O Reino de Noruega u Noruega (en bokmal Kongeriket Norge, en nynorsk Kongeriket Noreg), ye un país d'Europa, situato a lo norte d'a peninsula escandinava.
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Muga con Suecia, Rusia y Finlandia.
Reino de Noruega Kongeriket Norge (bokmal) Kongeriket Noreg (nynorsk) | |||||
| |||||
Himno nacional: Ja, vi elsker dette landet | |||||
Capital • Población | Oslo 666.759 (2017) | ||||
Forma de gubierno Rei Primer ministro | Monarquía Harald V Jonas Gahr Støre | ||||
Independencia - Declarata - Reconoixita | de Suecia 7 de chunio de 1905 26 d'octubre de 1905 | ||||
Superficie • Total • % augua Mugas | Posición 61º 385.207 km² 5.2% 2.542 km | ||||
Población • Total (2024) • Densidat | Posición 120º 5.550.203 14,25 hab/km² | ||||
Chentilicio | Noruego/a |
Se crei que o toponimo se puet interpretar dende o norrén antigo y significaría "a ruta d'o norte". A forma Noruega ya se puet leyer en aragonés en o "Libro d'el Trasoro":
En atra part d'o mesmo libro parlan de Norue como una tierra a continación d'Armagh, de Dublín y de Caiseal que bel autor ha interpretau como Noruega:
O clima costero de Noruega ye excepcionalment suau en comparanza con arias en latituz semellants en atras partes d'o mundo, con a Corrient d'o Golfo pasando dreitament frent a las arias d'o norte d'a costa atlantica, calentando de contino a rechión en l'hibierno.
A causa de l'alta latitut de Noruega, i hai grans variacions estacionals d'a luz d'o día. Dende finals de mayo dica finals de chulio, o sol nunca baixa d'o tot debaixo de l'horizont en as arias a o norte d'o cerclo polar arctico —d'astí a descripción de Noruega como a «Tierra d'o Sol de medyanueit»—, y a resta d'o país experimenta un maximo de 20 horas de luz por diya. Por contra, dende zaguerías de noviembre dica zaguerías de chinero, o sol nunca s'eleva por alto de l'horizont en o norte, y as horas de luz son muit curtas en a resta d'o país.
A temperatura meya mensual de chinero oscila entre os -17 ℃ en Finnmarksvidda y os +3 ℃ en as zonas costeras exteriors de Sørlandet y Vestlandet. En chulio, a temperatura meya vareya de 17 ℃ arredol d'o fiordo d'Oslo a 0 ℃ en as tucas mas granizas de Jotunheimen.
A temperatura mas alta medida en Noruega ye 35,6 ℃ en Nesbyen, y a temperatura mas baixa ye -51,4 ℃ en Karasjok. A temperatura meya mensual mas alta se midió en Oslo en chulio de 1901 y aconsiguió os 22,7 ℃, mientres que a temperatura meya mensual mas baixa se rechistró en Karasjok en febrero de 1966 con -27,1 ℃.
Noruega se divide en 15 condaus clamaus fylke.
# | Condaus 2024 | Capital | Población 2024 | Aria (km²) |
---|---|---|---|---|
3 | Oslo | Oslo | 717,710 | 454 |
11 | Rogaland | Stavanger | 499,417 | 9,377 |
15 | Møre og Romsdal | Molde | 270,624 | 14,356 |
18 | Nordland | Bodø | 243,081 | 38,155 |
31 | Østfold | Sarpsborg | 312,152 | 4,004 |
32 | Akershus | Oslo | 728,803 | 5,894 |
33 | Buskerud | Drammen | 269,819 | 14,694 |
34 | Innlandet | Hamar | 376,304 | 52,072 |
39 | Vestfold | Tønsberg | 256,432 | 2,168 |
40 | Telemark | Skien | 177,093 | 15,298 |
42 | Agder | Kristiansand | 319,850 | 16,434 |
46 | Vestland | Bergen | 651,299 | 33,871 |
50 | Trøndelag | Steinkjer | 482,956 | 42,202 |
55 | Troms | Tromsø | 169,610 | 25,863 |
56 | Finnmark | Vadsø | 75,053 | 48,631 |
As diez ciudaz mas importants son:
Puesto | Nombre | Población en 2017 |
---|---|---|
1 | Oslo | 1,000,467 |
2 | Bergen | 255,464 |
3 | Stavanger / Sandnes | 222,697 |
4 | Trondheim | 183,378 |
5 | Drammen | 117,510 |
6 | Fredrikstad / Sarpsborg | 112,464 |
7 | Skien / Porsgrunn | 93,065 |
8 | Kristiansand | 63,441 |
9 | Ålesund | 52,625 |
10 | Tønsberg | 51,887 |
A demografía de Noruega comprende una población de 5.137.679 habitants (a l'1 de chulio de 2014), chicota en termins absolutos y relativos: ocupa o 118º puesto entre os países por grandaria de población y o 209º entre os países por densidat demografica). Por causas climatolochicas y por a particular configuración orografica d'o país, as mayors densidaz demograficas se dan en a costa y a o sud d'o territorio, an as condicions ambientals son mas benignas pa o habitat humano.
