Os chodigos, chudigos u chudeus (en hebreu:יְהוּדִים, Yehudim; yiddisch: ייִדן, Yiden) son os seguidors d'o chudaísmo u os miembros d'o pueblos chodigo (tamién conoixita como «nación chodiga» o «fillos d'Israel»), un grupo etnico-relichioso descendient d'os antigos hebreus u israelitas u de personas convertitas a o chudaísmo en diversos momentos historicos.
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Chodigos יהודים (Yehudim) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Luengas chodigas historicas - Hebreu · yiddisch · ladino · atras Luenga liturchica - Hebreu · arameu Atras luengas parlatas - Os idiomas vernaclos de cada país incluyindo entre atros anglés, hebreu, yiddisch, y ruso. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Chudaísmo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Arabes y atros pueblos semiticos | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
A visión d'os israelitas y dimpués d'os chodigos d'a suya propia cualidat de grupo humán ye una visión diferent seguntes epocas. Asinas, a Biblia ya charra d'os chodigos como d'un pueblo, o pueblo d'Israel, que ye unito por a suya fe relichiosa común, encara que os arqueologos u mesmo a Biblia tamién dicen que en os periodos mas antigos parte d'os chodigos teneban practicas relichiosas politeistas. Antiparte, ye controvertita a propia noción d'un pueblo chodigo como comunidat luego d'a diaspora chodiga dimpués d'a destrucción d'o Templo de Cherusalem.
A denominación en diferents luengas d'Europa Occidental provién d'o latín IUDAEUS, que significa habitant d'a tierra de Chudea, y que o mesmo latín ampra de l'arameu meyo Y'hūdāi, que corresponde a lo plural hebreu Yehudim, en o suyo orichen con o significato de "miembro d'a tribu de Chudah", con eponimo en o cuatreno fillo de Chacob.
En navarro-aragonés a evolución lochica de l'acusativo IUDAEUM sería chudeu con sufixo -eu, pero se troba poco, por eixemplo en bella versión d'os fueros d'Aragón u en bel texto en romanz navarro relativo a Tudela. En aragonés medieval s'escribe cuasi siempre jodio/judio y en chistabín se documenta chodigo.
Ye posible que esta anomalía tienga relación con a interferencia con l'adchectivo chudiego, chudiega (derivatos d'o latín IUDAICUS, IUDAICA), y con a denominación d'as simients d'a leguminosa Phaseolus vulgaris ("chodigas"), on podría haber-ie epentesi antihiatica. Alwin Kuhn veye que a evolución d'a parola chodiga puet estar influenciata por pareixito con a parola xordiga.
As divisions etnicas chodigas fan referencia a las diferents comunidaz chodigas d'o mundo que pueden distinguir-sen dentro d'os pueblos de relichión chodiga. No totas as comunidaz chodigas comparten costumbres culturals, relichiosos, culinarios, lingüisticos, ecetra. Unas y atras amuestran diferencias locals y bellas formas d'interpretar bels preceptos.
Dimpués de tornar d'o exilio en Babilonia en Tierra Santa i heba una diferenciación entre samaritanos y los que se consideroron a ellos mesmos los chodigos de verdat.
En tiempos de l'Imperio Romano a diaspora chodiga de partiba en dos ambitos culturals: Diaspora occidental en l'Imperio Romano y Diaspora oriental en l'Imperio Persa Sasanida. En a Edat Meya la división prencipal yera entre chodigos de paises cristianos u europeus y chodigos de países musulmans. Los chodigos de países musulmans yeran mes lumerosos y i heba comunidaz d'orichen oriental chunto con comunidaz de l'antiga diaspora occidental d'Hispania y Africa. Una clasificación d'as comunidaz historicas de relichión chodiga puet estar:
This article uses material from the Wikipedia Aragonés article Chodigos, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). O texto ye disponible baixo a Creative Commons Attribution/Share-Alike License; puede que sigan d'aplicación atros termins. Se veiga as Condicions d'uso ta más detalles. Wikipedia ye una marca rechistrada d'a Wiki Du học, una organización sin animo de lucro. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Aragonés (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.