Një lazer me elektrone të lira, ose FEL (Free Electron Laser), është një lazer që ndan te njetat veti optike si lazerat e zakonshëm, duke pasur një tufë te përbëre nga një rrezatim koherent elektromagnetik i cili mundte harrije nivele shume te larta fuqie, por i cili përdor parime operuese te cilat janë shume te ndryshme nga ato te lazerave te zakonshëm për formimin e tufës.
Ne krahasim me lazerat me gas, te lëngshëm, ose laserat e e ngurte si lazerat e diodave, ne te cilat elektronet eksitohen ne gjendje molekulare ose ose ne gjendje ne te cilat ndodhen te lidhura ne atome, FEL perdorin një rreze relativistike elektronike si mjedis lazeri te cilat lëvizin lirshëm rreth një strukture magnetike, pra nga kjo vjen edhe termi elektrone te lira. Lazeri me elektrone te lira ka rangun me te gjere te frekuencave ne krahasim me lazerat e çdo tipi, ai mund te akordohet si pas, gjatësive valore nga mikrovalët, deri ne rrezatimi teraherc dhe atë infra te kuqe, e deri tek spektri i dukshëm, tek ai ultraviolet, e me ne fund tek rrezet-X me energji te ulet.
Për krijimin e një FEL, një rreze elektronesh përshpejtohet derisa te arrije shpejtësi relativistike. Rrezja kalon përmes një oshilatori FEL ne formën e një fushe magnetike periodike, transverse te prodhuar nga vendosja e magneteve me pole te alternuara brenda një kaviteti lazeri përgjatë trajektores se rrezes. Kjo tufe magnetesh zakonisht njihet si andulatori, ose "lëkundësi", sepse i forcon elektrone tek rrezja që te marrin një trajektore sinusoidale. Përshpejtimi i elektroneve përgjatë trajektores së tyre rezulton ne lëshimin e fotoneve (rrezatimi sinkrotron). Meqenëse lëvizja e elektroneve është ne faze me fushën e dritës që emetohet, fushat mblidhen se bashku ne mënyre koherente). Mungesa e stabilitetit te tufës elektronike, e cila rezulton nga bashkëveprimi i oshilimeve te elektroneve tek andulatoret si dhe tek rrezatimi i lëshuar prej tyre, bën që elektronet te vazhdojnë te rrezatojnë ne faze me njeri tjetrin ne kontrast me andulatoret konvencionale ku elektronet rrezatojnë ne mënyre te pavarur nga njeri tjetri. Gjatësia e valës se dritës mund te ndryshohet duke ndryshua nivelin e energjisë te rrezes elektronike ose fuqinë e fushës magnetike tek andulatoret.
Sot, një laser me elektrone te lira kërkon përdorimin e një përshpejtuesi elektronesh me mburojën e duhur, sepse elektronet e përshpejtuara përbejnë një rrezik serioz. Këta përshpejtues zakonisht janë te vene ne pune nëpërmjet klajstronave, te cilat kërkojnë voltazhe shume te larta. Zakonisht, rrezja elektronike duhet te mbahet ne vakum çka kërkon përdorimin e pompave shumta përgjatë trajektores se rrezes. Lazerat me elektrone te lira harrijne nivele shume te larta. Adaptibiliteti i tyre i bën ato shume te dëshirueshme ne disiplina te shumta, përfshire diagnozat mjekësore dhe testimet jo-destruktive.
== Aplikimet mjekësore ==mund te me
Teknologjia FEL është marre ne konsiderate nga Marina Amerikane si një kandidat i mirë për mbrojtje kundër raketave. Progres shumë i madhe është bere përsa i përket sasisë se emetuar te energjisë (fuqisë së lazerit), Përshpejtuesi i Qendrës Kombëtare Tomas Xheferson arriti te demonstronte një FEL me fuqi emetuese me te madhe se 10 kW), kjo tregon se është e mundur te ndërtohen lazera FEL kompakt me fuqi ne rendin e multi-megawat. Marina Amerikane ka ne plan te adoptoje ketë lazer brenda 2014 ne disa nen-detese te saj. Gjate kohës se tanishme 2008, ky tip lazeri ka arritur stadin prej 100kw, çka e fut ketë lazer direkt ne kategorinë e armeve energjitike.
This article uses material from the Wikipedia Shqip article Lazeri me elektrone të lira, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Përmbajtja është në disponim nëpërmjet licencës CC BY-SA 4.0 nëse nuk shënohet ndryshe. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Shqip (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.