राज्यसभा हे भारतीय संसदेतील वरिष्ठ सभागृह आहे.भारतीय राज्यघटनेत कलम ८० अनुसार राज्यसभेची तरतूद केली आहे.
राज्यसभेत २५० सभासद असून त्यातील १२ सभासदांची नेमणुक राष्ट्रपती विविध क्षेत्रातील (कला, साहित्य, विज्ञान व समाजसेवा) मान्यवरांमधून करतात. इतर २३८ सभासदांची निवड राज्य व केंद्रशासित प्रदेश विधिमंडळ करतात. राज्यसभेचे पहिली सत्र बैठक मे १३, १९५२ साली झाली।
राज्यसभा | |
---|---|
प्रकार | |
प्रकार | वरिष्ठ सभागृह |
इतिहास | |
नेते | |
सभापती | जगदीप धनखड, भाजप इ.स. २०२२ |
बहुमत नेता | पीयुष गोयल (भारतीय जनता पक्षाचे पक्ष नेता), भाजप इ.स. २०२१ |
विरोधी पक्षनेता | मल्लिकार्जुन खड़गे, काँग्रेस इ.स. २०२१ |
संरचना | |
सदस्य | २५० (२३८ निर्वाचित + १२ नियुक्त) |
राजकीय गट | संपुआ |
राजकीय गट | डावी आघाडी रालोआ |
समिती | List
|
निवडणूक | |
मागील निवडणूक | जून ४, २०१४ |
बैठक ठिकाण | |
संसद भवन, नवी दिल्ली | |
संकेतस्थळ | |
राज्यसभेचे संकेतस्थळ | |
तळटिपा | |
राज्यसभेचा कार्यकाळ ६ वर्षांचा असतो आणि राज्यसभा ही स्थायी सभाग्रह आहे. कारण दर दोन वर्षांनी एक तृतीयांश सभासद निवृत्त होतात आणि पुन्हा नव्याने तेवढेच सभासद निवडतात. इवलेसे|Rajy-sabhaa in india राज्यसभेचे सत्र कायमस्वरुपी असून ते लोकसभेप्रमाणे विलीन होत नाही. राज्यसभेला लोकसभेपेक्षा कमी अधिकार आहेत, शिवाय धन विधेयक (Money/Supply Bill) जेथे लोकसभेस अध्यारोही अधिकार आहेत. परस्पर विरोधी ठराव झाल्यास एक संयुक्त बैठक घेतली जाते. परंतु लोकसभेची सभासद संख्या दुप्पट असल्याने त्यांना बहुमत मिळून जाते.
भारतीय उपराष्ट्रपती हे राज्यसभेचे पदसिद्ध अध्यक्ष असतात. राज्यसभेच्या उपाध्यक्षांची निवड सदस्य मतदानाने होते. अध्यक्षांच्या गैरहजरीत उपाध्यक्ष सभेचे कामकाज पाहतात.
राज्यसभा सदस्यांची निवड प्रत्येक राज्यातील विधानसभेमार्फत होते. प्रत्येक राज्यासाठी जागा निर्धारीत आहेत व त्या समान नसून लोकसंख्येप्रमाणे ठरविण्यात आल्या आहेत. २००६ मधील जागांची संख्या पुढील प्रमाणे आहे:
राज्य | जागा | |
---|---|---|
१ | अरुणाचल प्रदेश | १ |
२ | आंध्र प्रदेश | १८ |
३ | आसाम | ७ |
४ | उत्तर प्रदेश | ३१ (फक्त ३० जागा भरल्या आहेत्) |
५ | उत्तराखंड | ३ |
६ | ओडिशा | १० |
७ | कर्नाटक | १२ |
८ | केरळ | ९ |
९ | गुजरात | ११ |
१० | गोवा | १ |
११ | छत्तीसगढ | ५ |
१२ | जम्मू आणि काश्मीर | ४ |
१३ | झारखंड | ६ |
१४ | तमिळनाडू | १८ |
१५ | त्रिपुरा | १ |
१६ | दिल्ली | ३ |
१७ | नागालॅंड | १ |
१८ | पंजाब | ७ |
१९ | पुडुचेरी | १ |
२० | पश्चिम बंगाल | १६ |
२१ | बिहार | १६ |
२२ | मणिपूर | १ |
२३ | मध्य प्रदेश | ११ |
२४ | महाराष्ट्र | १९ |
२५ | मिझोरम | १ |
२५ | मेघालय | २ |
२७ | राजस्थान | १० |
२८ | सिक्किम | १ |
२९ | हरियाणा | ५ |
३० | हिमाचल प्रदेश | ३ |
३१ | नामांकित | १२ (फक्त १० जागा भरल्यात) |
एकूण: २४२
सामान्यतः राज्यसभेचे दर वर्षी ३ सत्र होतात.
This article uses material from the Wikipedia मराठी article राज्यसभा, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). इतर काही नोंद केली नसल्यास,येथील मजकूर CC BY-SA 4.0च्या अंतर्गत उपलब्ध आहे. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki मराठी (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.