Irlandia Północna: Część składowa Wielkiej Brytanii

^ⓘ[ˈt̪ˠuəʃcəɾˠt̪ˠ ˈeːɾʲən̪ˠ]; Ulster Scots(inne języki) Norlin Airlann) – kraj stanowiący część Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. Zajmuje północno-wschodnią część wyspy Irlandii. Jego stolicą jest Belfast. Część władzy ustawodawczej na rzecz kraju wykonuje Zgromadzenie Irlandii Północnej, utworzone w 1998 r. w oparciu o przepisy ustawy o Irlandii Północnej, powstałej w ramach kończącego konflikt północnoirlandzki porozumienia wielkopiątkowego. Irlandia Północna współpracuje z Republiką Irlandii w niektórych obszarach, a porozumienie wielkopiątkowe przyznało Republice możliwość „przedstawiania poglądów i propozycji w celu rozwiązania sporów między dwoma rządami”.

Irlandia Północna

Northern Ireland
Tuaisceart Éireann
Norlin Airlann

Dewiza: (łacina) Quis separabit? (Kto nas rozdzieli?)
Hymn: Londonderry Air (nieoficjalnie)
Język urzędowy	angielski (de facto), irlandzki
Stolica	Belfast
Ustrój polityczny	monarchia konstytucyjna
Typ państwa	część Wielkiej Brytanii
Głowa państwa	król Karol III
Szef rządu	pierwszy minister Michelle O’Neill
Wiceminister	Emma Little-Pengelly
Powierzchnia  • całkowita	14 130 km²
Liczba ludności (2018)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	1 881 641 133 osób/km²
PKB (PSN) (2003)  • całkowite   • na osobę	33,2 mld dolarów międzynar. 19 603 dolarów międzynar.
Waluta	Funt szterling (GBP, £)
powołany na podstawie Government of Ireland Act	3 maja 1921
Religia dominująca	protestantyzm, katolicyzm
Strefa czasowa	UTC ±00:00 letnia: UTC+1
Domena internetowa	.uk, .eu
Kod telefoniczny	+44 28
Multimedia w Wiki Commons
Informacje w Wikipodróżach
Wiadomości w Wikinews
Hasło w Wikisłowniku

Irlandia Północna powstała w 1921 r., gdy po utworzeniu Wolnego Państwa Irlandzkiego sześć z dziewięciu hrabstw północno-wschodniej prowincji Ulster (irl. Ulaidh) pozostało przy Zjednoczonym Królestwie. W hrabstwach tych dominowali protestanci, w większości potomkowie szkockich i angielskich osadników, którzy sprzeciwiali się zwierzchnictwu katolickiej Irlandii.

Konflikty w Irlandii Północnej trwają od średniowiecza, kiedy cała wyspa Irlandia znalazła się pod panowaniem Królestwa Anglii. W XVII wieku rozpoczęto zasiedlanie Irlandii przez ludność angielską i szkocką, a ziemie dla osadników zdobywano, usuwając z nich właścicieli irlandzkich. Zapoczątkowało to wrogość między Anglikami a Irlandczykami, spotęgowaną różnicami religijnymi: Irlandczycy byli katolikami, przybysze zaś głównie protestantami. Liczne bunty i powstania doprowadziły w 1921 r. do utworzenia niepodległej Irlandii. W granicach Wielkiej Brytanii pozostała jednak Irlandia Północna, którą w większości zamieszkują protestanci pochodzenia angielskiego. Walkę o połączenie z Irlandią prowadziła Irlandzka Armia Republikańska (IRA). Pod koniec lat 60. XX wieku wybuchł krwawy konflikt w Irlandii Północnej pomiędzy republikanami dążącymi do zjednoczenia wyspy a unionistami. Dopiero w 1998 r. zawarto porozumienie pokojowe zwane wielkopiątkowym, za które dwaj jego współtwórcy – John Hume i David Trimble – otrzymali pokojową nagrodę Nobla. W 2005 r. Irlandzka Armia Republikańska ogłosiła całkowite rozbrojenie.

Na sytuację w Irlandii Północnej na początku XXI wieku wpływ miały stosunki demograficzne. Dwie najsilniejsze grupy etniczne – Irlandczycy i Brytyjczycy mieli własne wizje przyszłych losów kraju i najczęściej to narodowość determinowała opcje polityczne. Trwający przez wiele dekad konflikt między zwolennikami pozostania przez Irlandię Północną w Wielkiej Brytanii a zwolennikami włączenia jej do Republiki Irlandii został rozstrzygnięty w porozumieniu wielkopiątkowym.

Osobny artykuł: Podział administracyjny Irlandii Północnej.

Irlandia Północna podzielona jest na 11 dystryktów.

