जिवा महाला

विकिपीडियातील इतिहासविषयक लेखात पाळावयाचे लेखनसंकेत

हा ऐतिहासिक विषयाशी संदर्भातील लेख असून,विकिपीडियावरील लेखन विश्वकोशिय आणि मराठी विकिपीडिया लेखनाचे मानदंडास अनुसरून असणे अभिप्रेत आहे.*कथाकथन अथवा ललित साहित्य लेखनशैली टाळावी,ऐतिहासिक कथा कादंबर्‍यातील संदर्भ टाळावेत अथवा विशीष्टपणे नमुद करून ललित साहित्यातील उल्लेखांबद्दल वेगळा परिच्छेद बनवावा. *विकिपीडियावर इतिहास-विषयक संदर्भ देताना इतिहास संशोधनातील केवळ प्रमाण संशोधन साधनांचा उपयोग करून केलेल्या समसमिक्षीत संशोधनाचेच संदर्भांना प्राधान्य देण्याबद्दल सजग रहावे. ऐतिहासिक परिपेक्षात एकाच (कुटूंबा/घराण्या)तील दोन पिढ्यात एकाच नावाच्या व्यक्ती असु शकतात.कृ.[[अंतर्गत विकिदुवा]] देताना, तो नेमका कोणत्या लेखात उघडतो ते तपासा;घाई आणि गल्लत टाळा.

विकिपीडियात संदर्भ कसे जोडावेत लेखाकडे चला

मूळ एतिहासिक दस्तएवज कुठे चढवावेत ते

विकिस्रोतावर काय चालेल ? प्रताधिकारमुक्त दस्तऐवज

• ऐतिहासिक ललितेतर दस्तऐवज - तह/करारनामे, जाहीरनामे, आज्ञापत्रे, फतवे, वैयक्तिक दप्तरे/पत्रे, बखरी, न्यायनिवाड्याची निकालपत्रे, सैनिकी मोहिमांचे अहवाल/जमाखर्च इत्यादी.
• ऐतिहासिक ललित साहित्य - संतसाहित्य, अन्य भक्तिपर साहित्य, स्तुतिपर कवने.
• ऐतिहासिक कलाकॄती - समसमीक्षित (पीअर-रिव्ह्यूड) किंवा संपादित माध्यमांतून प्रकाशित झालेली चित्रे/फोटो; मात्र खास त्यांच्यासाठी आयोजलेल्या प्रदर्शनांतून प्रसिद्ध झालेली नसावीत.

जिवाजी महाले हे श्रीमंत छत्रपती शिवाजी महाराजांचे अंगरक्षक होते, त्यांनी प्रतापगडाच्या लढाईत श्रीमंत छत्रपती शिवाजी महाराजांना वाचवले होते.

जिवाजींचे मूळ गाव कोंडवली बुद्रुक (मौका/खारे) हे वाई तालुक्यात आहे. मात्र हे गाव धोम धरणामुळे स्थलांतरित झाले आहे. प्रसिद्ध इतिहासंशोधक श्री.पांडुरंग नरसिंह पटवर्धन यांनी जिवाजी महाले यांचे महाबळेश्वरजवळ कोंडवली या गावी त्यांचे वंशज शोधून काढले आहेत.

वंशावळ – जिवाजी महाले हे नाभिक समाजाचे होते असे सांगितले जाते. जिवाजी महाले यांचे मोठे भाऊ हा तानाजी (तानाजी) महाले संकपाळ. जिवाजी महालेंचे पुत्र सीताराम; सीतारामचा मुलगा (सुभानजी); सुभानजीचे (नवलोजी व काळोजी); नवलोजीचा मुलगा हरी आणि काळोजीचा मुलगा सुभानी होय.

हरी आणि सुभानजी हे जिवाजी महालाचे खापरपणतू होतात.

जिवाजी महाला यांचे वडील पहिलवान होते, त्यांनीच जिवाजी महाले यांना पहिलवानीचे धडे दिले होते. जिवाजींचे वडील शिवाजी राजांचे वडील शहाजी यांच्या सेवेत होते. युद्धसमयी त्यांना एक पाय गमवावा लागला होता.

शिवाजी राज्यांनी प्रतापगडाच्या पायथ्याशी अफजलखानाला मारल्यावर अफझलखानाच्या 'सय्यद बंडा' नावाच्या रक्षकाने शिवाजी महाराजांवर तलवारीचा जोरदार वार केला. जिवाजींने सय्यद बंडाचा हात कापून शिवाजी महाराजांचे प्राण वाचवले. या प्रसंगी जिवाजी महालाचे वय २५ च्या घरात असावे असा कयास काढण्यात येतो. रायरेश्वर किल्ल्याच्या पायथ्याला सरदार श्रीमंत श्री वीर कान्होजी जेधे यांच्या जहागीर आंबवडे गावी, वीर कान्होजी जेधे यांच्या समाधी स्थळाच्या बाजूलाच जिवा महाला यांची समाधी आहे.

दांडपट्टा चालविण्यात महाले समुदाय हा पटाईत होता. आजही महाले समुदायातील म्हातारे लोक दांडपट्टा चालवतात. जिवाजी महाले सुद्धा दांडपट्टा चालवण्यात तरबेज होते. सैयद बंडाने महाराजांवर तलवार उगारली तेव्हाच दांडपट्टा काढून जिवाजी महाले यांनी त्याला पालथा पाडला होते, "होता जिवा म्हणून वाचला शिवा" नव्हे तर ही म्हण अशी होती "होते जिवाजी म्हणून वाचले शिवाजी’, ही म्हण या प्रसंगावरून पडली.

छत्रपती शाहूराजांनी १७०७ मध्ये जिवांच्या वंशजांना निगडे/साखरे ही गावे इनाम दिली. त्या इनामपत्रात जिवाजी महाले यांचा मर्दानी, पुरातन व एकनिष्ठ असा गौरवपूर्ण उल्लेख केला आहे.

• जिवा महाला (लेखक - सदाभाऊ खोत; स्वाभिमान विचार प्रकाशन--कोल्हापूर)
• जिवा महाला (लेख्क - प्रभाकर भावे)
• जिवा महाला (कादंबरी, लेखक - प्रा. डाॅ.सुरेश गायकवाड)
• शिवरक्षक जीवाजी महाला (लेखक - हरीश ससनकर)
• शिवरायांचे शिलेदार : जिवा महाला (प्रभाकर भावे)

मुंबईत अंधेरी (पूर्व) येथील ना.सी. फडके रस्ता आणि स्वामी रस्ता यांना जोडणाऱ्या एका छोट्या रस्त्याला जिवा महाले रोड म्हणतात.

शिवरत्न जिवाजी महाले चौक (अहमदनगर) शूरवीर जिवाजी महाले चौक,अपोलो टाॅकीज(पुणे)

शिवप्रताप दिन कार्यक्रमाच्या निमित्ताने जिवा महाले याच्या नावाने दरवर्षी एक पुरस्कार देण्यात येतो. आत्तापर्यंत हा पुरस्कार मिळालेल्या व्यक्ती:-

• अपर्णा रामतीर्थकर (सोलापूर),
• अमरनाथ आंदोलनाचे नेते ॲड. लीलाकिरण शर्मा
• उद्धव ठाकरे
• शरद पोंक्षे
• गोरक्षक सतीशकुमार प्रधान
• शहीद कर्नल संतोष महाडीक
• कर्नल संभाजीराव पाटील (कऱ्हाड)
• सुभाष कोळी (सांगली),

वगैरे.

• सिवाजीचा अंगरक्षक जिवा महाले Archived 2016-02-21 at the Wayback Machine.