A Carta Europea d'as Luengas Rechionals u Minoritarias ye un tractau europeu (CETS 148) preso en Estrasburgo lo 5 de noviembre de 1992 ta la defensa y promoción de todas as luengas d'Europa que careixen de ran d'oficialidat, u que mesmo estando oficials en belún d'os sinyants no'n son en atros, u que estando oficials en o sinyant ye en manifiesta febleza.
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
O Consello d'Europa tien como fin cusirar os dreitos humans y a democracia pluralista, meyant o dreito. En fan parte mas estaus que no los d'a Unión Europea.
Se calcula que si fa u no fa 40 millons de ciudadans d'a Unión fan servir por un regular una luenga rechional u minoritaria historica. Seguntes informes d'a Unesco bi ha mas de 30 luengas europeas menazadas, ye por isto que encara que se fa servir o termino de luenga minoritaria gosa estar un eufemismo de luenga minorizada, que no'n son sinonimos. Os estaus trigan as luengas con as que s'embrecan y o suyo grau de compromís.
Se describen as luengas con as que s'embrecan, pero cadaguna en diferents graus que no se describen. En o cuadro d'a dreita las luengas autoctonas que no constan como protechidas. Encara que ista Carta busca la protección d'as luengas europeas, a churisdicción d'os estaus europeus s'aplica ta atros idiomas minorizaus en atros continents.
Estaus sinyants d'a Carta Europea d'as Luengas Minoritarias u Rechionals | |||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Estau | Calendata sinya | Calendata ratificación | Calendata vigor | Luengas obchecto de protección | Luengas autoctonas no protechidas | ||||||||||||||
Albania | - | - | - | Griego, macedonyo y romaní | |||||||||||||||
Alemanya | 5-11-1992 | 16-9-1998 | 1-1-1999 | Danés (Schleswig-Holstein), alto sorabo (Saxonia), baixo sorabo (Brandemburgo), frisón (Schleswig-Holstein y Baixa Saxonia), Baixo saxón (Bremen, Hamburgo, Mecklemburgo-Pomerania Occidental, Baixa Saxonia y Schleswig-Holstein) y romaní. | Luxemburgués | ||||||||||||||
Andorra | - | - | - | ||||||||||||||||
Armenia | 11-5-2001 | 25-1-2002 | 1-5-2002 | Asiriano, yezidi, griego, ruso y kurdo | |||||||||||||||
Austria | 5-11-1992 | 28-6-2001 | 1-10-2001 | Croata (Burgenland), esloveno (Carintia, Estiria), hongaro (Burgenland y Viena), checo (Viena), eslovaco (Viena), romaní (Burgenland) | |||||||||||||||
Azerbaichán | - | - | - | ||||||||||||||||
Belchica | - | - | - | Luxemburgués | |||||||||||||||
Bosnia-Herzegovina | 7-9-2005 | - | - | Macedonyo y romaní | |||||||||||||||
Bulgaria | - | - | - | Turco y romaní | |||||||||||||||
Croacia | 5-11-1997 | 5-11-1997 | 1-3-1998 | Italiano, serbio, hongaro, checo, eslovaco, carpato-rusín y ucrainés. | Romaní, esloveno y rumano | ||||||||||||||
Chequia | 9-11-2000 | 15-11-2006 | 1-3-2007 | Polaco (Moravia-Silesia) y eslovaco. | Romaní | ||||||||||||||
Chipre | 12-11-1992 | 26-8-2002 | 1-12-2002 | Armenio. | |||||||||||||||
Dinamarca | 5-11-1992 | 8-9-2000 | 1-1-2001 | Alemán (Chutlandia). No ye aplicable ni a o feroés (Islas Feroe) ni a o groenlandés (Groenlandia) que ya tienen un alto grau de protección. | |||||||||||||||
Eslovaquia | 20-2-2001 | 5-9-2001 | 1-1-2002 | Bulgaro, croata, checo, alemán, hongaro, polaco, romaní, carpato-rusín y ucraninés. | |||||||||||||||
Eslovenia | 3-7-1997 | 4-10-2000 | 1-1-2001 | Romaní, italiano y hongaro. | |||||||||||||||
Espanya | 5-11-1992 | 9-4-2001 | 1-8-2001 | As reconoixidas como oficials en os estatutos d'autonomía y a resta que istos estatutos protechen y emparan: Catalán (Catalunya, Islas Balears, y Aragón), Valenciano (País Valenciano), euskera (País Basco y a parti bascofona de Navarra), gallego (Galicia), occitán (Catalunya), asturiano (Asturias), leyonés (Castiella y Leyón), aragonés (Aragón). | Amazigh (Ceuta y Melilla), asturleyonés (Cantabria), murciano (Murcia) y extremenyo (Extremadura). | ||||||||||||||
Estonia | - | - | - | Ruso y romaní | |||||||||||||||