Arredol d'o 40% d'a población noruega s'ubica arredol d'Oslo, mientres vastas zonas d'o país no son habitables. A densidat meya ye de tasament 15,5 hab/km², una d'as mas baixas d'o continent europeu (solament superando a Islandia).
Anyo | Habitants |
---|---|
1 | 100,000 |
1000 | 450,000 |
1500 | 250,000 |
1665 | 440,000 |
1769 | 723,618 |
1801 | 883,603 |
1855 | 1,490,047 |
1900 | 2,242,995 |
1950 | 3,280,296 |
2000 | 4,478,497 |
2019 | 5,328,212 |
A cocina noruega en a suya forma tradicional se basa prencipalment en as materias primas disponibles en Noruega y as suyas montanyas, naturaleza y costa. Se diferencia en muitos aspectos d'a cocina continental por o mayor enfasis en a cazata y o pescau. Muitos d'os platos tradicionals son o resultau de l'uso de materials conservaus, necesarios por os largos hibiernos. birollas tipicas son:
Os esportes mes populars en Noruega son os esportes d'hibierno, o fútbol y o handbol. Noruega partecipa en os Chuegos Olimpicos de verano dende París 1900 y en os Chuegos Olimpicos d'hibierno dende a primera edición en 1924.
L'atletismo ye también muit popular y destaca actualment Andreas Thorkildsen, dos vegatas campión olimpico y d'Europa, amás d'una vegata campión d'o mundo, en lanzamiento de chavalina. D'antis mas destacaron en a prebas de larga distancia Ingrid Kristiansen y Grete Waitz y en o meyo fundo Vebjørn Rodal, qui estió campión olimpico en Atlanta 1996 en os 800 metros lisos.
Estaus d'Europa |
Abkhasia3 | Albania | Alemanya | Andorra | Armenia2 | Artsakh3 | Austria | Azerbaichán1 | Belarrusia | Belchica | Bosnia y Herzegovina | Bulgaria | Cazaquistán1 | Croacia | Cheorchia1 | Chipre2 | Chipre d'o Norte2, 3 | Chequia | Dinamarca | Eslovaquia | Eslovenia | Espanya1 | Estonia | Finlandia | Francia1 | Grecia | Hongría | Islandia | Irlanda | Italia1 | Kosovo3 | Letonia | Liechtenstein | Lituania | Luxemburgo | Macedonya d'o Norte | Malta | Moldavia | Mónegue | Montenegro | Noruega | Osetia d'o Sud3 | Países Baixos | Polonia | Portugal | Reino Uniu | Rumanía | Rusia1 | San Marino | Serbia | Suecia | Suiza | Transnistria3 | Turquía1 | Ucraína | Vaticano |
Dependencias: Åland | Akrotiri y Dhekelia | Chibraltar | Guernési | Isla de Man | Islas Feroe | Jèrri | Svalbard |
1 Parti d'o suyo territorio ye difuera d'Europa. 2 Se troba en Asia, pero tien relacions historico-culturals con Europa. 3 Parcialment reconoixiu. 4 No reconoixito |
This article uses material from the Wikipedia Aragonés article Noruega, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). O texto ye disponible baixo a Creative Commons Attribution/Share-Alike License; puede que sigan d'aplicación atros termins. Se veiga as Condicions d'uso ta más detalles. Wikipedia ye una marca rechistrada d'a Wiki Du học, una organización sin animo de lucro. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Aragonés (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.