Núi

Núi là dạng địa hình lồi, có sườn dốc và độ cao thường lớn hơn và cao hơn đồi, nằm trải dài trên phạm vi nhất định.

Nó được hình thành từ hiện tượng uốn nếp do tác động của nội lực.

Núi
Núi Phú Sĩ - ngọn núi nổi tiếng của Nhật Bản

Theo quan niệm của các nhà nghiên cứu thì núi cao hơn đồi. Theo bách khoa toàn thư Britannica, núi có chiều cao từ 500 m trở lên.

Núi là dạng địa hình phổ biến của Trái Đất, chiếm 52% diện tích châu Á, 36% Bắc Mỹ, 25% châu Âu, 22% nam Mỹ, 17% của Australia, khoảng 33% bề mặt châu Âu và 24% bề mặt Trái Đất.

Định nghĩa Núi

Chương trình môi trường Liên Hợp Quốc định nghĩa "môi trường núi" gồm:

  • Cao độ ít nhất 2.500 m (8.200 ft);
  • Cao độ ít nhất 1.500 m (4.900 ft), với độ dốc lớn hơn 2 độ;
  • Cao độ ít nhất 1.000 m (3.300 ft), với độ dốc lớn hơn 5 độ;
  • Cao độ ít nhất 300 m (980 ft), với dãy độ cao 300 m (980 ft) phân bố kéo dài 7 km (4,3 mi).

Theo định nghĩa trên, vùng núi chiếm 33% diện tích Á-Âu, 19% ở Nam Mỹ, 24% của Bắc Mỹ, và 14% châu Phi. Chiếm 24% bề mặt đất liền Trái Đất.

Chiều cao Núi

Chiều cao Núi của núi thường được tính từ mực nước biển. Dãy Himalaya có chiều cao trung bình là 5 km tính từ mặt nước biển, còn dãy Andes là 4 km. Phần lớn các dãy núi khác cao trung bình từ 2 đến 2,5 km. Everest, thuộc dãy Hymalaya với độ cao 8848 m tính từ mặt nước biển, là đỉnh núi cao nhất thế giới.

Núi 
Khối núi lửa Mauna Kea - Hawaii

Tuy nhiên, nếu tính từ tâm Trái Đất thì phần lồi ra xa tâm nhất là đỉnh Chimborazo, thuộc dãy Andes ở Ecuador. Chiều cao Núi 6272 m tính từ mặt nước biển của nó thậm chí thấp hơn đỉnh cao nhất của dãy Andes, nhưng do ellipsoid của Trái Đất phình ra ở xích đạo và Chimborazo lại gần xích đạo, nên nó cao hơn 2150 m so với Everest, nếu tính từ tâm Trái Đất.

Nếu tính từ vòng chân núi không kể mực nước biển thì Mauna Kea, thuộc Hawaii, Hoa Kỳ là đỉnh có chiều cao lớn nhất. Phần trồi trên mặt nước biển chỉ cao 4205 m, nhưng phần nằm dưới mặt nước khoảng 6000 m, tổng cộng 10205 m.

Với chiều cao 26km, cao hơn hẳn so với các ngọn núi trên Trái Đất (Andrew Fraknoi et al., 2004), núi Olympus Mons trên Sao Hỏa hiện nay được coi là ngọn núi cao nhất trong Hệ Mặt Trời.

Đặc điểm Núi

Các ngọn núi được tạo thành từ quá trình kiến tạo địa chất cách đây hàng triệu năm về trước. Phần lớn các núi có sườn dốc hai bên, đỉnh thường nhọn. Đỉnh núi còn được gọi là rẻo cao.

Địa chất Núi

Có ba loại núi chính gồm núi lửa, núi uốn nếp và núi khối tảng. Núi thường được hình thành do sự di chuyển của các mảng thạch quyển, hoặc là chuyển động tạo núi hoặc chuyển động trồi do nén ép. Các lực nén ép, nâng đẳng tĩnh, và các lực của vật liệu xâm nhập làm cho bề mặt đá nâng lên, tạo nên một địa hình cao hơn xung quanh. Độ cao của chúng có thể là đồi, nếu cao hơn và dốc hơn thì gọi là núi. Hai loại núi được tạo thành theo cách này tùy thuộc vào sự tương tác với các lực kiến tạo gồm núi uốn nếp và núi khối tảng. Các dạng tạo núi khác bao gồm núi lửa và sống núi giữa đại dương.

Núi 
Hoàng Liên Sơn là một dãy núi uốn nếp

Núi uốn nếp

Các lực nén ép khi va chạm lục địa có thể gây ra các khu vực bị nén ép làm cho chúng dày hơn và tạo ra nếp uốn, theo đó các vật liệu chuyển động theo hướng lên hoặc xuống.

Núi khối tảng

Núi 
Khối núi thượng nguồn sông ChảyHà Giang

Núi khối tảng được tạo ra khi các khu vực rộng lớn bị tách ra theo các đứt gãy có sự chuyển động theo phương thẳng đứng. Các loại này khá phổ biến. Các khối được nâng lên tạo thành các núi khối tảng hay các địa lũy. Các khối sụt lún tạo thành các địa hào: đây là một trường hợp trong phạm vi nhỏ so với hệ thống thung lũng tách giãn. Có thể gặp các dạng địa hình này ở Đông Phi, vùng núi Vosges của Pháp, vùng Basin và Range phía Tây Bắc Mỹ và thung lũng sông Rhine.

