हरितगृह म्हणजे वनस्पतींचे संरक्षण करण्यासाठी सर्व भिंती व पूर्ण छत पारदर्शक असणारी काचेची मानव निर्मित एक कृत्रिम खोली.
हिला 'ग्लास हाऊस' असेही म्हणतात. अति थंड प्रदेशात अत्यंत कमी असलेले तापमान अनेक झाडांना/वनस्पतींना सहन न होण्याने त्यांची योग्य अशी वाढ होत नाही किंवा त्या मरतात.अशा वनस्पतींचे संरक्षण करण्यास करण्यात आलेली ही व्यवस्था आहे.
युरोपात सतराव्या शतकाच्या सुरुवातीपासून काचेच्या हरितगृहात विविध प्रकारच्या वनस्पतीची लागवड सुरू झाली. प्रो इमरी केर्यस या केन्टुकी विद्यापीठाच्या शास्त्रज्ञाने १९४८ साली पहिल्यांदा हरितगृहासाठी लोखंडी /अल्युमिनियम/लाकूड/बांबूच्या सांगाडयावर काचेच्या पारदर्शक आच्छादनाचा वापर त्यामध्ये करून वनस्पतीची लागवड करता येते, हे दाखवून दिले. हरितगृहामध्ये वाढवलेल्या वनस्पतीनां वातावरणातील हानिकारक बदलापासून वाचविता येते. त्यांना अति पाऊस अति ऊन, धुके, यापासून संरक्षण मिळते. पॉलिहाऊस किंवा ग्रीनहाऊस (हरितगृह) या दोन्ही एकच गोष्टी आहेत. पूर्वी हरितगृहे लाकडी सांगाड्यावर आच्छादनासाठी काच वापरून उभी केली जात असत. आता प्लॅस्टिक तंत्रज्ञानामध्ये झालेल्या सुधारणांमुळे काचेऐवजी प्लॅस्टिक वापरले जाते. काचेच्या तुलनेत पॉलिथीनचा वापर हा स्वस्त असल्याने पॉलिथीन आच्छादने लोकप्रिय झाली आहेत, त्यामुळे आता हरितगृहांना पॉलिहाऊस असेही म्हटले जाते.
सूर्य उगवल्यावर, त्याची किरणे या खोलीत शिरून तेथील जमीन व वनस्पतींना ऊब देतात. या प्रभावाने तेथील तापमान वाढून वनस्पतींसाठी अनुकूल अशा पोषक वातावरण तयार होते. त्या खोलीतील उष्णता बाहेर जाण्यास जागा नसल्यामूळे ती उष्णता तेथेच कोंडली जाते, व त्यामुळे तेथील वनस्पतींचे रात्रीपण कमी तापमानापासून संरक्षण होते. साधारणतः,अतिशीत वातावरण असलेल्या ठिकाणी अथवा देशांत वनस्पती संशोधन करण्यास या व्यवस्थेचा उपयोग होतो. यात, वनस्पतीस पोषक असणारी सूर्यप्रकाशाची नैसर्गिक प्रक्रिया वापरण्यात येते.
हरितगृहामध्ये वातावरणातील पाच प्रमुख घटक नियंत्रित केले जातात.
अशा प्रकारे निर्माण होणाऱ्या परिणामाला हरितगृह परिणाम (ग्रीन हाऊस इफेक्ट) असे म्हणतात.
This article uses material from the Wikipedia मराठी article हरितगृह, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). इतर काही नोंद केली नसल्यास,येथील मजकूर CC BY-SA 4.0च्या अंतर्गत उपलब्ध आहे. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki मराठी (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.