O termin elemento quimico fa referencia a una clase d'atomos, toz éls con o mesmo numero de protons en o suyo nuclio.
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Sindembargo, por tradición, se gosa decir elemento quimico a ixa substancia que puede descomponer-se, por medio d'una reacción quimica, en atras mas simplas.
Cal diferenciar un "elemento quimico" d'una substancia simpla. Asinas l'ozón (O3) y o dioxicheno (O2) son dos substancias simplas, cadaguna d'ellas con propiedaz diferents. Sindembargo, l'elemento quimico que forma istas dos substancias simplas ye l'oxicheno (O). Trobamos un atro eixemplo en o carbonio, que se presenta en a naturaleza como grafito u como diamant (estaus alotropicos).
Se'n conoixe mas de 118 elementos. A mas gran parte s'han trobau en a naturaleza, fendo parte de substancias simplas u de compuestos quimicos. Atros s'han creyau artificialment en acceleradors de particlas u en reactors atomicos. Istos zaguers elementos gosan estar instables y nomás existen que mientres bellas milesimas de segundo.
Os elementos quimicos se troban clasificatos en a tabla periodica d'os elementos. Contino se detallan os elementos conoixius, ordenaus seguntes o suyo numero atomico.
Numero atomico | Nombre | Simbolo | Periodo, Grupo | Masa atomica (g/Mol) | Densidat (g/cm³) a 20°C | Fusión (°C) | Ebullición (°C) | Anyo d'o suyo descubrimiento | Descubridor |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Hidrocheno | H | 1, 1 | 1.00794(7)(2) (3) (4) | 0.084 g/l | -259.1 | -252.9 | 1766 | Cavendish |
2 | Helio | He | 1, 18 | 4.002602(2)(2) (4) | 0.17 g/l | -272.2 | -268.9 | 1895 | Ramsay y Cleve |
3 | Litio | Li | 2, 1 | 6.941(2)(2) (3) (4) (5) | 0.53 | 180.5 | 1317 | 1817 | Arfwedson |
4 | Berilio | Be | 2, 2 | 9.012182(3) | 1.85 | 1278 | 2970 | 1797 | Vauquelin |
5 | Boro | B | 2, 13 | 10.811(7)(2) (3) (4) | 2.46 | 2300 | 2550 | 1808 | Davy y Gay-Lussac |
6 | Carbonio | C | 2, 14 | 12.0107(8)(2) (4) | 3.51 | 3550 | 4827 | Prehistoria | Desconoixito |
7 | Nitrocheno | N | 2, 15 | 14.0067(2)(2) (4) | 1.17 g/l | -209.9 | -195.8 | 1772 | Rutherford |
8 | Oxicheno | O | 2, 16 | 15.9994(3)(2) (4) | 1.33 g/l | -218.4 | -182.9 | 1774 | Priestly y Scheele |
9 | Fluor | F | 2, 17 | 18.9984032(5) | 1.58 g/l | -219.6 | -188.1 | 1886 | Moissan |
10 | Neón | Ne | 2, 18 | 20.1797(6)(2) (3) | 0.84 g/l | -248.7 | -246.1 | 1898 | Ramsay y Travers |
11 | Sodio | Na | 3, 1 | 22.98976928(2) | 0.97 | 97.8 | 892 | 1807 | Davy |
