Aluminium

Im Periodesüsteem ghöört Aluminium zur dritte Hauptgruppe und zur 13. IUPAC-Grubbe, dr Borgrubbe, wo früener au as Grubbe vo de Ärdmetall bezäichnet worde isch. Aluminium isch e silbrig-wisses Liichtmetall. Es isch s dritthüfigste Elimänt und s hüfigste Metall in dr Ärdkruste. 2010 si 41 Mio. t Primäraluminium häärgstellt worde. Au wenn s Metall seer unedel isch, reagiert s wäge dr Passiwierig bi Ruumtämpratuur nume oberflechlig mit Luft und Wasser.

Äigeschafte
[Ne] 3s2 3p1 13 Al Periodesüsteem
Allgemäin
Name, Sümbol, Ordnigszaal	Aluminium, Al, 13
Serie	Metall
Gruppe, Periode, Block	13, 3, p
Usgsee	silbrig
CAS-Nummere	7429-90-5
Massenaadäil an dr Ärdhülle	7,57 %
Atomar
Atommasse	26,9815385(7) u
Atomradius (berächnet)	125 (118) pm
Kowalänte Radius	121 pm
Van-der-Waals-Radius	184 pm
Elektronekonfigurazioon	[Ne] 3s2 3p1
Usdrittsarbet	4,06–4,26 eV
1. Ionisierigsenergii	577,5 kJ/mol
2. Ionisierigsenergii	1816,7 kJ/mol
3. Ionisierigsenergii	2744,8 kJ/mol
Physikalisch
Aggregatzustand	fest
Kristallstruktur	kubisch flächenzentriert
Dichdi	2,7 g/cm3
Mohsherti	2,75
Magnetismus	paramagnetisch (${\displaystyle \chi _{m}}$ = 2,1 · 10−5)
Schmelzpunkt	933,35 K (660,2 °C)
Chochpunkt	2743 K (2470 °C)
Molars Volume	10,00 · 10−6 m3/mol
Verdampfigswermi	284 kJ/mol
Schmelzwermi	10,7 kJ/mol
Schallgschwindigkäit	6250–6500 (Longitudinalwelle); 3100 (Scherwelle) m/s bei 293,15 K
Spezifischi Wermkapazideet	897 J/(kg · K)
Elektrischi Läitfähigkäit	37,7 · 106 A/(V · m)
Wermiläitfähigkäit	235 W/(m · K)
Mechanisch
E-Modul	70.000 N/mm²
Poissonzaal	0,34
Chemisch
Oxidazionszueständ	1, 2, 3
Oxid (Basizidäät)	Al2O3 (amphoter)
Normalpotenzial	−1,676 V (Al3+ + 3 e− → Al)
Elektronegatividäät	1,61 (Pauling-Skala)
Isotop
Isotop NH t1/2 ZA ZE (MeV) ZP 25Al {syn.} 7,183 s ε 4,277 25Mg 26Al in Spuren 7,17 · 105 a ε 4,004 26Mg 27Al 100 % Stabil 28Al {syn.} 2,2414 min β− 4,642 28Si 29Al {syn.} 6,56 min β− 3,680 29Si
Witeri Isotop lueg Liste vo de Isotop
NMR-Äigeschafte
Spin γ in rad·T−1·s−1 Er(1H) fL bei B = 4,7 T in MHz 27Al 5/2 6,976 · 107
Sicherhäitshiiwiis
GHS-Gefaarstoffkennzäichnig aus EU-Verordnung (EG) 1272/2008 (CLP)  Pulver Gefahr H- und P-Sätze H: 250​‐​261 (pyrophor) H: 228​‐​261 (stabilisiert) P: 210​‐​222​‐​231+232​‐​280​‐​422​‐​501Vorlage:P-Sätze/Wartung/mehr als 5 Sätze EU-Gefahrstoffkennzeichnung aus EU-Verordnung (EG) 1272/2008 (CLP)  Pulver Liicht- entzündlig (F) R- und S-Sätze R: 15​‐​17 (nicht stabilisiert) R: 10​‐​15 (phlegmatisiert) S: (2)​‐​7/8​‐​43
Sowit wie mööglig und gebrüchlig, wärde SI-Äihäite verwändet. Wenn nüt anders gschriibe isch, denn gälte d Daate, wo aagee si, bi Standardbedingige.