Finlandia | 5-11-1992 | 9-11-1994 | 1-3-1998 | Sami, sueco, romaní y atras luengas sin territorio. | Carelio (Carelia) | ||||||||||||||
Francia | 7-5-1999 | - | - | Indicará las luengas en as que s'aplique. | alemán, bretón, catalán, corso, euskera, francoprovenzal, luxemburgués, occitán y romaní. Fuera d'o continent entre atras luengas indichenas: warao (Guayana Francesa), luengas caribe (San Martín), shimaore (Mayotte), tamil (Reunión) | ||||||||||||||
Cheorchia | - | - | - | Arameu, armenio y azerín | |||||||||||||||
Grecia | - | - | - | Romaní, turco, gagauz | |||||||||||||||
Hongría | 5-11-1992 | 26-4-1995 | 1-3-1998 | Croata, alemán, rumano serbio, eslovaco y esloveno. | Romaní | ||||||||||||||
Irlanda | - | - | - | ||||||||||||||||
Islandia | 7-5-1999 | - | - | ||||||||||||||||
Italia | 27-6-2000 | - | - | Romaní. Proteche atras luengas minoritarias, encara que no ha ratificau a Carta. | |||||||||||||||
Letonia | - | - | - | Livonio, ruso y romaní | |||||||||||||||
Liechtenstein | 5-11-1992 | 18-11-1997 | 1-3-1998 | Declara que no bi'n ha de luengas minoritarias. | |||||||||||||||
Lituania | - | - | - | Livonio, ruso, polaco y romaní | |||||||||||||||
Luxemburgo | 5-11-1992 | 22-6-2005 | 1/10/2005 | ||||||||||||||||
Malta | 5-11-1992 | - | - | ||||||||||||||||
Macedonya d'o Norte | 25-7-1996 | - | - | Romaní | |||||||||||||||
Moldova | - | - | - | Romaní | |||||||||||||||
Mónegue | - | - | - | Occitán, italiano | |||||||||||||||
Montenegro | 22-3-2005 | 15-2-2006 | 6-6-2006 | Albanés y romaní. | |||||||||||||||
Noruega | 5-11-1992 | 10-11-1993 | 1-3-1998 | Sami. | Romaní | ||||||||||||||
Países Baixos | 5-11-1992 | 2-5-2996 | 1-3-1998 | Frisón (Frisia), baixo saxón, romaní y yiddisch. | |||||||||||||||
Polonia | 12-5-2003 | - | - | Caixubo, romaní | |||||||||||||||
Portugal | - | - | - | Romaní. Encara que no ha ratificau a carta reconoixe de traza oficial o mirandés (Asturleyonés) | |||||||||||||||
Reino Uniu | 2-3-2000 | 27-3-2001 | 1-7-2001 | cornico (Cornualla, Anglaterra), Galés (Galas), gaelico escocés (Escocia), irlandés (Irlanda d'o Norte) y escocés (Escocia y Irlanda d'o Norte). | castellano (Chibraltar) y romaní | ||||||||||||||
Rumania | 17-7-1995 | 29-1-2008 | 1-5-2008 | Albanés, armenio, bulgaro, checo,croata, alemán, griego, italiano, yiddisch, macedonyo, hongaro, polaco, romaní, ruso, carpato-rusín, serbio, eslovaco, tartaro, turco y ucraninés. | |||||||||||||||
Rusia | 10-5-2001 | - | - | Arameu, Romaní, ucraninés, belarruso, armenio, alemán, cazaco, sami | |||||||||||||||
San Marino | - | - | - | ||||||||||||||||
Serbia | 22-3-2005 | 15-2-2006 | 1-6-2006 | Albanés, bosnio, bulgaro, hongaro, romaní, rumano, carpato-rusín, eslovaco, ucrainés y croata. | Macedonyo | ||||||||||||||
Suecia | 9-2-2000 | 9-2-2000 | 1-6-2000 | Sami, finés, meänkieli, romaní chib y yiddisch (as dos zagueras sin territorio). | |||||||||||||||
Suiza | 8-10-1993 | 23-17-1997 | 1-4-1998 | Rumanche y italiano. | Francoprovenzal, romaní y yiddisch. Tamién o francés y alemán en zonas do son minoritarias. | ||||||||||||||
Turquía | - | - | - | Abkhasio, Arameu, armenio, azerín, cabardo, cheorchiano, cazaco, kurdo, romaní y tartaro | |||||||||||||||
Ucraína | 2-5-1996 | 19-9-2005 | 1-1-2006 | Belarruso, bulgaro, gagauz, griego, yiddisch, tartaro (Tartaros de Crimea), moldavo, alemán, polaco, ruso, rumano, eslovaco y hongaro. | Romaní |
This article uses material from the Wikipedia Aragonés article Carta Europea d'as Luengas Rechionals u Minoritarias, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). O texto ye disponible baixo a Creative Commons Attribution/Share-Alike License; puede que sigan d'aplicación atros termins. Se veiga as Condicions d'uso ta más detalles. Wikipedia ye una marca rechistrada d'a Wiki Du học, una organización sin animo de lucro. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Aragonés (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.