12 | Magnesio | Mg | 3, 2 | 24.3050(6) | 1.74 | 648.8 | 1107 | 1755 | Black |
13 | Aluminio | Al | 3, 13 | 26.9815386(8) | 2.70 | 660.5 | 2467 | 1825 | Oersted |
14 | Silicio | Si | 3, 14 | 28.0855(3)(4) | 2.33 | 1410 | 2355 | 1824 | Berzelius |
15 | Fosforo | P | 3, 15 | 30.973762(2) | 1.82 | 44 (P4) | 280 (P4) | 1669 | Brand |
16 | Ixufre | S | 3, 16 | 32.065(5)(2) (4) | 2.06 | 113 | 444.7 | Prehistoria | Desconoixito |
17 | Cloro | Cl | 3, 17 | 35.453(2)(2) (3) (4) | 2.95 g/l | -34.6 | -101 | 1774 | Scheele |
18 | Argón | Ar | 3, 18 | 39.948(1)(2) (4) | 1.66 g/l | -189.4 | -185.9 | 1894 | Ramsay y Rayleigh |
19 | Potasio | K | 4, 1 | 39.0983(1) | 0.86 | 63.7 | 774 | 1807 | Davy |
20 | Calcio | Ca | 4, 2 | 40.078(4)(2) | 1.54 | 839 | 1487 | 1808 | Davy |
21 | Escandio | Sc | 4, 3 | 44.955912(6) | 2.99 | 1539 | 2832 | 1879 | Nilson |
22 | Titanio | Ti | 4, 4 | 47.867(1) | 4.51 | 1660 | 3260 | 1791 | Gregor y Klaproth |
23 | Vanadio | V | 4, 5 | 50.9415(1) | 6.09 | 1890 | 3380 | 1801 | del Río |
24 | Cromo | Cr | 4, 6 | 51.9961(6) | 7.14 | 1857 | 2482 | 1797 | Vauquelin |
25 | Manganés | Mn | 4, 7 | 54.938045(5) | 7.44 | 1244 | 2097 | 1774 | Gahn |
26 | Fierro | Fe | 4, 8 | 55.845(2) | 7.87 | 1535 | 2750 | Prehistoria | Desconoixito |
27 | Cobol | Co | 4, 9 | 58.933195(5) | 8.89 | 1495 | 2870 | 1735 | Brandt |
28 | Níquel | Ni | 4, 10 | 58.6934(2) | 8.91 | 1453 | 2732 | 1751 | Cronstedt |
29 | Arambre | Cu | 4, 11 | 63.546(3)(4) | 8.92 | 1083.5 | 2595 | Prehistoria | Desconoixito |
30 | Zinc | Zn | 4, 12 | 65.409(4) | 7.14 | 419.6 | 907 | Prehistoria | Desconoixito |
31 | Galio | Ga | 4, 13 | 69.723(1) | 5.91 | 29.8 | 2403 | 1875 | Lecoq de Boisbaudran |
32 | Chermanio | Ge | 4, 14 | 72.64(1) | 5.32 | 937.4 | 2830 | 1886 | Winkler |
33 | Arseni | As | 4, 15 | 74.92160(2) | 5.72 | 613 | 613 (sublimación) | ca. 1250 | Albertus Magnus |
34 | Selenio | Se | 4, 16 | 78.96(3)(4) | 4.82 | 217 | 685 | 1817 | Berzelius |
35 | Bromo | Br | 4, 17 | 79.904(1) | 3.14 | -7.3 | 58.8 | 1826 | Balard |
36 | Criptón | Kr | 4, 18 | 83.798(2)(2) (3) | 3.48 g/l | -156.6 | -152.3 | 1898 | Ramsay y Travers |
37 | Rubidio | Rb | 5, 1 | 85.4678(3)(2) | 1.53 | 39 | 688 | 1861 | Bunsen y Kirchhoff |
38 | Estroncio | Sr | 5, 2 | 87.62(1)(2) (4) | 2.63 | 769 | 1384 | 1790 | Crawford |
39 | Itrio | Y | 5, 3 | 88.90585(2) | 4.47 | 1523 | 3337 | 1794 | Gadolin |
40 | Zirconio | Zr | 5, 4 | 91.224(2)(2) | 6.51 | 1852 | 4377 | 1789 | Klaproth |
41 | Niobio | Nb | 5, 5 | 92.906 38(2) | 8.58 | 2468 | 4927 | 1801 | Hatchett |
