Chibraltar

Chibraltar (en grafía etimolochica, anglés y castellano Gibraltar, prenunciato /dʒɨˈbrɒltər/ en anglés y /xiβɾalˈtaɾ/ en castellano) ye un territorio d'ultramar perteneixient a lo Reino Uniu.

Chibraltar Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Ye situato a lo sud d'a Peninsula Iberica en o Estreito de Chibraltar, a los piez d'o penyón d'o mesmo nombre.

Chibraltar
Gibraltar
Territorio d'ultramar d'o Reino Uniu
Chibraltar Escudo de  Chibraltar
Bandera Escudo
Lema: Nulli Expugnabilis Hosti (latín «No conquerible por dengún enemigo»)
Himno: Himno de Chibraltar
Entidat
 • Estato
Territorio d'ultramar
Chibraltar Reino Uniu
Capital
 • Población
Chibraltar
27.967
Idioma oficial
 • Luenga propia
 • Atros idiomas
Anglés
Llanito
Castellano
Establimiento
d'o Reino Uniu

11 d'abril de 1713
Superficie
 • Total
Pos. 192
6.843 km²
Gubierno
 • Chefe d'Estato
 • Gubernador
 • Primer ministro
Monarquía
Isabel II
Sir David Steel
Fabian Picardo
Población
 • Total (2014)
 • Densidat
Pos. 190º
33 140 hab.
4.290 hab/km²
PIB (nominal)
 • Total
 • PIB per capita

$1066 millons
$38,200
‎Chentilicio Chibraltarenyo/a
Zona horaria UTC+1
Identificadors
 • Internet

.gi
Prefixo telefonico +350
Moneda Libra chibraltarenya (GIP)
Chibraltar
Miembro de: Reino Uniu, ONU, OTAN, OCDE, OSCE

A suya población ye de 27.967 habitants en 2007, en una superficie de 6,5 km² y una densidat de 4.290 hab/km².

A ciudat ye un centro bancario y turistico, y base de l'Armata Britanica (Royal Navy).

Toponimia

Provién de l'arabe جبل طارق (/Chabal Tarik/) que significa Mont de Tarik, suposato caudiello berber que dentró en a Peninsula Iberica bella cosa enantes que Muza. En o "Liber Regum" en parlan:

A la sazón que regnaua el rei Rodrigo en Espanna uinieron d Affrica el rei Aboali z Abogubra. Et era rei en Marruecos el rei Amiramozlemin, & estonz uino Taric en Espanya & arribo a Gibaltaric.

En o "Libro de las Cheneracions", relacionato con l'anterior plegan a fer servir a ch d'a grafía moderna:

Entonz beno el rey Teric en Espaynna, et aribó a Chibal Taric: por eso ovo nombre Givaltaric, ço es el mont Taric.

Historia

Chibraltar y Ávila (antiga ciudat y tozal en l'actual Ceuta) formaban as ditas Columnas d'Hercules, que os mariners fenicios marcoron con unas columnas d'archent ta indicar a los pueblos mediterranios as mugas d'a zona segura de navegación.

Anglaterra y os Países Baixos, dos grans potencias maritimas, yeran enemigas de l'aspiración de Felipe d'Anchú (mas tardi Felipe V d'Espanya) a la cadiera reyal d'Espanya. En chulio de 1702, mientres a Guerra de Succesión Espanyola, plegoron ta Cádiz y desembarcoron en Rota y Puerto de Santa María.

O 4 d'agosto de 1704, una atra escuadra anglesa prenió Chibraltar. Os suyos comandants (Sir George Rooke y o Prencipe Chorche) prenioron o Penyón en nombre de l'Archiduque Carlos d'Austria, pretendient a la cadiera d'Espanya. Entre os expedicionarios, se i trobaba un batallón de catalans, que desembarcoron en l'actual Catalan Bay. Un d'os protagonistas d'istos escaicimientos ye o famoso duque de Marlborough (dito Mambrú por os espanyols). Nueu anyos mas tardi, a conquiesta se formalizo por meyo d'o Tractau d'Utrecht (1713), en o que Espanya cedeba a lo Reino Uniu o Penyón con a condición d'evitar, u en defecto d'ixo controlar, o contrabando enta Espanya.

Espanya prebó de reconquerir ista ciutat, en 1727, 1779 dica 1782, y no reconoixió a ocupación d'ista zona d'o suyo territorio. En 1783, por o tractau de París, Espanya acceptó a cesión de la sobirania de Chibraltar a lo Reino Uniu a cambeo d'a recuperación de Menorca y parti de Florida.

Toz os intentos ta recuperar Chibraltar fracasoron debito a la superioridat anglesa en a mar. O escritor espanyol, naixito de Cádiz, José Cadalso morió en un d'istos intentos. S'establió una muga e un campo militar en Chibraltar. Os chibraltarenyos de 1704 se'n heban tresladato con a insignia d'o suyo municipio ta San Roque y chunto iste lugar creixió atro dito Los Barrios. Mas tardi se repobló tamién Alchecira (albandonata dende 1369).

Mientres a Guerra Civil Espanyola, as tropas britanicas ocuporon l'itsmo, que no heba estato cedito a Anglaterra, a on i construyoron un aeropuerto. D'atra man mientres a Segunda Guerra Mundial, Chibraltar estió a base d'operacions militars britanicas entre l'Atlantico y a Mediterranio, amás d'estar o solo territorio d'Europa continental que se mantenió libre d'ocupación por as fuerzas de l'Eixe.

Francisco Franco consideraba a ocupación como una afrenta a la dignidat espanyola, y ye por ixo que mirando de forzar una devolución mantenió trancata "la varana" mientres 13 anyos. Cuan remató a dictadura se permitió unatra vegata o paso de viachers y mercaderías.

