Letonia: Estau d'Europa

A Republica de Letonia ye una republica d'o nord-este d'Europa que fa parte d'a Unión Europea (UE).

Letonia: Cheografía fisica, Clima, Organización politico-administrativa Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Republica de Letonia
Latvijas Republika
Bandera de Letonia Escudo de Letonia
(En detalle) (En detalle)
Lema nacional:
Himno nacional: Dievs, svētī Latviju!
Situación de Letonia
Situación de Letonia
Capital
 • Población
Riga
727.578
Mayor ciudat Riga
Idiomas oficials Letón
Forma de gubierno Republica
Edgars Rinkēvičs
Evika Siliņa
Independencia

- Declarata
 - Reconoixita
 - Perdita
Independencia
 - Declarata
 - Reconoixita
de l'Imperio Alemán
y Rusia Imperial
18 de noviembre de 1918
11 d'agosto de 1920
17 de chunio de 1940
d'a Unión Sovietica
4 de mayo de 1990
21 d'agosto de 1991
Superficie
 • Total
 • % augua
Posición 139º
64.589 km²
1,5%
Población
 • Total (2019)
 • Densidat
Posición 148º
1.919.968
34,3 hab/km²
PIB (PPA)
 • Total (2020)
 • PIB per capita
Posición º
€36.771 millons
US$ 19.105
Moneda Euro (€ EUR)
Chentilicio Letón/a
Zona horaria
 • en Verano
UTC+2
UTC+3
Dominio d'Internet .lv
Codigo telefonico +371
Prefixo radiofonico
Codigo ISO 428 / LVA / LV
Miembro de: UE, OTAN, ONU, OSCE

Muga con o Mar Baltico, Letonia ye conoixita como un d'os Países Balticos, chunto con Estonia, a lo norte, y Lituania, a lo sud. A l'este muga con Rusia y Belarrusia.

Cheografía fisica

Letonia ye ubicada en o nord-este d'Europa septentrional, rodiada por a mar Baltica a l'ueste. A superficie total d'o país asciende a 64 589 km², estando o segundo estau baltico en grandaria por dezaga de Lituania. Conta con 531 km de litoral y os puertos de Ventspils y Liepāja son libres de chelo, o que les da avantalla sobre atros países vecinos. A o nordueste se troban o golfo de Riga y o estreito d'Irbe.

A mayor parti d'o territorio ye a menos de 100 metros sobre o livel d'a mar; o punto mas alto ye o pueyo Gaizina (311 metros). O relieu interior ye formau por extensas planas, sasos y paúls, por o que muitos terrenos son fertils y tasament i hai elevacions. O país conta con 30 798 km² de selvas coniferas (mas d'un 47 % d'o total), plantadas en a suya gran mayoría con pins, albars, piceas y alberniz.​ Isto le converte en o cuatreno país europeu en proporción de territorio boscoso. Amás i hai 7469 km² d'arias protechidas.

S'estima que existen mas de 12 000 ríos y afluyents por tot o territorio nacional, pero solament 17 miden mas de 100 km de longaria. O mas important ye o río Daugava (1020 km), que naixe en os pueyos de Valdái (Rusia), pasa por Belarrusia y recorre 370 km de Letonia dica desembocar en o golfo de Riga. Por unatro costau, o mas largo ye o río Gauja, que os suyos 452 km transcorren integrament por Letonia. Tamién i hai mas de 2300 lacos d'orichen glaciar, entre os cuals destaca o laco Lubāns.

Clima

Letonia tien un clima templado que s'ha descrito en diversas fuents como continental humido u oceanico / maritimo. As rechions costeras, especialment a costa occidental d'a peninsula de Courland, poseyen un clima mas maritimo con veranos mas frescos y hibiernos mas suaus, mientres que as partis orientals exhiben un clima mas continental con veranos mas calidos y hibiernos mas duros.

