Baden-Wurtemberg

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Ye situato en o sudueste d'o país, a l'este d'o río Rin.

Baden-Wurtemberg Baden-Württemberg
Estau d'Alemanya
Bandera Escudo
Mapa de situación en Alemanya
Entidat  • Estau	Estau Alemanya
Capital	Stuttgart
Idioma oficial  • Atros idiomas	Alemán Alamanico
Superficie  • Total	35 751.65 km²
Gubierno  • Ministro president	Winfried Kretschmann
Población  • Total (2014)  • Densidat	10 703 000 hab. 294 hab/km²
ISO 3166-2	DE-BW
Pachina web oficial

Muga a o norte con o estau de Hesse, a o nord-este y a l'este con o estau de Bavera, a o sud con Suiza, a l'ueste con Francia (rechión d'Alsazia), y a o norueste con o río Rin y con o estau de Renania-Palatinato.

O estau actual ye o resultado d'a unión d'os estaus independients de Wurtemberg-Baden, Wurtemberg-Hohenzollern y Baden en referendum popular (1952).

A Selva Negra («Schwarzwald» en alemán) forma l'eixe d'a rechión. Dende a ciudat de Pforzheim a o norte dica Waldshut a o sud tien una largaria d'alto u baixo 160 km. A tuca mas elevata ye o Feldberg (1.493 m) en a Selva Negra d'o sud.

O clima ye templau, con temperaturas decreixients con l'altaria. A Val d'o Rin ye a rechión mas calida d'Alemanya, con temperaturas que en estiu rondan os 20 °C (maxima meya de 26 °) y en hibierno os 2 °C (maxima meya de 5 °), con precipitacions moderadas, arredol de 800 mm por anyada. Karlsruhe estió una d'as ciudaz en as cuals se rechistró a temperatura maxima d'Alemanya, con 40 °C, en 2003. En a Selva Negra, en cambeo, a temperatura ye considerablement menor: en as vals a 600 m d'altura, a temperatura de chulio aconsigue os 17 °C (maximas de 23 °) y a de chinero, -2 °C (maxima d'1 °). Por tanto, i hai frecuents nevadas que posibilitan a practica d'esportes como l'esquí. Amás, as precipitacions son superiors, con 1.000 a 1.500 mm anyals. En tot l'estau i hai plevidas entre tot l'anyo.

En o sudeste se fa sentir en agüerro, hibierno y primavera o Foehn, aire calido provenient d'os Alpes que puede elevar as temperaturas dica 15 °C por alto d'a meya.

Dende a fin d'as Guerras napoleonicas (sieglo XIX) os territorios d'iste estau alemán facioron parte d'a Confederación d'o Rin dica o congreso de Viena, cuan ye incorporato a la Confederación Chermanica.

Dimpués d'a Segunda Guerra Mundial, as fuerzas aliatas abuegoron a zona en tres estaus: Wurtemberg-Baden a lo norte (ocupau por os Estaus Unius), Wurtemberg-Hohenzollern y Baden a o sudueste (toz dos ocupaus por Francia).

 

En 1949 istos tres estaus pasoron a formar parti d'a Republica Federal d'Alemanya. L'articlo 118 d'a Lei Fundamental de Bonn permitiba, manimenos, a unión d'estaus. Asinas, o 16 d'aviento de 1951, Wurtemberg-Baden, Wurtemberg-Hohenzollern y Baden votoron a favor de fusionar-se a traviés d'un referendum.​ Baden-Wurtemberg se convirtió en un estau en Alemanya o 25 d'abril de 1952.

En 1956, a Corte Federal Constitucional d'Alemanya determinó que o plebiszito estió ilicito porque yera esventalloso pa la población de Baden. Alavez, en 1969 se tornó a celebrar un plebiszito en l'aria de Baden, dando una mayoría (mas d'o 81% de votos) partidaria d'a unidat.

Baden-Wurtemberg ye dividita 35 districtos rurals -agrupatos 4 rechions administrativas: Friburgo, Karlsruhe, Stuttgart y Tubinga- y 9 districtos urbans:

Distritos rurales

UL Alb-Donau BC Biberach FN Bodensee BB Böblingen FR Breisgau-Hochschwarzwald CW Calw EM Emmendingen PF Enz ES Esslingen FDS Freudenstadt GP Göppingen HDH Heidenheim HN Heilbronn KÜN Hohenlohe KA Karlsruhe KN Gostanza LÖ Lörrach LB Ludwigsburg TBB Main-Tauber MOS Neckar-Odenwald OG Ortenau AA Ostalb RA Rastatt RV Ravensburg WN Rems-Murr RT Reutlingen HD Rin-Neckar RW Rottweil SHA Schwäbisch Hall VS Selva Negra-Baar SIG Sigmaringen TÜ Tubinga TUT Tuttlingen WT Waldshut BL Zollernalb

Districtos urbans:

Ciudaz destacatas

1. Stuttgart (591.550) (población de 2005)
2. Mannheim (307.640)
3. Karlsruhe (283.959)
4. Friburgo de Bresgobia (en alemán: Freiburg im Breisgau; 214.716)
5. Heidelberg (142.889)
6. Heilbronn (121.416)
7. Ulm (120.371)
8. Pforzheim (118.805)
9. Reutlingen (112.099)
10. Esslingen (92.261)
11. Ludwigsburg (87.703)
12. Tubinga (en alemán: Tübingen;83.310)
13. Villingen-Schwenningen (81.921)
14. Gostanza (en alemán: Konstanz; 80.980)
15. Aalen (67.125)
16. Schwäbisch Gmünd (61.391).

Baden-Wurtemberg, mas que mas a rechión de Stuttgart, fa parte d'una aria d'excepcional importancia economica d'o mundo. Tamién ye seu d'interpresas multinacionals como Daimler, Bosch, Porsche, SAP, Liebherr, Hugo Boss u IBM.

Iste estau, asinas como Catalunya, Roine-Alpes y Lombardía, ye considerato un motor dintro d'a Unión Europea (UE).

 

Luengas

Amás de l'alemán atros dos idiomas son charraus:l'alamanico y l'alto franco.

Gastronomía

A cercanía con Francia y Suiza fa que tienga cualques influencias d'a cocina francesa y suiza y isto ha dau por resultau que a gastronomía d'iste Land sía un poquet mas liuchera que a meya d'a cocina alemana.

Virollas tipicas son:

• Flädlesuppe.
• Badische Schneckensuppe.
• Bibbeliskäs.
• Käsespätzle.
• Spätzle.
• Schupfnudeln.
• Maultäschle.
• Kirschenplocer.

• Personaches destacatos:
  • Friedrich Schelling
  • Georg Wilhelm Friedrich Hegel
  • Johannes Kepler
  • Theodor Von Heuglin
  • Richard Willstätter
  • Joschka Fischer

Se veigan as imáchens de Commons sobre Baden-Wurtemberg.

• (de)(en)(fr) Pachina oficial d'o estau

	Estaus d'Alemanya
Baden-Wurtemberg | Bavera | Baixa Saxonia | Berlín | Brandemburgo | Bremen | Hamburgo | Hesse | Mecklemburgo-Pomerania Occidental | Renania d'o Norte-Westfalia | Renania-Palatinato | Sarre | Saxonia | Saxonia-Anhalt | Schleswig-Holstein | Turinchia