)a montanya" ye o macizo con picos nevaus que vei allá luent. Pa os habitants d'a Val de Benás (val d'o Pireneu Axial) "la montanya" ye o que bi ha por d'encima d'os praus y as artigas.
Como puestos sagraus
Dende la mas remota antigüidat as montanyas han estau consideradas como moradas de dioses y han estau sagradas pa muitos pueblos.
Montanyas sagradas mas conoixidas d'o mundo
- Everest.
- Mont Olimpo.
- Machapuchare.
- Kailash.
- Mont Carmel.
- Kilimanjaro.
- Machu Picchu.
- Teide.
- Uluru.
Montanyas sagradas en Aragón
As diez montanyas mas alteras
en Aragón
| Nombre | Altaria (metros) | Cordelera |
|---|---|---|
| Tuca d'Aneto | 3404 | Pireneu |
| Punta de Lardana | 3375 | Pireneu |
| Punta de Treserols | 3355 | Pireneu |
| Punta d'Astorg | 3355 | Pireneu |
| Mont Maldito | 3350 | Pireneu |
| Tuca d'el Mich | 3346 | Pireneu |
| Tuca de les Espades | 3332 | Pireneu |
| Mallo de Marmorés | 3325 | Pireneu |
| Tuca de la Maladeta | 3312 | Pireneu |
| Punda de Camachibosa | 3298 | Pireneu |
en Europa
| Nombre | Altaria (metros) | Cordelera | Pais |
|---|---|---|---|
| Elbrús | 5642 | Caucas | Rusia |
| Dykh-Tau | 5205 | Caucas | Rusia |
| Shkhara | 5200 | Caucas | Rusia |
| Koshtan-Tau | 5150 | Caucas | Rusia |
| Mont Kazbek | 5043 | Caucas | Rusia |
| Tetnuldi | 4974 | Caucas | Cheorchia |
| Gestola | 4860 | Caucas | Cheorchia |
| Mont Blanc | 4810 | Alpes | Francia / Italia |
| Jimari-Khokh | 4780 | Caucas | Cheorchia |
| Ushba | 4710 | Caucas | Cheorchia |
Se veiga tamién
- Montanyas d'o Sistema Solar
- Lista de montanyas de Marte
Referencias
Vinclos externos
This article uses material from the Wikipedia Aragonés article Montanya, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). O texto ye disponible baixo a Creative Commons Attribution/Share-Alike License; puede que sigan d'aplicación atros termins. Se veiga as Condicions d'uso ta más detalles. Wikipedia ye una marca rechistrada d'a Wiki Du học, una organización sin animo de lucro. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Aragonés (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.