S äinzige Usgangsmaterial für d Aluminiumbrodukzion, wo wirtschaftlig vo Bedütig isch, isch s Bauxit. Es git Bauxitvorkomme in Südfrankriich (Les Baux), Guinea, Bosnie und Herzegowina, Ungarn, Russland, Indie, Jamaika, Australie, Brasilie und de Veräinigte Staate. Übbe 60 Brozänt vom Bauxit isch Aluminiumhydroxid (Al(OH)3 und AlO(OH)), öbbe 30 Brozänt Iisenoxid (Fe2O3) und Siliciumdioxid (SiO2). Aluminium wird usschliessli dur Schmelzflusselektrolüüse vo Aluminiumoxid noch em Kryolith-Doonärde-Verfaare (Hall-Héroult-Brozäss) häärgstellt. Zum dr Schmelzpunkt niidriger mache, wird s Aluminiumoxid zämme mit Kryolith gschmulze (Eutektikum bi 963 °C). Dr Brozäss brucht wäge dr hooche Bindigsenergii vom Aluminium und sinere Dreiwärtigkäit zimlig vil Energii. Das isch au äine vo de Grübd ass s Riisäicling vo Aluminium im Vergliich zu andere unedle Metall zimlig intensiv isch.

Aluminium het e hoochi spezifischi Festigkäit. Vergliche mit Staal si Baudäil us Aluminium bin ere gliiche Festigkäit öbbe halb so schwer, häi aber e gröössers Volume. Dorum brucht me s dört, wo s uf e chliini Masse aachunnt, wie zum Bischbil bi Dransportmiddel, vor allem in dr Luft- und Ruumfaart. Aber au bi Auti wird s immer mee verwändet. Wil s e guete Läiter vo elektrischem Stroom und vo Wermi isch, wird s au vil in dr Elektrotechnik und dr Elektronik iigsetzt. In dr Verpackigsindustrii macht mä alli mööglige Doose und Folie drus. Wäge sim hooche Reflexionsgrad macht mä Spiegel mit Aluminium, es isch Däil vo Farbe, Raggeetedriibstoff, Füürwärk und het non e Hufe anderi Aawändige.

• Luitgard Marschall: Aluminium. Metall der Moderne. Oekom, Münche 2008, ISBN 978-3-86581-090-8.
• P. F. Zatta, A. C. Alfrey: Aluminium Toxicity in Infant’s Health and Disease. World Scientific Publishing, Singapur 1977, ISBN 981-02-2914-3 (änglisch).

  Commons: Aluminium – Sammlig vo Multimediadateie

• MATERIAL ARCHIV: Aluminium – Umfangriichi Materialinformayione und Bilder.
• Newssite vom Gsamtverband vo dr Aluminiumindustrii
• aluMATTER (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[1] [2] Vorlage:Toter Link/aluminium.matter.org.uk – en interaktivs E-Learning-Tool über Aluminium Wärkstoffkunde, Brodukzioon und Aawändige, in vier Sproochen
• Elektrochemischi Experimänt mit Aluminium
• Aluminium im menschlige Körper
• Christopher Exley: Aluminium and Medicine, in Molecular and Supramolecular Bioinorganic Chemistry. ISBN 978-1-60456-679-6, englisch, (pdf-Datei; 174 kB), abgrüeft Juni 2013.
• Lars Fischer: Wie gefährlich ist Aluminium? Spektrum.de, 14. Juli 2014.