Núi lửa

Núi 
Núi Ba Vì là tàn tích của một núi lửa cổ đã ngưng hoạt động

Các núi lửa được hình thành khi một mảng này bị hút chìm bên dưới mảng khác hoặc hình thành ở các sống núi giữa đại dương hoặc điểm nóng. Ở độ sâu khoảng 100 km, các đá bị nung chảy và tạo thành mácma sau đó dòng mácma này tràn lên trên bề mặt. Khi macma lên đến bề mặt, nó thường tạo thành các núi lửa như núi lửa hình khiêng, hay núi lửa tầng. Ví dụ như Núi Phú Sĩ ở Nhật Bản và núi Pinatubo ở Philippines. Macma không lên đến bề mặt để tạo thành múi mà chúng có thể hóa đá bên dưới bề mặt vẫn có thể tạo thành các núi dạng vòm như Núi Navajo ở Hoa Kỳ.

Sống núi giữa đại dương

Sống núi giữa đại dương là một dãy núi nằm dưới nước hình thành bởi hoạt động kiến tạo mảng. Đây là kiểu sống núi đại dương mang đặc điểm của một trung tâm tách giãn đại dương, hay còn gọi là tách giãn đáy đại dương. Đáy biển được nâng lên là kết quả của các dòng đối lưu dâng lên từ manti ở dạng macma ở vùng yếu (mỏng) dạng tuyến trong vỏ đại dương và chảy tràn trên đáy đại dương ở dạng dung nham, tạo ra vỏ mới bởi sự đông đặc.

Xói mòn

Núi 
Hẻm vực Tu Sản được tạo thành bởi sự xói mòn của sông Nho Quế

Trong và sau khi nâng lên, các núi phải chịu sự tác động của các tác nhân gây xói mòn như nước, gió, băng và trong lực. Xói mòn làm cho bề mặt của núi trở nên trẻ hơn so với các đá cấu thành nó. Các hoạt động của sông băng tạo ra các đặc điểm của địa hình như các đỉnh kim tự tháp, phân thủy sắc nhọn, địa hình trũng dạng cái bát có thể bao gồm các hồ. Các núi ở cao nguyên như Catskills, được tạo thành từ việc xói mòn của các cao nguyên được nâng lên.

Những ngọn nổi tiếng Núi

Việt Nam

Núi 
Tam Đảo (trên) và Ba Vì (dưới) nhìn từ Hà Nội

Thế giới

Núi 
Một phần của dãy Himalaya nhìn từ Himachal Pradesh, Ấn Độ

Xem thêm

Chú thích

Tham khảo

Liên kết ngoài

Tags:

Định nghĩa NúiChiều cao NúiĐặc điểm NúiĐịa chất NúiNhững ngọn nổi tiếng NúiNúi

🔥 Trending searches on Wiki Tiếng Việt:

Vòng loại Giải vô địch bóng đá thế giới 2026Nguyễn Anh Tuấn (chính khách)Thời bao cấpViệt Nam Dân chủ Cộng hòaQuảng NinhQuân khu 9, Quân đội nhân dân Việt NamTrần Tuấn AnhLoạn luânDanh sách cuộc chiến tranh liên quan đến Việt NamDanh sách loại tiền tệ đang lưu hànhTổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt NamTư Mã ÝNguyễn Văn LongDanh sách quốc gia và vùng lãnh thổ châu ÁToni KroosLandmark 81Duyên hải Nam Trung BộSân vận động Quốc gia Mỹ ĐìnhNhư Ý truyệnLê DuẩnVăn hóa Việt NamWikipediaBảy kỳ quan thế giới mớiĐịa lý Việt NamGKung Fu PandaHải PhòngOppenheimer (phim)Quân chủng Hải quân, Quân đội nhân dân Việt NamTrịnh Tố TâmKhởi nghĩa Hai Bà TrưngHồng DiễmChung kết giải vô địch bóng đá U-23 châu Á 2018Tứ bất tửCộng hòa Nam PhiĐền HùngDanh sách quốc gia xã hội chủ nghĩaChiến tranh biên giới Việt Nam – CampuchiaDanh sách trường trung học phổ thông tại Hà NộiĐộ MixiTrần Duệ TôngQuốc gia Việt NamFĐài Á Châu Tự DoThiếu nữ bên hoa huệChúa Nhật Lễ LáDonald TrumpVõ Nguyên GiápĐội tuyển bóng đá quốc gia Bồ Đào NhaDanh sách tiểu bang Hoa Kỳ theo ngày trở thành tiểu bangDark webChữ HánMắt biếc (tiểu thuyết)AnhThích Quảng ĐứcTết Nguyên ĐánTô LâmYên NhậtLiếm dương vậtAn Dương VươngTam ThểVTV5Giá trị thặng dưPhápTrịnh Đình DũngUEFA Champions LeagueAdolf HitlerĐông Nam ÁTổng cục Tình báo, Quân đội nhân dân Việt NamCách mạng Tháng TámCao KhoaCho tôi xin một vé đi tuổi thơNhà Lê sơChóVương Đình HuệMiura ToshiyaBùi Hoàng Việt Anh🡆 More