42 | Molibdeno | Mo | 5, 6 | 95.94(2)(2) | 10.28 | 2617 | 5560 | 1778 | Scheele |
43 | Tecnecio | Tc | 5, 7 | [98.9063](1) | 11.49 | 2172 | 5030 | 1937 | Perrier y Segrè |
44 | Rutenio | Ru | 5, 8 | 101.07(2)(2) | 12.45 | 2310 | 3900 | 1844 | Klaus |
45 | Rodio | Rh | 5, 9 | 102.90550(2) | 12.41 | 1966 | 3727 | 1803 | Wollaston |
46 | Paladio | Pd | 5, 10 | 106.42(1)(2) | 12.02 | 1552 | 3140 | 1803 | Wollaston |
47 | Archent | Ag | 5, 11 | 107.8682(2)(2) | 10.49 | 961.9 | 2212 | Prehistoria | Desconoixito |
48 | Cadmio | Cd | 5, 12 | 112.411(8)(2) | 8.64 | 321 | 765 | 1817 | Strohmeyer y Hermann |
49 | Indio | In | 5, 13 | 114.818(3) | 7.31 | 156.2 | 2080 | 1863 | Reich y Richter |
50 | Estanyo | Sn | 5, 14 | 118.710(7)(2) | 7.29 | 232 | 2270 | Prehistoria | Desconoixito |
51 | Antimonio | Sb | 5, 15 | 121.760(1)(2) | 6.69 | 630.7 | 1750 | Prehistoria | Desconoixito |
52 | Telurio | Te | 5, 16 | 127.60(3)(2) | 6.25 | 449.6 | 990 | 1782 | von Reichenstein |
53 | Yodo | I | 5, 17 | 126.90447(3) | 4.94 | 113.5 | 184.4 | 1811 | Courtois |
54 | Xenón | Xe | 5, 18 | 131.293(6)(2) (3) | 4.49 g/l | -111.9 | -107 | 1898 | Ramsay y Travers |
55 | Cesio | Cs | 6, 1 | 132.9054519(2) | 1.90 | 28.4 | 690 | 1860 | Kirchhoff y Bunsen |
56 | Bario | Ba | 6, 2 | 137.327(7) | 3.65 | 725 | 1640 | 1808 | Davy |
57 | Lantán | La | 6 | 138.90547(7)(2) | 6.16 | 920 | 3454 | 1839 | Mosander |
58 | Cerio | Ce | 6 | 140.116(1)(2) | 6.77 | 798 | 3257 | 1803 | von Hisinger y Berzelius |
59 | Praseodimio | Pr | 6 | 140.90765(2) | 6.48 | 931 | 3212 | 1895 | von Welsbach |
60 | Neodimio | Nd | 6 | 144.242(3)(2) | 7.00 | 1010 | 3127 | 1895 | von Welsbach |
61 | Prometio | Pm | 6 | [146.9151](1) | 7.22 | 1080 | 2730 | 1945 | Marinsky y Glendenin |
62 | Samario | Sm | 6 | 150.36(2)(2) | 7.54 | 1072 | 1778 | 1879 | Lecoq de Boisbaudran |
63 | Europio | Eu | 6 | 151.964(1)(2) | 5.25 | 822 | 1597 | 1901 | Demarçay |
64 | Gadolinio | Gd | 6 | 157.25(3)(2) | 7.89 | 1311 | 3233 | 1880 | de Marignac |
65 | Terbio | Tb | 6 | 158.92535(2) | 8.25 | 1360 | 3041 | 1843 | Mosander |
66 | Disprosio | Dy | 6 | 162.500(1)(2) | 8.56 | 1409 | 2335 | 1886 | Lecoq de Boisbaudran |
67 | Holmio | Ho | 6 | 164.93032(2) | 8.78 | 1470 | 2720 | 1878 | Soret |
68 | Erbio | Er | 6 | 167.259(3)(2) | 9.05 | 1522 | 2510 | 1842 | Mosander |
69 | Tulio | Tm | 6 | 168.93421(2) | 9.32 | 1545 | 1727 | 1879 | Cleve |
70 | Iterbio | Yb | 6 | 173.04(3)(2) | 6.97 | 824 | 1193 | 1878 | de Marignac |
