Chodigos

Os chodigos, chudigos u chudeus (en hebreu:יְהוּדִים, Yehudim; yiddisch: ייִדן, Yiden) son os seguidors d'o chudaísmo u os miembros d'o pueblos chodigo (tamién conoixita como «nación chodiga» o «fillos d'Israel»), un grupo etnico-relichioso descendient d'os antigos hebreus u israelitas u de personas convertitas a o chudaísmo en diversos momentos historicos.

Chodigos Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Chodigos
יהודים (Yehudim)
Chodigos
Chodigos
Chodigos ortodoxos
Población total
13,155,000
Rechions con comunidaz importants
Chodigos Israel 5,393,000
Chodigos Estaus Unius 5,275,000
Chodigos Francia 490,000
Chodigos Canadá 374,000
Chodigos Reino Uniu 295,000
Chodigos Rusia 225,000
Chodigos Archentina 184,000
Chodigos Alemanya 120,000
Chodigos Australia 104,000
Chodigos Brasil 96,000
Chodigos Ucraína 77,000
Chodigos Sudafrica 72,000
Chodigos Hongría 49,000
Chodigos Mexico 40,000
Chodigos Belchica 31,200
Chodigos Países Baixos 30,000
Chodigos Italia 28,600
Chodigos Chile 20,700
Chodigos Belarrusia 18,200
Chodigos Uruguai 18,000
Chodigos Suiza 17,900
Chodigos Turquía 17,800
Chodigos Venezuela 15,400
Chodigos Suecia 15,000
Chodigos Espanya 12,000
Chodigos Irán 10,800
Chodigos Rumanía 10,100
Chodigos Letonia 9,800
Chodigos Austria 9,000
Chodigos Azerbaichán 6,800
Chodigos Dinamarca 6,400
Chodigos Panamá 5,000
Idiomas
Luengas chodigas historicas
- Hebreu · yiddisch · ladino · atras
Luenga liturchica
- Hebreu · arameu
Atras luengas parlatas
- Os idiomas vernaclos de cada país incluyindo entre atros anglés, hebreu, yiddisch, y ruso.
Relichión
Chudaísmo
Pueblos relacionaus
Arabes y atros pueblos semiticos
Mapa
Chodigos

A visión d'os israelitas y dimpués d'os chodigos d'a suya propia cualidat de grupo humán ye una visión diferent seguntes epocas. Asinas, a Biblia ya charra d'os chodigos como d'un pueblo, o pueblo d'Israel, que ye unito por a suya fe relichiosa común, encara que os arqueologos u mesmo a Biblia tamién dicen que en os periodos mas antigos parte d'os chodigos teneban practicas relichiosas politeistas. Antiparte, ye controvertita a propia noción d'un pueblo chodigo como comunidat luego d'a diaspora chodiga dimpués d'a destrucción d'o Templo de Cherusalem.

Etimolochía d'a denominación

A denominación en diferents luengas d'Europa Occidental provién d'o latín IUDAEUS, que significa habitant d'a tierra de Chudea, y que o mesmo latín ampra de l'arameu meyo Y'hūdāi, que corresponde a lo plural hebreu Yehudim, en o suyo orichen con o significato de "miembro d'a tribu de Chudah", con eponimo en o cuatreno fillo de Chacob.

En navarro-aragonés a evolución lochica de l'acusativo IUDAEUM sería chudeu con sufixo -eu, pero se troba poco, por eixemplo en bella versión d'os fueros d'Aragón u en bel texto en romanz navarro relativo a Tudela. En aragonés medieval s'escribe cuasi siempre jodio/judio y en chistabín se documenta chodigo.

Ye posible que esta anomalía tienga relación con a interferencia con l'adchectivo chudiego, chudiega (derivatos d'o latín IUDAICUS, IUDAICA), y con a denominación d'as simients d'a leguminosa Phaseolus vulgaris ("chodigas"), on podría haber-ie epentesi antihiatica. Alwin Kuhn veye que a evolución d'a parola chodiga puet estar influenciata por pareixito con a parola xordiga.