Letonia tien cuatro estacions pronunciadas de duración cuasi igual. L'hibierno prencipia a meyaus d'aviento y dura dica meyaus de marzo. Os hibiernos tienen temperaturas promeyo de -6 °C y se caracterizan por una capa de nieu estable, un sol brillant y días curtos. Son comuns os periodos severs de clima hibernal con aires fredos, temperaturas extremas d'arredol de -30 °C y fuertes nevazos. O verano prencipia en chunio y dura dica agosto. Os veranos gosan estar calidos y soleyaus, con tardes y nueiz frescas. Os veranos tienen temperaturas promeyo d'arredol de 19 °C , con maximas de 35 °C . A primavera y l'agüerro trayen un clima pro templado.

Organización politico-administrativa

Municipios

Letonia ye actualment trestallada en 110 municipios (en letón: novadi) y 9 ciudaz autonomas (en letón: republikas pilsētas "ciudaz republicanas") con o suyo propio concello y administración: Daugavpils, Jēkabpils, Jelgava, Jūrmala, Liepāja, Rēzekne, Riga, Valmiera y Ventspils.

Letonia: Cheografía fisica, Clima, Organización politico-administrativa 
Municipios de Letonia.

Diez ciudaz mas importants

As diez ciudaz mas importants son:

Puesto Nombre Población
1 Riga 701.185
2 Daugavpils 98 089
3 Liepāja 79 995
4 Jelgava 62 572
5 Jūrmala 57 385
6 Ventspils 40 679
7 Rēzekne 32 630
8 Ogre 25 894
9 Valmiera 25 680
10 Jēkabpils 24 839

Politica y gubierno

O parlamento letón unicameral de 100 cadieras, o Saeima, ye trigau por voto popular directo cada cuatro anyos. O president ye trigau por Saeima en una esleción separada, que tamién se leva a cabo cada cuatro anyos. O president nombra a un primer ministro que, de conchunta con o suyo gabinet, forma o poder executivo d'o gubierno, que debe recibir o voto de confianza d'o Saeima.

O sistema chudicial ye formau por tres livels y a suya cospide ye o Tribunal Supremo, que os suyos chueces son nombraus por o Saeima por un mandato de cinco anyos, fueras d'o disposau en materia de guarencias constitucionals que depende d'o Tribunal Constitucional.​ O parlamento ye a sola autoridat facultada pa promulgar leis.

Lista de primers ministros de Letonia dende 1990

Nombre Anyadas Partiu politico
Ivars Godmanis 1990-1993 Frent Popular de Letonia
Valdis Birkavs 1993-1994 Vía Letona
Māris Gailis 1994-1995 Vía Letona
Andris Šķēle 1995-1997 Independient
Guntars Krasts 1997-1998 TB/LNNK
Vilis Krištopans 1998-1999 Vía Letona
Andris Šķēle 1999-2000 TP
Andris Bērziņš 2000-2002 Vía Letona
Einars Repše 2002-2004 Nueva Era
Indulis Emsis 2004-2004 LZP
Aigars Kalvītis 2004-2007 TP
Ivars Godmanis 2007-2009 LPP/Vía Letona
Valdis Dombrovskis 2009-2014 Nueva Era/Unidat
Laimdota Straujuma 2014-2016 Unidat
Māris Kučinskis 2016-2019 Partiu Liepāja
Krišjānis Kariņš 2019-hue Nueva Unidat

Economía

Letonia ye miembro d'a Organización Mundial d'o Comercio (1999) y d'a Unión Europea (2004). L'1 de chinero de 2014, l'euro se convirtió en a moneda d'o país, reemplazando a os lats. Seguntes as estatisticas de finals de 2013, o 45 % d'a población emparó a introducción de l'euro, mientres que o 52 % s'oposó. Dimpués d'a introducción de l'euro, as enquestas d'o Eurobarometro de chinero de 2014 amostroron que l'emparo a l'euro se situaba arredol d'o 53 %, amán d'a meya europea.