71 | Lutecio | Lu | 6, 3 | 174.967(1)(2) | 9.84 | 1656 | 3315 | 1907 | Urbain |
72 | Hafnio | Hf | 6, 4 | 178.49(2) | 13.31 | 2150 | 5400 | 1923 | Coster y de Hevesy |
73 | Tantal | Ta | 6, 5 | 180.9479(1) | 16.68 | 2996 | 5425 | 1802 | Ekeberg |
74 | Tungsteno | W | 6, 6 | 183.84(1) | 19.26 | 3407 | 5927 | 1783 | Elhuyar |
75 | Renio | Re | 6, 7 | 186.207(1) | 21.03 | 3180 | 5627 | 1925 | Noddack, Tacke y Berg |
76 | Osmio | Os | 6, 8 | 190.23(3)(2) | 22.61 | 3045 | 5027 | 1803 | Tennant |
77 | Iridio | Ir | 6, 9 | 192.217(3) | 22.65 | 2410 | 4130 | 1803 | Tennant |
78 | Platín | Pt | 6, 10 | 195.084(9) | 21.45 | 1772 | 3827 | 1557 | Scaliger |
79 | Oro | Au | 6, 11 | 196.966569(4) | 19.32 | 1064.4 | 2940 | Prehistoria | Desconoixito |
80 | Mercurio | Hg | 6, 12 | 200.59(2) | 13.55 | -38.9 | 356.6 | Prehistoria | Desconoixito |
81 | Talio | Tl | 6, 13 | 204.3833(2) | 11.85 | 303.6 | 1457 | 1861 | Crookes |
82 | Plomo | Pb | 6, 14 | 207.2(1)(2) (4) | 11.34 | 327.5 | 1740 | Prehistoria | Desconoixito |
83 | Bismuto | Bi | 6, 15 | 208.98040(1) | 9.80 | 271.4 | 1560 | 1540 | Geoffroy |
84 | Polonio | Po | 6, 16 | [208.9824](1) | 9.20 | 254 | 962 | 1898 | Marie y Pierre Curie |
85 | Astato | At | 6, 17 | [209.9871](1) | 302 | 337 | 1940 | Corson y MacKenzie | |
86 | Radón | Rn | 6, 18 | [222.0176](1) | 9.23 g/l | -71 | -61.8 | 1900 | Dorn |
87 | Francio | Fr | 7, 1 | [223.0197](1) | 27 | 677 | 1939 | Perey | |
88 | Radio | Ra | 7, 2 | [226.0254](1) | 5.50 | 700 | 1140 | 1898 | Marie y Pierre Curie |
89 | Actinio | Ac | 7 | [227.0278](1) | 10.07 | 1047 | 3197 | 1899 | Debierne |
90 | Torio | Th | 7 | 232.03806(2)(1) (2) | 11.72 | 1750 | 4787 | 1829 | Berzelius |
91 | Protoactinio | Pa | 7 | 231.03588(2)(1) | 15.37 | 1554 | 4030 | 1917 | Soddy, Cranston y Hahn |
92 | Uranio | U | 7 | 238.02891(3)(1) (2) (3) | 18.97 | 1132.4 | 3818 | 1789 | Klaproth |
93 | Neptunio | Np | 7 | [237.0482](1) | 20.48 | 640 | 3902 | 1940 | McMillan y Abelson |
94 | Plutonio | Pu | 7 | [244.0642](1) | 19.74 | 641 | 3327 | 1940 | Seaborg |
95 | Americio | Am | 7 | [243.0614](1) | 13.67 | 994 | 2607 | 1944 | Seaborg |
96 | Curio | Cm | 7 | [247.0703](1) | 13.51 | 1340 | 1944 | Seaborg | |
97 | Berkelio | Bk | 7 | [247.0703](1) | 13.25 | 986 | 1949 | Seaborg | |
98 | Californio | Cf | 7 | [251.0796](1) | 15.1 | 900 | 1950 | Seaborg | |
99 | Einsteinio | Es | 7 | [252.0829](1) | 860 | 1952 | Seaborg | ||
100 | Fermio | Fm | 7 | [257.0951](1) | 1952 | Seaborg | |||