Divisions etnicas chodigas

Ta más detalles, veyer l'articlo Divisions etnicas chodigasveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
Chodigos 
Un chodigo en oración en una sinoga en Irán en 1999.

As divisions etnicas chodigas fan referencia a las diferents comunidaz chodigas d'o mundo que pueden distinguir-sen dentro d'os pueblos de relichión chodiga. No totas as comunidaz chodigas comparten costumbres culturals, relichiosos, culinarios, lingüisticos, ecetra. Unas y atras amuestran diferencias locals y bellas formas d'interpretar bels preceptos.

Dimpués de tornar d'o exilio en Babilonia en Tierra Santa i heba una diferenciación entre samaritanos y los que se consideroron a ellos mesmos los chodigos de verdat.

En tiempos de l'Imperio Romano a diaspora chodiga de partiba en dos ambitos culturals: Diaspora occidental en l'Imperio Romano y Diaspora oriental en l'Imperio Persa Sasanida. En a Edat Meya la división prencipal yera entre chodigos de paises cristianos u europeus y chodigos de países musulmans. Los chodigos de países musulmans yeran mes lumerosos y i heba comunidaz d'orichen oriental chunto con comunidaz de l'antiga diaspora occidental d'Hispania y Africa. Una clasificación d'as comunidaz historicas de relichión chodiga puet estar:

  • Chodigos orientals: descendiens d'a Diaspora oriental y d'ixas comunidaz d'a Diaspora occidental en zonas que s'islamizoron.
    • Comunidaz persianas: en Irán y Afganistán, charran persa.
    • Bukharans: en Asia Central, charran tachico.
    • Comunidaz de Cheorchia, charran cheorchiano.
    • Dagh Chufuti: entre Daghestán y Acerbaichán, charran tat.
    • Mizrajim: chodigos de Siria, Irak y estatos d'arredol. Charran arabe, y os d'o Kurdistán charran tradicionalment neoarameu.
    • Comunidaz d'o Desierto d'Arabia: desapareixitas
    • Chodigos yemenís:
    • Comunidaz d'Echipto.
    • Tochavim: chodigos nortafricanos no sefarditas, charran en berber u arabe.
  • Chodigos occidentals: descendients d'a Diaspora occidental en zonas europeas y cristianas:
  • Comunidaz d'a periferia: comunidaz que s'han desembolicato fuera d'os ambitos cristiano-europeu y islamico-afroasiatico, los atros chodigos los consideran heterodoxos u menos chodigos.
    • Falaixas: chodigos d'Etiopía, no almiten o Talmut.
    • Carains u caraitas: chodigos que charran un idioma pareixito a lo tartaro crimeu y no admiten o Talmut.
    • Chodigos d'a India: comunidaz que tamién son dividitas en castas.
    • Chodigos de Caifeng: antigos chodigos d'ixa ciudat de China, ya no bi n'ha.

Referencias

Tags:

ChudaísmoIdioma hebreuIsraelYiddisch

🔥 Trending searches on Wiki Aragonés:

Astur-leyonésLista de municipios d'a provincia de CuencaPortalada/FovanoPortugalInstagramProtestantismoFilipinas2020OntinaElemento quimicoBlogPeninsula IbericaVerroAsiaPortalada/ChistabínMagnesioChenero (biolochía)JudoIlesia de Santa María la Mayor de BerbegalRuandaNumero gramaticalLista de municipios d'a provincia de SegoviaConcelloPortaladaRepublica Popular de ChinaMusicaCarles PuigdemontFilologoRet social1436Museu de TeruelIdioma anglésNarancha (fruita)Districto de NizaSant ChorcheChuego d'apuestaTiempo Universal CoordinauIdioma chaponésBaixorribagorzanoPiscesClitorisLista de municipios d'a provincia de ToledoOccitán gascónTirabuzónLingüistica21 de chulioCantaireDerbi navarro-aragonésOracheExeya d'os Caballers2008C++CheloNorthrop Grumman B-2 SpiritIlesia de Sant Pero Apóstol de Fraga1968PielPeneBenás🡆 More