Dende l'anyo 2000, Letonia ha teniu una d'as taxas de creiximiento (d'o PIB) mas altas d'Europa. Manimenos, o creiximiento prencipalment empentau por o consumo en Letonia provocó o colapso d'o PIB de Letonia en zaguerías de 2008 y en primerías de 2009, agreviau por a crisi economica mundial, l'escasez de credito y os enormes recursos monetarios utilizaus pa o rescate d'o Banco Parex. A economía letona cayió un 18 por ciento en os tres primers meses de 2009, a mayor caita en l'Unión Europea.

A crisi economica de 2009 contrimostró supuestos anteriors que a economía de rapido creiximiento s'encaminaba enta la implosión d'a bambolla economica, porque estió empentada prencipalment por o creiximiento d'o consumo interno, financiau por un fuerte augmento d'a deuda privada, asinas como por un comercio exterior negativo. Os pres d'o cabal, que en cualques puntos creixioron aproximadament un 5 % mensual, entre muito tiempo se percibioron como masiau altos pa l'economía, que produz prencipalment cabal y materias primas de baixa valor.

A privatización en Letonia ye cuasi completa. Practicament todas as chicotas y medianas interpresas que anteriorment yeran de propiedat estatal han estau privatizadas, deixando solament un chicot numero de grans interpresas estatals politicament sensibles. O sector privau representó cuasi o 68 % d'o PIB d'o país en 2000.

A inversión extranchera en Letonia sigue estando modesta en comparanza con os livels d'o centro-norte d'Europa. En 1997 s'aprebó una lei que enampla l'aconsiga d'a venda de tierras, mesmo a extranchers. En 1999, as interpresas estausunidenses, que representan o 10,2 % d'a inversión extranchera directa total de Letonia, invirtioron 127 millons de dolars. Ixe mesmo anyo, os Estaus Unius d'America exportoron 58,2 millons de dolars en cabal y servicios a Letonia y importó 87,9 millons de dolars. Ansiosa por unir-se a institucions economicas occidentals como que a Organización Mundial d'o Comercio, l'OCDE y l'Unión Europea, Letonia sinyó un Alcuerdo europeu con a UE en 1995, con un periodo de transición de 4 anyos. Letonia y os Estaus Unius han sinyau tractaus sobre a protección d'as inversions, o comercio y a propiedat intelectual y a prevención d'a dople imposición.

Cheografía humana y sociedat

Etnografía

Os ciudadans d'orichen letón son mayoría con un 62,1 % (1 284 194 personas), seguius por os d'orichen ruso con un 26,9 % (556 422 personas). En cualques ciudaz d'a rechión sudoriental, como que Daugavpils u Rēzekne, i hai mas personas d'orichen ruso que letón. A resta d'a población ye composada por grupos minoritarios de belarrusos (3,3 %), ucraineses (2,2 %), polacos (2,2 %), lituanos (1,2 %) y atros (2,1 %).

A letona heba estau una sociedat multietnica entre sieglos, pero a composición cambió en o sieglo XX a causa d'as Guerras Mundials, a la expulsión d'os alemans balticos, a l'Holocausto y a la ocupación d'a Unión Sovietica. D'alcuerdo con o censo de l'Imperio ruso de 1897, Letonia contaba con un 68,3 % de letons, un 12 % de rusos, un 7,4 % de chodigos, un 6,2 % d'alemans y un 3,4 % de polacos.

En tiempos d'a Republica Socialista Sovietica de Letonia se produció a plegada d'emigrants d'atras republicas socialistas, por o que o porcentache de letons etnicos pasó d'o 77 % en 1935 (1,46 millons) a o 52 % en 1989 (1,38 millons). Dimpués d'a independencia muitos ciudadans no letons se marchoron d'o país.​ Manimenos, o descenso demografico ha provocau que hue i haiga menos residents letons en numero que en a etapa sovietica.

Gastronomía

A cocina letona consiste tipicament en productos agricolas, con carne en a mayoría d'os platos prencipals. O pescau se consume comunament a causa d'a ubicación de Letonia en a Mar Baltica. A cocina letona ha estau influenciada por os países vecinos. Os ingredients comuns en as recetas de Letonia se troban localment, como trumfas, trigo, hordio, col de grumo, cebollas, uegos y carne de cochín. A minchada letona ye por lo cheneral pro grasosa y fa servir pocas especias.