101 | Mendelevio | Md | 7 | [258.0986](1) | 1955 | Seaborg | |||
102 | Nobelio | No | 7 | [259.1009](1) | 1958 | Seaborg | |||
103 | Laurencio | Lr | 7, 3 | [260.1053](1) | 1961 | Ghiorso | |||
104 | Rutherfordio | Rf | 7, 4 | [261.1087](1) | 1964/69 | Flerov | |||
105 | Dubnio | Db | 7, 5 | [262.1138](1) | 1967/70 | Flerov | |||
106 | Seaborguio | Sg | 7, 6 | [263.1182](1) | 1974 | Flerov | |||
107 | Bohrio | Bh | 7, 7 | [262.1229](1) | 1976 | Oganessian | |||
108 | Hassio | Hs | 7, 8 | [265](1) | 1984 | GSI (*) | |||
109 | Meitnerio | Mt | 7, 9 | [266](1) | 1982 | GSI | |||
110 | Darmstadtio | Ds | 7, 10 | [269](1) | 1994 | GSI | |||
111 | Roentguenio | Rg | 7, 11 | [272](1) | 1994 | GSI | |||
112 | Copernicio | Cn | 7, 12 | [285](1) | 1996 | GSI | |||
113 | Ununtrio | Uut | 7, 13 | [284](1) | 2004 | JINR (*), LLNL (*) | |||
114 | Flerovio | Uuq | 7, 14 | [289](1) | 1999 | JINR | |||
115 | Moscovio | Uup | 7, 15 | [288](1) | 2004 | JINR, LLNL | |||
116 | Livermorio o Flyorovium | Uuh | 7, 16 | [290](1) | 2006 | JINR, LLNL(**) | |||
117 | Teneso | Uus | 7, 17 | (1) | 2009 | JINR | |||
118 | Oganesón | Uuo | 7, 18 | [294](1) | 2006 | JINR, LLNL(**) |
(**)O descubrimiento de l'elemento 118 por un equipo d'o Lawrence Berkeley National Laboratory en 1999 fue dimpués retractau porque no se podio repetir de nuevas o experimento. [1] Retractación d'o LBNL por o escubrimiento de 1999. [2] Experimento de JINR/LLNL (2005)
Os nombres d'os elementos proceden d'os suyos nombres en griego, latín, anglés u levan o nombre d'o suyo escubridor u ciudat en que s'escubrioron.
A partir d'o numero atómico 112, se nombra a os elementos con a nomenclatura temporal d'a IUPAC, an que a cada elemento le corresponde como nombre o suyo numero en latín.
F. Rodés Orquín. Proposa d'una metodolochía lesicochica de l'aragonés estándar ta zenzias esperimentals con un eixemplo: a tabla periodica d'os elementos, en Luenga & fablas, num 8-9 (2004-2005). Consello d'a Fabla Aragonesa. ISSN:1137-8328.
This article uses material from the Wikipedia Aragonés article Elemento quimico, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). O texto ye disponible baixo a Creative Commons Attribution/Share-Alike License; puede que sigan d'aplicación atros termins. Se veiga as Condicions d'uso ta más detalles. Wikipedia ye una marca rechistrada d'a Wiki Du học, una organización sin animo de lucro. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Aragonés (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.