• Antrim, Armagh
• Ballycastle, Ballyclare, Ballymena, Ballymoney, Ballynahinch, Banbridge, Bangor, Belfast
• Carrickfergus, Carryduff, Coalisland, Coleraine, Comber, Cookstown, Craigavon
• Donaghadee, Downpatrick, Dromore, Dundonald, Dungannon
• Enniskillen
• Holywood
• Kilkeel
• Larne, Limavady, Lisburn, Londonderry, Lurgan
• Magherafelt, Maghera
• Newcastle, Newry, Newtownabbey, Newtownards
• Omagh
• Portadown, Portrush, Portstewart
• Randalstown
• Strabane
• Warrenpoint

Zgodnie ze spisem przeprowadzonym w 2001 roku liczba mieszkańców Irlandii Północnej wynosiła 1 685 267. Poniższa lista pokazuje miejsce urodzenia objętych badaniem ludzi:

• Irlandia Północna: 1 534 268 (91,0%)
• Anglia: 61 609 (3,7%)
• Szkocja: 16 772 (1,0%)
• Walia: 3008 (0,2%)
• Irlandia: 39 051 (2,3%)
• inny kraj Unii Europejskiej: 10 355 (0,6%)
• inny kraj spoza Unii Europejskiej: 20 204 (1,2%)

Spis został wykonany jeszcze przed otwarciem rynku Wielkiej Brytanii dla obywateli nowych krajów Unii Europejskiej – nie uwzględniają więc napływu licznych pracowników niepochodzących z Wysp Brytyjskich. Ponad 99% mieszkańców jest rasy białej, jest to największy odsetek w Wielkiej Brytanii.

Według spisu z 2011 roku populacja kraju wynosiła 1 810 863, co stanowiło około 30% całkowitej populacji wyspy Irlandii i około 3% populacji Wielkiej Brytanii.

W 2016 roku liczba północnoirlandzkiej ludności wyniosła 1 862 964.

Według spisu powszechnego z 2021 roku większość mieszkańców kraju posługuje się językiem angielskim jako głównym (95,4%), a posługiwać się nim dobrze lub bardzo dobrze potrafi 98,9% społeczeństwa. Językiem irlandzkim posługuje się jako głównym 0,3% mieszkańców (ok. 6 tys. osób), choć przynajmniej częściową znajomość tego języka zadeklarowało 12,4% (228 600) społeczeństwa. 10,4% (190 600) deklarowało przynajmniej częściową znajomość języka Ulster Scots, choć znikoma liczba osób posługuje się nim jako głównym. Język polski był głównym językiem dla 1,1% mieszkańców (20 100), a litewski dla 0,5% (9000).

Język angielski jest de facto językiem urzędowym na terenie Irlandii Północnej; jego status nie jest uregulowany prawnie. W grudniu 2022 roku status oficjalnego zyskał język irlandzki.

Według danych ze spisu statystycznego w 2021 roku 42,3% populacji Irlandii Północnej stanowili katolicy, 37,3% protestanci, 1,3% przynależało do innych wyznań a 17,4% nie identyfikowało się z żadną religią bądź żadnej nie zadeklarowało.

Irlandia Północna nie ma kościoła państwowego. Niegdyś ustanowiony Kościół Irlandii (Church of Ireland) został oddzielony od państwa ustawą 1869, która weszła w życie w 1871 roku. Obecnie skupia około 15,3% populacji Irlandii Północnej. Największym kościołem protestanckim jest Prezbiteriański Kościół Irlandii, skupiający około 20,7% populacji. Razem z innymi kościołami, protestanci stanowili około 53,1% populacji prowincji (2001).

 

Poglądy polityczne mieszkańców Irlandii Północnej w dużym stopniu związane są z ich wyznaniem religijnym. Najbardziej licznie reprezentowani są zwolennicy pozostania prowincji w granicach Zjednoczonego Królestwa (ok. 38% społeczeństwa), natomiast liczba osób pragnących przyłączenia do Irlandii wynosiła w 2004 niewiele ponad 20% osób. W ostatnich latach obserwuje się wzrost zwolenników trzeciej opcji – powstania niezależnego państwa Irlandii Północnej – chęć taką deklaruje 29% protestantów (na 68% poglądów pro-brytyjskich) oraz 36% katolików (wobec 60%, będących zwolennikami zjednoczenia Irlandii). Ogólnie sondaże szacują liczbę osób, które mogłyby poprzeć trzecią opcję na 35%, a więc więcej niż pro-irlandzką.

W Irlandii Północnej funkcjonują trzy lotniska – Belfast-City George Best, Belfast-International oraz Derry. Główne porty morskie znajdują się w Belfaście i Larne, które przewożą głównie pasażerów pomiędzy Irlandią Północną a Wielką Brytanią. Transport lokalny organizuje Translink, który należy do rządu (w przeciwieństwie do reszty Zjednoczonego Królestwa) posiada on wiele spółek w tym min. Ulsterbus, Goldline czy NI Railways, większość z nich zajmuje się transportem autobusowym, Translink operuje również transport publiczny w Belfaście (Metro) oraz Derry~Londonderry (Foyle Metro)

W Irlandii Północnej obowiązuje ruch lewostronny. Główne autostrady to M1 o długości 61 km, łącząca południowo-wschodni Belfast z Dungannon, M2 o długości 36 km, rozpoczynająca się w północnym Belfaście i kończąca w Antrim, M3 o długości 1,3 km, będąca mostem nad rzeką Lagan, łącząca się z autostradą M2 oraz M5 o długości 2,3 km, rozpoczynająca się w północnym Belfaście w mieście Newtownabbey.