Os bisaltos grisos y o pernil cheneralment se consideran alimentos basicos d'os letons. Os letons tamién consumen sopa d'acedera (skābeņu zupa). O Rupjmaize ye un pan negro elaborau con segal, considerau l'alimento basico nacional.

Esporte

Os esportes mes practicatos son o hockey chelo y o baloncesto, dimpués atros esportes d'hibierno, o fútbol, o atletismo y o ciclismo.

Referencias


Letonia: Cheografía fisica, Clima, Organización politico-administrativa  Ex Unión de Republicas Socialistas Sovieticas (URSS)
Armenia | Azerbaichán | Belarrusia | Cazaquistán | Cheorchia | Estonia | Letonia | Lituania | Moldavia | Kirguizistán | Rusia | Tachiquistán | Turkmenistán | Ucraína | Uzbekistán


Estaus d'Europa
Abkhasia3 | Albania | Alemanya | Andorra | Armenia2 | Artsakh3 | Austria | Azerbaichán1 | Belarrusia | Belchica | Bosnia y Herzegovina | Bulgaria | Cazaquistán1 | Croacia | Cheorchia1 | Chipre2 | Chipre d'o Norte2, 3 | Chequia | Dinamarca | Eslovaquia | Eslovenia | Espanya1 | Estonia | Finlandia | Francia1 | Grecia | Hongría | Islandia | Irlanda | Italia1 | Kosovo3 | Letonia | Liechtenstein | Lituania | Luxemburgo | Macedonya d'o Norte | Malta | Moldavia | Mónegue | Montenegro | Noruega | Osetia d'o Sud3 | Países Baixos | Polonia | Portugal | Reino Uniu | Rumanía | Rusia1 | San Marino | Serbia | Suecia | Suiza | Transnistria3 | Turquía1 | Ucraína | Vaticano
Dependencias: Åland | Akrotiri y Dhekelia | Chibraltar | Guernési | Isla de Man | Islas Feroe | Jèrri | Svalbard
1 Parti d'o suyo territorio ye difuera d'Europa. 2 Se troba en Asia, pero tien relacions historico-culturals con Europa. 3 Parcialment reconoixiu. 4 No reconoixito

Tags:

Letonia Cheografía fisicaLetonia ClimaLetonia Organización politico-administrativaLetonia Politica y gubiernoLetonia EconomíaLetonia Cheografía humana y sociedatLetonia EsporteLetonia ReferenciasLetoniaEuropaRepublicaUnión Europea

🔥 Trending searches on Wiki Aragonés:

Anyos 1860Casablanca (cinta)Oceano AtlanticoIdioma hebreuBombaiLista de municipios d'a provincia de BarcelonaMadagascarSilvia TortosaLista de ligas de baloncestoArco (arquitectura)Guy FieriPeninsula IbericaPortalada/FovanoVerroRacismo25 de chineroWiki CommonsBotsuanaSuizaCorz de Maella (1404)Telescopio espacial HubbleAdoración d'os Reis MagosArcaneDerbi navarro-aragonésCorz de Casp-Alcanyiz-Zaragoza (1371-1372)AlcanyizCurrón (arquitectura)1962Chuck YeagerPolitica21 de chulio2020Cleopatra VIIPortalada/BelsetánStrap-on dildo7 de marzoThe Times of IndiaNumero gramaticalLIlesia de Sant Pero Apóstol de FragaHartford (Connecticut)Sri LankaIdioma castellanoEsquizofreniaFungiColechiata de Santa María la Mayor de CalatayúIdentificador d'obcheto dichitalPuntoOntinaRobert OppenheimerTenisHusarBenjamin FranklinArizaleta (Navarra)BurgaséAragonés baixorribagorzanoLista de municipios d'a provincia de Malaga🡆 More