سورہ فاتحہ

ان جو نالو "الفاتحہ" ان جي مضمون جي مناسبت سان آھي۔ فاتحہ ان شي کي چيو ويندوآھي جنھن سان ڪنھن مضمون يا ڪتاب يا ڪنھن شي جو افتتاح ڪيو وڃي۔ ٻين لفظن ۾ اھو سمجھيو وڃي تہ ھي نالو "ديباچو" ۽ ڪلام جي آغازِ جي ھم معني آھي۔ ان کي ام الڪتاب ۽ ام القرآن بہ چيو ويندو آھي۔ ان سورۃ جا مختلف تعداد ۾ نالا آھن۔ فاتحہ، فاتحۃ الڪتاب، سورۃ الڪنز، ڪافيۃ، وا فيۃ، شافيۃ، شفا، سبع مثاني، نور، رقيۃ، سورۃ الحمد، سورۃ الدعا، تعليم المسئلہ، سورۃ المناجاۃ، سورۃ التفويض، سورۃ السوال، فاتحۃ القرآن، سورۃ الصلوۃ۔ .

ھي نبوت محمدي صلی اللہ علیہ و آلہ وسلمجي بلڪل ابتدائي زماني جي سورت آھي۔ بلڪہ معتبر روايات کان معلوم ٿيي ٿو تہ سڀ کان پھرين مڪمل سورت جيڪا محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تي نازل ٿي ھئي اھا ھي ھئي۔ ان کان پھريون صرف متفرق آيتون نازل ٿيون ھيون جن ۾ سورۂ علق، سورۂ مزمل ۽ سورۂ مدثر وغيرہ شامل آھن ۔

دراصل ھي سورت ھڪ دعا آھي جيڪا خدا ھر انسان کي سکاري آھي جيڪو ان ڪتاب جو مطالعو شروع ڪري رھيو ھجي۔ ڪتاب جي ابتداء ۾ ان  رکڻ جو مطلب اھو آھي تہ جيڪڏھن توھان واقعي ۾ ان ڪتاب مان فائدو حاصل ڪرڻ چاھيو ٿا تہ  پھريون خداوند عالم کان ھي دعا ڪريو۔ انسان فطرتاً ان شيء جي دعا ڪندو آھي جنھن جي ان کي طلب ۽ خواھش ان جي دل ۾ ھوندي آھي ۽ ان صورت ۾ ڪندو آھي جڏھن ان کي  احساس ھوندو آھي تہ ان جي مطلب جي شيء ان ھستی جي اختيار ۾ آھي جنھن کان ھو دعا ڪري رھيو آھي۔ ان ڪري ئي قرآن مجيد جي ابتداء ۾ ان دعا جي تعليم ڏئي ڪري گویا انسان کي اھا تلقين ڪئي وئي آھي تہ اھي ان ڪتاب کي راھـہ راست جي جستجو جي لاءِ پڙھي، طالبِ حق جي ذھنيت رکي ڪري پڙھي ۽ ان ڳالھ کان واقف ھجي تہ علم جو سرچشمو خداوندِ عالم آھي، ان لاءِ ان کان ئي رھنمائي جي درخواست ڪري پڙھڻ جو آغاز ڪري۔ ان مضمون کي سمجھڻ کان پوءِ اھا ڳالھ پوري طرح واضع ٿي ويندي آھي تہ قرآن ۾ سورۂ فاتحہ جي درميان حقيقی تعلق ڪتاب ۽ ان جي مقدمي جھڙو نہ آھي بلڪہ دعا ۾ جوابِ دعا جھڙو آھي۔ سورۂ فاتحہ ھڪ دعا آھي جيڪا ھڪ ٻانهو ڪندو آھي،۽ قرآن ان جو جواب خدا جي طرف کان آھي۔ ٻانھو دعا ڪندو آھي تہ اي پروردگار! منھنجي رھنمائي ڪر۔ جواب ميں پروردگار پورو قرآن ان جي سامھو رکندو آھي تہ ھي آھي اھو ھدايت ۽ رھنمائي جنھن جي درخواست تون مون سان ڪئي ھئي۔