En l'actualidat os gubiernos espanyols continan reclamando a sobirania u cosobiranía d'o Penyón, encara que ista reclamación siempre ha estato refusata por o gubierno britanico; os habitants de Chibraltar han esfendito lo suyo dreito d'autodeterminación, garantizato por a Carta d'a ONU en a suya resolución Nº 1514 (XV), y, en referendums convocatos por as autoridaz locals, han refusato albandonar a sobirania britanica.

Demografía

Como ye propio en un puerto mediterranio de gran importancia, l'actual población tien un orichen diverso: principalment britanico y espanyol, con minorías d'orichen italiano, portugués, maltés, arabe y chodigo.

Os ciudadanos de Chibraltar son ditos "llanitos", posiblement d'o nombre italiano Gianni, de Giovanni (Chuan).

As relichions mas populars son o catolicismo (76%), o protestantismo (anglicanismo) (6%), o islam (6,9%), o chudaísmo (2,3%) y 7% denguna u bella atra.

Chibraltar ye un d'os territorios mas densament poblatos d'o mundo, con alto u baixo 4.290 personas por km². A requesta d'espacio s'ha solucionato con a ocupación de tierra a lo mar, que actualment representa un tercio d'a superficie total d'a ciudat.

Divisions territorials

Chibraltar ye dividita en siet arias residencials, que apareixen en a siguient tabla. As cifras de población s'han preso d'o censo de 2001:

Chibraltar 
Aria residencial Población % de total
1. East Side 429 1.54%
2. North District 4,116 14.97%
3. Reclamation Areas 9,599 34.91%
4. Sandpits Area 2,207 8.03%
5. South District 4,257 15.48%
6. Town Area 3,588 13.05%
7. Upper Town 2,805 10.20%
Resta 494 1.82%
Chibraltar 27,495 100%

Luengas y parlas

A unica luenga oficial ye l'anglés y ye emplegata por o gubierno y as escuelas, pero a mayor parti d'os habitants charran tamién o dialecto andaluz d'o castellano. Amás se charran atras luengas como l'arabe u o maltés y o clamato "llanito" (prenunciato [jɑˈnito] u [ʒɑˈnito]) que tien como base o castellano andaluz con gran influencia de l'anglés y a-saber-los amprens atras luengas como o chenovés, o italiano, o maltés, o portugués y o chudeocastellano.


Chibraltar  Territorios Britanicos d'Ultramar y Dependencias d'a Corona
Territorios d'Ultramar: Anguila | Bermudas | Islas Caimán | Islas Cheorchias d'o Sud y Sandwich d'o Sud | Chibraltar | Islas Malvinas | Montserrat | Islas Pitcairn | Santa Helena (Ascensión, Tristán da Cunha) | Territorio Antarctico Britanico | Territorio Britanico de l'Ocián Indico | Islas Turcas y Caicos | Islas Vírchens Britanicas

Dependencias d'a Corona: Guernési | Jèrri | Isla de Man

Bases Sobiranas: Akrotiri y Dhekelia (en Chipre)


Estaus d'Europa
Abkhasia3 | Albania | Alemanya | Andorra | Armenia2 | Artsakh3 | Austria | Azerbaichán1 | Belarrusia | Belchica | Bosnia y Herzegovina | Bulgaria | Cazaquistán1 | Croacia | Cheorchia1 | Chipre2 | Chipre d'o Norte2, 3 | Chequia | Dinamarca | Eslovaquia | Eslovenia | Espanya1 | Estonia | Finlandia | Francia1 | Grecia | Hongría | Islandia | Irlanda | Italia1 | Kosovo3 | Letonia | Liechtenstein | Lituania | Luxemburgo | Macedonya d'o Norte | Malta | Moldavia | Mónegue | Montenegro | Noruega | Osetia d'o Sud3 | Países Baixos | Polonia | Portugal | Reino Uniu | Rumanía | Rusia1 | San Marino | Serbia | Suecia | Suiza | Transnistria3 | Turquía1 | Ucraína | Vaticano
Dependencias: Åland | Akrotiri y Dhekelia | Chibraltar | Guernési | Isla de Man | Islas Feroe | Jèrri | Svalbard
1 Parti d'o suyo territorio ye difuera d'Europa. 2 Se troba en Asia, pero tien relacions historico-culturals con Europa. 3 Parcialment reconoixiu. 4 No reconoixito

Tags:

Chibraltar ToponimiaChibraltar HistoriaChibraltar DemografíaChibraltar Luengas y parlasChibraltarEstreito de ChibraltarGrafía SLAIdioma anglésIdioma castellanoPeninsula IbericaReino Uniu

🔥 Trending searches on Wiki Aragonés:

Cine policiaconz4gjPeriodismoItaliaFurra furraEusko GudariakAragónVoleibol801K-popThe ProdigyRío de la PilaChironaUescaAvesSasé1945TeruelFranciaGran MayestreOroSexo anal1949Calandario gregorianoLibra esterlinaTomasa Hernández MartínHomosexualidatRanueco (anuros)OlbaJames Prescott JouleIdioma alemánRegachoVVerbo estar-serHectariaDistricto de LaonUnión AfricanaSinyal d'exclamaciónSierra de la ChinebrosaBerrocalUnión EuropeaBeceit1996Aragonés d'a valle de VioEstaus d'o mundoTamborShkodërAlbarracín677Molimento Natural d'os Organos de MontoroMuseu Diocesano de ChacaLista de provincias d'Espanya por superficie1927Pronombres personals en aragonésRicardo I d'AnglaterraAnyos 2020AsiaNeymarEdat Meya tardanaChorosFranklin Delano RooseveltMasturbaciónWiki CommonsYebaZona horaria🡆 More